ضریح‌های‌امام‌رضا(ع)‌از‌سال‌۹۵۷‌تاکنون/عکس

فارس: در دوره‌های مختلف ضریح‌های متفاوتی بر روی سنگ مزار علی بن موسی‌الرضا قرار داده شد.

حرم علی بن موسی الرضا پیش از گسترش و توسعه

عکسی از ضلع جنوب شرقی در سال 1290 در روز بعد از واقعه توپ بستن گنبد به وسیله ارتش روس‌های تزاری را نشان می‌دهد.

شعر دعبل

در ادامه‌ به تاریخچه‌ ضریح‎‌هایی که تاکنون بر روی مرقد امام رضا(ع) نصب شده اند می‌پردازیم. دومین ضریح حضرت، ضریح فولادی مرصع است که در سال 1160 ه. ق ساخته شد و واقف آن شاهرخ میرزا (فرزند رضا قلی میرزا) نوه نادرشاه افشار می‌باشد. این ضریح تا سال 1379 شمسی در طبقه فوقانی و بر فراز سنگ مزار قرار داشت تا اینکه در سال 1379 شمسی همزمان با نصب ضریح پنجم به طبقه تحتانی (داخل سرداب) انتقال یافت. ضریح فولادی ساده‌ای به ابعاد 3*4 متر و ارتفاع حدود 2 متر است. این ضریح مربوط به عهد قاجاریه است و در عصر سلطنت فتحعلی شاه قاجار در سال 1238 ه. ق روی ضریح نگین نشان در حرم جای گرفت. این ضریح مزین به طوق و گوی طلای جواهر نشان است و در طرف پایین پا، در مرصع تقدیمی فتحعلی شاه قاجار نصب شده بود اما پس از مدتی به علت پوسیدگی پایه‌ها و تزلزلی که در ارکان آن به عمل آمده بود، در سال 1338 ه. ش برچیده شد و به موزه انتقال یافت و به جای آن ضریح چهارم روی ضریح نگین نشان (ضریح دوم) نصب شد.

اولین ضریح: اولین ضریح مربوط به سده دهم هجری قمری از جنس چوب و طلا و نقره بوده است که در زمان شاه طهماسب صفوی در سال 957 هجری قمری بر روی مزار قرار داده‌اند که در کتیبهٔ دور آن سوره هل اتی به خط ثلث نوشته شده بود. دومین ضریح: پس از فرسوده شدن ضریح نخستین، دومین ضریح از جنس فولاد مرصع معروف به نگین‌نشان در سال 1160 هجری قمری توسط شاهرخ میرزا نوهٔ نادرشاه افشار به حرم هدیه گردید که مزین به یاقوت و زمرد بود و هم‌اکنون در زیر ضریح چهارم در سرداب بر روی مزار قرار دارد.

سومین ضریح: در سال 1238 هجری قمری در زمان فتحعلی شاه ضریح فولادی ساده‌ای به ابعاد 3 در 4 متر به ارتفاع دو متر بر روی ضریح دوم نصب شد که این ضریح دارای ورقه‌های طلاکوب و طوق‌های طلای جواهر نشان می‌باشد و بر روی آن سوره هل اتی و یس به خط ثلث نوشته شده‌است که در سال 1338 هجری شمسی به علت پوسیدگی پایه‌هایش به موزه آستان قدس رضوی انتقال داده شد.

عکسی از حرم در سال 1300 قمری که موقعیت ضریح سوم را نسبت به بنا مشخص می‌کند و همانطور که در عکس مشاهده می‌کنید ضریح در مرکز بنا واقع نشده‌است و سمت چپ تصویر تنگنایی به وجود آمده‌است که در سال 1344 این تنگنا با تراشیدن دیوارهای اطراف بهبود وسیع‌تر گردید.

ضریح فولادی ساده‌ای به ابعاد 3*4 متر و ارتفاع حدود 2 متر است. این ضریح مربوط به عهد قاجاریه است و در عصر سلطنت فتحعلی شاه قاجار در سال 1238 ه. ق روی ضریح نگین نشان در حرم جای گرفت. این ضریح مزین به طوق و گوی طلای جواهرنشان است و در طرف پایین پا، در مرصع تقدیمی فتحعلی شاه قاجار نصب شده بود اما پس از مدتی به علت پوسیدگی پایه‌ها و تزلزلی که در ارکان آن به عمل آمده بود، در سال 1338 ه. ش برچیده شد و به موزه انتقال یافت و به جای آن ضریح چهارم روی ضریح نگین نشان (ضریح دوم) نصب شد. چهارمین ضریح: چهارمین ضریح به نام ضریح طلا و نقره معروف به شیر و شکر در سال 1338 هجری شمسی به ابعاد 4 در 3٫6 و ارتفاع 3٫6 بر روی مزار جایگزین ضریح سوم به نحوی که ضریح دوم را دربر می‌گیرد بر روی مزار قرار داده شد و هم‌اکنون در سرداب بر روی سنگ مزار قرار دارد.

پنجمین ضریح: پس از برگزاری مسابقهٔ هنری طرح محمود فرشچیان هنرمند و مینیاتوریست معروف ایرانی، برنده شد و در بین سال‌های 1372-1379 ضریح به وزن 12 تن و ابعاد 4٫78 در 3٫73 به ارتفاع 3٫96 از فولاد و چوب گردو ساخته شد و به مدت 55 روز از 1379/10/21 تا 1379/12/16 عملیات نصب سنگ سبز رنگ و ضریح پنجم در طبقه همکف حرم قرار به طول انجامید. بر روی این ضریح سوره هل اتی و یس با خط ثلث طلا و نقره نوشته شده است و در چهار جهت ضریح 14 محراب به نشان چهارده معصوم که همگی به یک محراب بزرگ‌تر که آن نیز به کلمه الله ختم می‌شود، قرار دارد.