محرم‌به‌روایت‌آثار‌تلویزیونی
سرویس فرهنگی « فردا »: چهارم آبان، محرم آغاز می شود؛ ماهی که به گفته کارشناسان مذهبی میتوان از زوایای جدید به آن نگاه کرد و در هر زاویه چیزهای جدیدی در این ماه که قیام امام حسین(ع) هم در آن واقع شده است، پیدا کرد و درباره آن آثار مختلف تلویزیونی و رادیویی اعم از مستند، نمایشی، ترکیبی و . . . ساخت.
روضه خوانی و مداحی از قدیمی ترین مناسکی است که از همان سال هایی که حادثه کربلا به وقوع پیوست، در میان مردم رایج شد و آنها به این وسیله دلایل قیام امام حسین(ع) و ظلمی را که بر اهل بیت پیامبر شد، سینه به سینه بازگو کردند. اکنون هم که قرن ها از این قیام و حادثه بزرگ می گذرد، بازهم روضه خوانی و مداحی حرف اول را در ماه محرم می زند. رسانه هایی مانند تلویزیون و رادیو هم در نیمه اول محرم بیشترین برنامه های خود را به پخش مداحی و مراسم سینه زنی اختصاص می دهند. رویه خوبی که در چند سال اخیر در رسانه ملی باب شده، این است که این مراسم از کل کشور و استان های مختلف پخش می شود و مردم با دیدن این برنامه ها متوجه می شوند هر چند ذات عزاداری برای سالار شهیدان در بین همه شیعیان یکی است اما مردم هر منطقه ای بنا به آداب و رسومی که دارند، عزاداری و مراسم سینه زنی را به روش و باور خود اجرا می کنند. مثلا این مراسم در شمال کشور به شکل خاصی برگزار می شود که نوع آن با جنوب کشور کاملا فرق دارد. شهرهایی که به نوعی به شهرهای مذهبی شهرت دارند هم عزاداری را به سبک و سیاق خود برگزار می کنند. مثلا این مراسم در شهرهایی مانند مشهد، قم و یزد ویژگی خاص خود را دارد. در جنوب کشور و در شهرهایی مانند بوشهر هم مراسم عزاداری کاملا بومی و سنتی است و موسیقی بومی که به نوعی مرثیه سرایی هم به شمار می آید، این مراسم را در این منطقه کاملا بومی و منحصر به فرد کرده است.
تلویزیون دو سه سالی است از ظرفیت مراکز استانی خود برای پوشش منطقه ای عزاداری امام حسین(ع) استفاده می کند و همین روش باعث شده تا مخاطبان نیمه اول ماه محرم مداحی ها و روضه خوانی هایی اصیل را ببینند و در دوره ای که مداحی با آسیب های جدی روبه روست با واقعیت این نوع عزاداری بیشتر آشنا شوند.
شبکه مستند هم یکی از شبکه هایی است که در معرفی مراسم سنتی و بومی عزاداری برای امام حسین(ع) موثر است. این شبکه با تولید برنامه های مستند که مبتنی بر واقعیت هستند، قیام امام حسین(ع) را واکاوی کرده و بازتاب های آن را پس از گذشت قرن ها در بین شیعیان ایران و دیگر کشورهای دنیا به نمایش می گذارد. این شبکه با تولید مجموعه مستند اهل سوگ، عزاداری برای سالار شهیدان را در مناطق مختلف ایران به تصویر کشید. این مجموعه که از پشتوانه تحقیقاتی خوبی برخوردار است، می تواند در سال های متمادی به نمایش درآید هرچند مخاطب امروزی کم حوصله تر از آن است که به اصطلاح دل به برنامه هایی بدهد که از تلویزیون بازپخش می شود و ساختار مستند و ترکیبی دارد.
شاید به همین دلیل بهتر باشد هر سال چیزهای تازه ای به این گونه مجموعه ها اضافه شود و محتوای آنها حتی المقدور به روز شود تا مخاطب از تماشای آنها دلزده نشود چون واقعیت این است که اصول مراسم در هر منطقه ای تغییرات چندانی نمی کند و فقط با ورود نسل جدید به مراسم عزاداری تغییرات جزئی در ظاهر مراسم به وجود می آید. همین تغییرات و بازنگری در تدوین و اضافه کردن تصاویر جدید به آنچه که قبلا گرفته شده، می تواند برنامه ای مانند اهل سوگ را تازه نگه دارد و به اصل و چارچوب اصلی آن هم صدمه نزند. البته این روش به برنامه ریزی درازمدت در زمان پیش تولید و تولید نیازمند است و این که بودجه مناسب برای بازبینی این گونه کارها در نظر گرفته شود و گروه متعهد به ایجاد تغییرات در کار شوند.
برنامه های گفت وگو محور هم از برنامه هایی است که در ماه محرم مورد توجه برنامه سازان قرار می گیرد و در بیشتر شبکه ها در طول شبانه روز این گونه برنامه ها پخش می شود. این برنامه ها را میتوان به نوعی منبر محرم در نظر گرفت که کارشناسان از تریبون آنها درباره اتفاقات محرم سخن می گویند. برنامه های گفت وگو محور محرم اما دقیقا بر لبه تیغ حرکت می کنند، این برنامه ها هم بشدت می توانند تاثیرگذار و خوب باشند و هم می توانند به برنامه های روتین و آنتن پُرکن تبدیل شوند. اگر طراحی محتوای برنامه صحیح باشد و سازندگان آن اعم از تهیه کننده و مجری بدانند که قرار است در گفت وگوها به چه نتیجه ای برسند و چه بخش مغفول مانده ای از قیام امام حسین(ع) را بازگو کنند، حتما از کارشناسان زُبده که حرف تازه و مستندی برای مخاطب داشته باشند استفاده می کنند و گرنه این برنامه ها باز هم می شود تکرار مکرراتی که سال هاست از منبر تلویزیون و رادیو بازگو می شود. البته در کنار کارشناس محقق و سخنور، استفاده از مجری کاربلد و باسواد هم در موفقیت این برنامه ها موثر است. مجری ای که در باره محرم، قیام عاشورا و مسائل روز کشورهای اسلامی و غیر اسلامی و اتفاقات دنیا اطلاعات کافی داشته باشد تا بتواند ریشه قیام را در دنیای امروز هم پیدا کند و آن را به قیام امامحسین(ع) پیوند دهد.
سریال ها و فیلم های نمایشی
سریال ها و فیلم هایی که با موضوع محرم و قیام امامحسین(ع) تولید و در این ایام پخش می شوند، یکی از جذاب ترین برنامه های تلویزیون است که به شرط خوببودن اثر می تواند مردم زیادی را پای تلویزیون بنشاند. اما آثار مناسبتی محرم معمولا با آفتی به نام نداشتن فیلمنامه خوب روبه روست. تا چند سال قبل سریال ها و فیلم هایی که برای این ایام تولید می شد معمولا دو گروه از آدم های خوب و بد معاصر و امروزی را مقابل هم قرار می دادند و جنگی پنهانی در میان آنها به وجود می آمد و در روزهای تاسوعا و عاشورا معمولا خیر بر شر پیروز می شد و در میان هیات های عزاداری و سینه زنی گروه یا شخصیت بد یا به راه راست هدایت یا به نوعی برای همیشه نابود می شد. این گونه آثار خیلی زود به ورطه شعارزدگی و تکرار افتادند و تلویزیون همه تلاش خود را به کار گرفت تا این گونه آثار را از این روند دور و آثار نمایشی ای را برای این ماه تولید کرده که پیام خود را به صورت غیرمستقیم به مخاطب ارائه کنند. از سریال های فاخر و ماندگاری مانند شب دهم و مختارنامه که بگذریم، تاکنون معدود سریال هایی، با حذف خط اصلی و پیامی که از ماه محرم می توان گرفت، برای این ماه تولید شده اند که از میان آنها می توان به سفر سبز، پریدخت، معصومیت از دست رفته، روزهای اعتراض، یه تیکه زمین و... اشاره کرد.
امسال هم تلویزیون سریال های پرده نشین و سال های ابری را برای ماه محرم در دست تولید دارد که باید تا زمان پخش آنها منتظر ماند و بعد از پخش درباره محتوا و ساختار آنها نظر داد. نکته مغفول اما در تولید سریال ها و فیلم های مناسبتی، بی توجهی به گروه سنی کودک و نوجوان است که اتفاقا گروه بسیار مهمی است و تلویزیون می تواند با تولید فیلم ها و سریال های مناسب برای این سن، هم آنها را با واقعه مهمی مانند قیام امام حسین(ع) آشنا کند و هم به آنها روش های تطبیق اتفاقات روز با وقایع تاریخی و مذهبی را آموزش دهد. این گونه آثار می تواند طیف وسیعی از مردم را با خود همراه کند اما تاکنون اثر قابلتوجهی در این باره تولید و پخش نشده و مدیران، تهیه کنندگان و نویسندگان تلویزیون می توانند با سرمایه گذاری در این بخش، بنیه سریال های مناسب محرم را تقویت کنند.
منبع: جام جم آنلاین
دیدگاه تان را بنویسید