چند سطر برای «سطرهای ناخوانده»

سرویس فرهنگی « فردا »: برخی از دوره‌های تاریخی از چنان ظرفیتی برای جذب مخاطب برخوردار است که حتی گذشت ایام نیز نمی‌تواند از تازگی ناگفته‌های آن دوران بکاهد. چنین است که معمولا رسانه‌ها با شناسایی دقیق چنین ظرفیت‌هایی، از چهره‌هایی که می‌توانند بازگوکننده بخشی از تاریخ ناگفته باشند دعوت می‌کنند تا با کاهش حساسیت‌های مقطعی، پاسخگوی برخی پرسش‌ها باشند.

دوران دفاع مقدس در تاریخ انقلاب اسلامی دقیقا از چنین ظرفیتی برخوردار است. اهمیت این مقطع زمانی چنان است که هنوز با وجود گذشت 26سال از پایان جنگ تحمیلی، رازگشایی از برخی ناگفته های آن، برای مخاطبان جذاب بوده و این نیاز و میل به شنیدن از ناشنیده ها اگر به درستی پاسخ داده نشود، می تواند به بازار شایعات دامن زند.

در چنین شرایطی در ایام هفته دفاع مقدس، برنامه ای تحت عنوان «سطرهای ناخوانده» از شبکه اول سیما پخش شد که به نظر می رسید توانایی جذب هر مخاطبی را، با هر سلیقه فکری و فرهنگی ای که به مطالعات تاریخ معاصر ایران و بویژه دوران جنگ علاقه مند است، در خود داشت.

از مهم ترین نقاط قوت این برنامه این بود که مجریان آن (بویژه یکی از مجریان که از مطالعات تاریخی مناسبی در باب تاریخ هشت ساله جنگ برخوردار بود) به چالش جدی و بدون تعارف با مهمانان برنامه مشغول می شدند.

نکته مهم دیگری که به نظر می رسید در این برنامه بخوبی مورد توجه مجریان برنامه قرار گرفته است، این بود که با وجود این که پاسخ های برخی مهمانان زمینه فرافکنی و حتی اتهام زدن به برخی مسئولانی را که در برنامه حاضر نبودند ایجاد می کرد، مجریان جوان برنامه عمدتا نقطه تمرکز بحث را به سمت مهمان برنامه و مسئولیت وی بازمی گرداندند و به این وسیله هم از وارد آمدن اتهام به فرد غایب و هم از رنگ و بوی سیاسی گرفتن برنامه اجتناب می کردند.

پخش بخش هایی از صحبت های مرحوم شهید باقری و انتقاد او به برخی فرماندهان جنگ از دیگر نقاط قوت بسیار قابل توجه این برنامه بود.

لحن این شهید بزرگوار هنگامی که مسئولیت فرماندهان نسبت به جان (و حتی اجساد) رزمندگان ایران را به آنها خاطرنشان می کرد، در عین حال که مخاطب را با روح بزرگ و معنوی این شهید عزیز (که در عین فرماندهی یک جنگ، دیگر فرماندهان را نسبت به مسئولیت اخلاقی و اخروی درباره جان فرد فرد سربازان جنگ هشدار می داد) آشنا می کرد، همچنین این حس را در مخاطب بوجود می آورد که رسانه رسمی جمهوری اسلامی می تواند تصویرگر نقد و به چالش کشیدن مسئولان رده بالای لشکری و کشوری در زمینه های مختلف و هشدار به آنها در ارتباط با مسئولیت شان نسبت به توده مردم باشد.

همین حس زمانی که مجری برنامه از تناقضات خاطرات یکی از مهمانان برنامه ـ که از مسئولان رده بالای جنگ و از شخصیت های ذی نفوذ حال حاضر است ـ سخن می گفت و با لحنی بدون تعارف مواضع وی را به چالش می کشید، تقویت می شد.

نکته مهم تر این بود که شیوه به چالش کشیدن مهمانان برنامه عمدتا به گونه ای مبتنی بر مطالعات (و نه به شیوه برخی سیاستمداران عوامفریب که به وسیله ضایع کردن و بی حرمت کردن برخی شخصیت ها سعی در کسب وجهه ای برای خود داشتند) انجام شد.

این شیوه مواجهه مجری رسانه با مسئولان، همان چیزی است که هر مخاطبی از یک رسانه انتظار دارد؛ یعنی انتظار دارد مسائل مخاطب به شیوه ای علمی و مبتنی بر مطالعه، در برابر مسئول مربوط مطرح و از وی پاسخ دقیق خواسته شود بنابراین فضای کلی برنامه این امکان را فراهم ساخت تا روایتی دست اول از بخشی از تاریخ ناگشوده دفاع مقدس در این برنامه ارائه شده و مخاطبان فرصت دستیابی به اسناد این دوران را برای اولین بار بیابند.

به نظر می رسد افزایش چنین برنامه هایی در زمینه های مختلف تاریخی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بویژه در رسانه ملی در کنار دیگر نتایج مثبت می تواند خنثی کننده تبلیغات منفی برخی رسانه های معاند بیگانه (و دارای سمت و سویی مغایر با منافع مردم) باشد و اعتماد نداشتن مخاطب ایرانی را نسبت به چنین رسانه هایی بیش از پیش تقویت کند.

منبع:‌ جام جم آنلاین