وظیفه‌ام فرهنگ​سازی است، نه هشدار دادن

سرویس فرهنگی « فردا »: تینا پاکروان را می‌توان به معنی واقعی کلمه یک سینماگر دانست، چرا که او چند شاخه مهم سینما مثل بازیگری، مدیریت تولید، تهیه‌کنندگی و کارگردانی را تجربه کرده است.

همکاری با فیلمسازان بزرگی چون داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی و بهرام بیضایی باعث شده او تا همین جا هم کارنامه خوب و قابل اعتنایی داشته باشد. تماشاگران حتما چهره او را در نقش امینه سریال «سال های مشروطه» به کارگردانی محمدرضا ورزی و «متروپل» کیمیایی به یاد دارند. ساخت تله فیلم «پل» در سال 91 که اثری در رابطه با کودکان بود، استعداد او را در کارگردانی نشان داد و عزم او را برای کارگردانی نخستین فیلم بلند سینمایی اش جزم کرد.

«خانوم» به نویسندگی و کارگردانی تینا پاکروان که این روزها بر پرده سینماهای کشور است، در جشنواره فیلم فجر سال گذشته دیپلم افتخار را برای پانته آ پناهی ها، بازیگر اپیزود سوم فیلم به ارمغان آورد و توانست نظر عده ای از منتقدان را هم جلب کند. فیلمی که داستان زندگی سه زن را در سه نقطه تهران روایت می کند.

قصه فیلم خانوم چقدر دغدغه ذهنی شما بود؟

بسیار زیاد. به نظرم خانم ها در نگه داشتن نهاد یک خانواده مهم ترین جایگاه را دارند. خانواده ای برقرار نمی ماند اگر زنی همراه همسر و فرزندانش نباشد و خانواده ای برقرار نمی ماند اگر زنی عشق و فداکاری را نثار همسر و فرزندانش نکند. به عقیده من عنصر زن در یک خانواده در بحران های مختلف بسیار تاثیرگذار است. چنین تاثیری همیشه دغدغه ذهنی من بود و به نظرم باید به آن پرداخته می شد.

چقدر با شخصیت های شبیه فیلمتان مثل ناهید، طوبی و یلدا نشست و برخاست داشتید؟

هرسه شخصیت اصلی فیلم را می شناختم. این زنان خانم هایی از جنس مادربزرگ و مادرم هستند. نمونه کامل یک زن شرقی که دیگر مانند آنها را در نسل جدید نمی بینیم یا اگر هم ببینیم بسیار حضورشان کمرنگ است. روایت موجود در فیلم خانوم و چنین داستانی بیشتر متوجه متولدان دهه 50 می شود که خودم با آنها بزرگ شدم و این رفتارها را در آنها دیدم و خواستم با این فیلم بگویم که در نسل امروزمان چقدر ویژگی های برجسته شخصیتی خانم ها کمرنگ شده و چقدر داشتن این ویژگی برای خانم ها مهم است.

به نوعی خواستید به نسل جوان هشدار بدهید؟

نه، وظیفه من هشدار دادن نیست. وظیفه من فرهنگسازی است. من آنچه درست است را در اختیار مخاطبان می گذارم تا آنها خودشان ببینند و درنهایت قضاوت کنند و تاثیر بگیرند.

فیلم شما از نامی بهره می برد که به نظر قابلیت پرداخت بسیار بالایی دارد. نقش زن در جامعه امروز ایران بسیار پررنگ تر از زنان در دهه های گذشته است و البته تاثیر گذارتر.

کاملا با نظر شما موافقم. توانمندی های زنان امروز در جامعه بسیار به نسبت گذشته زیاد است. زنان امروز ما دیگر خانه نشین نیستند و پا به پای همسرانشان در رشته های گوناگون کاری و مشاغل مختلف حضور دارند. اما تاکید من در این فیلم روی خانواده منسجم است که امروز از آن بی بهره هستیم. قصدم اشاره به تاثیری است که زن می تواند در حفظ بنیان و کیان خانواده داشته باشد. البته در فیلم، شخصیت های طوبی و یلدا با بازی پانته آ پناهی ها و اندیشه فولادوند هر دو شاغل هستند. خصوصا خانم پناهی ها که نقشش در فیلم کاملا مشخص است که هم زن خانه است و هم زن کار و اجتماع.

سخنم بیشتر درباره انتظار و توقع بیشتری است که اسم فیلم ایجاد می کند.

بله. اسم خانوم قابلیت ساخت سریالی 90 قسمتی را دارد. اتفاقا اینجا باید اشاره کنم که با چند نویسنده از جمله احمد رفیع زاده، آزیتا حاجیان، شهره لرستانی، گوهر خیراندیش، واله عمویی و خودم متن سریالی را نوشتیم به نام «خانه دارها» که در آن به زنان مختلف خانه دار، شاغل یا دانشجو پرداخته ایم. البته این سریال هیچ وقت تصویب و ساخته نشد که به نظرم در صورت ساخت، یکی از پربیننده ترین برنامه های سیما می شد.

چرا در هر اپیزود بر جنبه هایی چون عشق و مهربانی و فداکاری زن ایرانی تاکید داشتید؟

چون مهم ترین عامل برای حفظ کیان خانواده عشق و مهری ا ست که یک زن به خانواده اش نثار می کند. بخصوص فداکاری، مقاومت، مدیریت و ایستادگی زن که به خاطر آن از خواسته هایش می گذرد.

اما به نظر این عشق و محبت کمی رنگ شعار به خود گرفته است.

خب این نظر شماست که به آن احترام می گذارم، اما تلاش من این بوده حرف هایی را که درست است بیان کنم، نه این که حرف هایم جنبه شعارگونه داشته باشد. چون اگر حرف به شعار تبدیل شود آن اتفاق درست نمی افتد.

یکی از نکات جالب این فیلم گردهمایی خانواده فراهانی است.

بله، خواستم فیلم به جریان زندگی نزدیک تر شود و رنگ زندگی به خود بگیرد. پدری دخترش را در آغوش می کشد که این بسیار زیباست و حس زندگی را بیان می کند.

بجز این به نظر می رسد دوستی هم با این خانواده دارید.

بله. آقای بهزاد فراهانی در اولین فیلم کوتاهم نقش اصلی را به عهده داشت. بعد از آن در فیلم «سگ کشی» با ایشان همکاری کردم. برای همین علاقه مند بودم آقای فراهانی در اولین سینمایی ام حضور داشته باشد.

یعنی در انتخاب و چیدمان بازیگران این کار به جنبه رفاقتی توجه داشتید؟

به هیچ عنوان. من در کارم بسیار جدی هستم و هیچ وقت حاضر نیستم فیلمم را قربانی رفاقت کنم. رفاقتم با آدم ها یک بحث است و کارم هم بحثی کاملا جدا. من حدود 20 سال است در سینما کار می کنم و تقریبا با تمام اهالی سینما رفاقت دارم. پس اگر این طوری باشد باید برای فیلمم ازهمه دوستانم دعوت به همکاری کنم! اتفاقا در فیلم خانوم نتوانستم با تعدادی از دوستان پشت صحنه کارهای قبلی ام کار کنم، چون ژانر کاری آنها با فضای این فیلم فرق داشت و همین طور با تعدادی از اهالی سینما برای اولین بار بود که همکاری می کردم.

چرا چهره همه مردهای فیلم این قدرکدر و تار است؟

من بنا نداشتم در فیلمم زندگی آرامی را نشان دهم، بلکه تلاشم نمایش برشی از مشکلات اجتماع بود. در این فیلم به سه جایگاه اجتماعی از سه منطقه جغرافیایی اشاره می کنیم و به سه معضل و آسیب اجتماعی نگاه داریم. شخصیت مردها در فیلم من ساده و کدر نیستند. اتفاقا بسیار شخصیت درستی از مردان را نشان می دهم. مردان فیلم من بسیار محترم هستند. این دست روزگار است که چنین سرنوشت هایی را برایشان رقم زده است. مردهای فیلم خانوم به کسی توهین نمی کنند، دست روی همسرشان دراز نمی کنند و احترام آنها را نگه می دارند. آنها فقط درگیر مشکلات زندگی خودشان هستند؛ مشکلاتی که شاید ناخواسته بر آنها تحمیل شده است. این تحریم اقتصادی است که بر زندگی حمید در اپیزود اول فیلم تاثیر می گذارد. در اپیزودهای دیگر هم همین طور، یکی دستش قطع شده و دیگری درگیر اعتیاد است. این مشکلات چیزی نیست که بتوان ساده از آن گذشت و به عقیده من باید به آن پرداخت.

چطور شد زنان فیلم شما دچار آسیب اجتماعی نیستند به عنوان نمونه خانم های معتاد یا شکست خورده ای در اثر نمی بینیم.

من در این فیلم از این زاویه به زنان نگاه کردم که آنها مقاوم هستند و در مقابل مشکلات می ایستند تا این که بخواهند مشکلات را درست کنند.

اما من در عنوان بندی، برداشت دیگری از داستان فیلم داشتم. خصوصا که در بخش پایانی تیتراژ اول روی دستبند زدن به دست زن زوم کردید و سپس داستان فیلم شروع شد.

زن هایی که در تیتراژ فیلم می بینید از قشرهای مختلف جامعه هستند و من تاکید خاصی نداشتم.

این دلیل خاصی داشت که زنان اپیزودهای فیلم شما تقریبا یک سن دارند؟

دقیقا، چون من می خواهم راجع به نسل خودم حرف بزنم. پس حرف هایی را می زنم که می دانم درباره آنهاست. اتفاقا فکر می کنم درباره شیوه زندگی و فداکاری زنان متولد دهه 50 پرداخت کمتری در سینمای ما صورت گرفته است.

کمی هم در مورد بازی بازیگران صحبت کنیم. شما از دو بازیگر کمدی برای بازی در شخصیت هایی جدی استفاده کردید که نوعی ریسک به حساب می آید؛ سیامک انصاری و امین حیایی که انصافا از پس نقشی پر از چالش برآمدند.

شما لطف دارید، اما من سیامک انصاری و امین حیایی را بیرون از محیط کار می شناسم. آنها برخلاف نقش هایی که بازی می کنند از چهره های شادی برخوردار نیستند. همیشه به این فکر می کردم که می توان از چهره امین حیایی برای نقشی که پر از غم و شکست باشد استفاده کرد که خوشبختانه خوب جواب داد.

پانته آ پناهی ها و اشکان خطیبی هم خیلی خوب بازی کردند. از همان ابتدا نقش طوبی را برای پانته آ پناهی ها نوشته بودید؟

بله. از زمانی که درگیر نگارش فیلمنامه بودم به پانته آ فکر می کردم و همیشه بازی های درخشان او را در تئاتر می دیدم. وقتی قرار شد با هم کار کنیم کمی از نقش برایش توضیح دادم و با هم گپ زدیم. بعد از آن دیگر خودش به عمق نقش پی برد و آنچه را تماشاگر از طوبی در فیلم می بیند محصول زحمات خودش است.

منبع: جام جم آنلاین