باور دارم که یگانه هستم

سرویس فرهنگی « فردا »: ماکت کوچک تر چنین چیزی در گفت وگوی پیش روی من با حامد بهداد نازنین رخ داد؛ مصاحبه ای که بسیار جنجالی تر و جذاب تر از چیزی است که حالا آن را می خوانید، اما تصمیم گرفتیم به رسم رفاقت ایجاد شده، آن بگو و مگوهای بانمک غیرضروری را برای خودمان نگه داریم و در عوض روی بخش های مفیدتر درباره بازیگری تمرکز کنیم.

بهداد بازیگر پرشور و انرژیک، توانا و البته محبوب در این همصحبتی طیف وسیعی از دانش بازیگری اش را نشان داد که حاصل تحصیلات آکادمیک و تجاربی حرفه ای است. به بهانه اکران فیلم «زندگی جای دیگریست» و ورود فیلم «فرزند چهارم» به شبکه نمایش خانگی در روزی که او سخت مشغول تمرین نمایش برای پایان نامه دانشگاهی اش بعد از 20 سال بود، سراغش رفتیم و با او به گفت وگو نشستیم.

از جایی شروع می کنیم که در آن هستیم. شما الان در آموزشگاه بازیگری آقای امیر دژاکام مشغول چه کاری هستید؟

بعد از 20 سال روی پایان نامه دانشگاهی ام کار می کنم. آقای دژاکام و چند تن دیگر از استادان دانشگاه کمک کردند بتوانم بخش عملی مربوط به پایان نامه ام را ارائه دهم.

موضوع پایان نامه تان چیست؟

کولاژی از دیالوگ های شخصیت های نمایشنامه های شکسپیر را اجرا می کنم که با آنها ارتباط برقرار کردم.

فکر می کنید شهرتی که در این 20 سال به دست آورده اید، تاثیری در تائید و قبولی شما دارد؟

معلوم است که تاثیر می گذارد، اصلا به همین دلیل صدایم زدند که کارم انجام شود.

شما در دوران حرفه ای بازیگری با کارگردان های بزرگی کار کرده اید. خیلی ها این شانس را ندارند که با این افراد کار کنند. چگونه خودتان را در این موقعیت و مسیر این فیلمسازان قرار می دهید؛ منظورم به لحاظ نقش آفرینی و کارنامه تان است، نه رابطه؟

اتفاقا به نظرم رابطه خیلی مهم تر است. شما باید با این کارگردان ها رابطه داشته باشید تا بتوانید توانایی های خود را نمایش دهید. باید به شیوه های معقول، خودتان را سر راه کارگردان های مورد علاقه تان قرار دهید.

نامعقولش چطور است؟

نامعقولش شکل مزاحمت برای هنرمند را دارد، اما به نظرم مجاز نیست. باید نجیب بود و معقولانه در مقام دانشجو و طالب علم و هنر ظاهر شد تا این که کارگردانی شما را بپسندد. درباره من همیشه این طور نبود که کسی مرا بپسندد، همیشه این همکاری برابر بوده است. اگر کارگردانی مرا انتخاب کرده، من از قبل او را انتخاب کرده بودم وگرنه برایش کار نمی کردم. اگر کار با او برایم آرزو بوده، کار با من برای او هم امتیازی داشته است. در مقام بازیگر به همه کارگردان هایی که با آنها کار کرده ام، خدمت کرده و نقش را برایشان خوب گردانده ام.

کارگردان هایی هستند که از کارکردن با شما پرهیز داشته باشند؛ یعنی دوست داشته باشند با شما کار کنند، اما به خاطر شیوه بازیگری پرهیاهویتان از این تصمیم منصرف شده اند؟

بله، بعید نیست.

مثلا درباره بازیگری چون داستین هافمن این بحث را همیشه مطرح کرده اند که باوجود بزرگی و توانایی اش، بخصوص در دوران جوانی همواره کارگردان ها به سختی می توانستند با او کار کنند.

هر کارگردانی که یک بار تجربه کار با مرا داشته، دفعه دوم هم پیشنهاد کار داده است. این نشان می دهد بعد از کار به شناخت جدیدی از من می رسند. خیلی از کارگردان ها هم تقاضای دومی برای همکاری داشتند که فرصت نشده دوباره با آنها کار کنم، اما این موضوع را رد نمی کنم که ممکن است برخی کارگردان ها براساس شنیده ها از کار با من ترسیده و دعوت به همکاری نکرده باشند. ولی خب، این چه اهمیتی دارد؟ آن اتفاقی که باید خودش می افتد.

ممکن است آن آرزوی شما و امتیاز آنها تحقق پیدا نکند.

به نظرم این کارنامه دیگر از این حرف ها گذشته و همه چیزهایی که باید شکل گرفته است.

به پارتنر (همبازی) هایتان هم مجالی برای دیده شدن می دهید؟ چون نوع بازی شما ممکن است باعث شود بازی برخی بازیگران مقابلتان آن طور که باید دیده نشود.

اگر در فیلم هایی که بازی کردم، همبازی هایم دیده نشده اند، حتما این مجال به آنها داده نشده است، به دو دلیل؛ یا من ندادم یا خودشان دانشی از بازیگری نداشتند. و اگر پارتنرهایم دیده شدند، حتما من این همکاری و تعامل را بلدم.

کارگردانی بوده که کار با او برایتان سخت بوده باشد و از میانه و حتی ابتدای فیلمبرداری پشیمان شده باشید در پروژه اش حضور دارید؟ کسی که با شما راه نیامده باشد.

بله، اما اینها اصلا مهم نیست. عده ای از کارگردان ها براساس دانش و تحلیلی که داشتند بحثی را مطرح می کردند که من هم می پذیرفتم، اما کسانی هم بودند که سواد فیلمسازی و سینما را نداشتند و فقط از روی نفس، قدرت طلبی و شامورتی بازی قصد داشتند حرف خود را به کرسی بنشانند که متقاعد نمی شدم. آنها تصور می کردند سینما نظام برده داری است و طوری هیجان زده بودند که انگار حریف کشتی پیدا کرده اند. این دسته از کارگردان ها می خواستند فقط بجنگند. همه درگیری های من با کارگردان ها برای آنالیز و تحلیل نقش است و هرگز به خاطر مانور خودم نیست. در بین کارگردان ها دوستان زیادی دارم که خیلی خوب تحلیل موقعیت و نقش را می دانند و اتفاقا آزادی عمل مرا می گرفتند و حق هم با آنها بود. من هم براساس آن تحلیل که به نظرم مهم ترین بخش بازیگری است، می پذیرفتم و نقش را اجرا می کردم، اما این تحلیل ها در بیشتر مواقع توسط خود من اتفاق می افتد و اجرا می شود. اصلا گاهی این خود منم که دست های خودم را می بندم و خود تشخیص می دهم حرارت یک نقش را بالا ببرم یا کم کنم. ولی وقتی می دیدم کارگردانی سواد این کار را ندارد، خسته می شدم و به حرفش گوش می دادم، چون می دیدم آن شخص به جای این که فیلمش مدنظرش باشد، به اقتدار سرصحنه اش فکر می کند. در چنین موقعیتی دیگر هیچ نظری درباره نقش نمی دهم، در حالی که من هر روز برای یک نقش پیشنهادی دارم، اما وقتی می بینم یک کارگردان حاضر به گفت وگو نیست، دیگر برای بحث انرژی نمی گذارم. بازی ام را می کنم و راس زمان مقرر دستمزدم را می گیرم.

یعنی کوتاه می آیید؟

کوتاه نمی آیم.

وقتی خروجی بد و بی کیفیت نقش را می بینید، دلتان نمی سوزد؟

برایم اهمیتی ندارد. به خاطر این که کلی فیلمساز وجود دارد که فیلمسازی را بلدند و می دانند از چه مسیری عبور می کنند و من می توانم با آنها کار کنم. بر این باورم فیلمسازی و بازیگری با گفت وگو به دست می آید. من این طور در بازیگری آموزش دیده ام که هیچ عملی فارغ از تحلیل زیبا نمی شود. این تحلیل است که موقعیت های نقش را می سازد و واکنش های زیبایی را در بازیگری به وجود می آورد.

این درگیری ها بیشتر با بزرگان اتفاق می افتد یا جوانترها؟

بزرگی ربطی به سن و سال ندارد، من با کارگردان های سن و سال داری کار کردم که همچون جوان ها جوش و خروش دارند، مثل آقای مهرجویی. جوان هایی را می شناسم که خیلی بزرگ هستند و بزرگ ترهایی را می شناسم که خیلی بچه و حتی پست فطرت هستند. البته این را هم بگویم که این بد و خوب ها شامل همه ما می شود.

این همه شور و انرژی شما در بازیگری از کجا می آید؟

از وقتی به دنیا آمدم و از بچگی این انرژی وجود داشته است. در واقع این مساله دست من نبوده و در آفرینشم وجود داشته است. می تواند به میزانی از سرکوب ها برگردد که به شکل اعتراض خودش را نشان می دهد. می تواند پاکی باشد که در هوای عاری از هر قضاوتی مثل کودک به جست وخیز می پردازد.

اولین تصویری که از مارلون براندو (بازیگر محبوبتان) به یاد دارید متعلق به کدام فیلم است؟

دزیره که آن را در یک دستگاه وی اچ اس قدیمی که داشتیم، دیدم. سال دوم دبیرستان خیلی فیلم می دیدم. موقع دیدن دزیره نمی توانستم بفهمم این بازیگر کیست که اینقدر دارد زیبا بازی می کند. چون پدرم خیلی از بازیگران قدیمی را می شناخت از او پرسیدم این بازیگر کیست؟ اما او هم هرکاری کرد در آن لحظه نتوانست اسم براندو را به خاطر بیاورد. اولش حدس زدیم که این بازیگر ریچارد هریس است.

معمولا براندو را با پل نیومن اشتباه می گرفتند.

بله، حتی پدرم اسم او را هم گفت. شاید علت این که ما او را نشناختیم این بود که برای نقش ناپلئون در آن فیلم برای براندو بینی مصنوعی گذاشته بودند. به هر حال اولین بار بازی براندو را در این فیلم بسیار پسندیدم و رویم تاثیر گذاشت، هرچند قبل از آن هم چند فیلم دیگر او مثل زنده باد زاپاتا و پدرخوانده را از تلویزیون دیده بودم.

حالا میان این همه بازیگر چرا براندو؟

براندو مثال شاخص بازیگری است. چند روز پیش به بهانه کار پایان نامه ام از خانم دکتر فریندخت زاهدی پرسیدم: در تمام دوران آیا بیشترین توجهی که زبانشناسان، دانشمندان و محققان و پژوهشگران در زمینه دراما داشته اند، به شکسپیر بوده؟ ایشان هم کمی فکر کرد و گفت: به نظر این طور می آید. راستش به نظر می آید براندو هم یکی از آن بازیگرانی است که توجه زیادی را به خودش جلب کرده و خب من هم یکی از آنهایی هستم که به او علاقه داشته است.

به نظر می آید بخشی از این ابراز ارادت و علاقه به شباهت نسبی شما با براندو مربوط باشد.

شباهت؟ اینها بیشتر شایعه و شوخی است. به نظرم این سوال خوبی نیست.

من فقط به آن چیزی اشاره کردم که باتوجه به علاقه زیاد شما به براندو از جانب برخی تماشاگران و دوستداران هردوی شما در ایران مطرح می شود.

هیچ چیزی از این بی ارزش تر نیست. وقتی یک نفر در یگانگی هر روز بیشتر و بیشتر به خودش نزدیک می شود و ارزش خود را از براندو بالاتر می داند و وقتی این ایمان در من شکل گرفته که یگانه هستم، شباهت من به یک بازیگر دیگر چه ارزشی دارد؟ از این بحث که بگذریم تاریخ نشان می دهد چه کسانی در گذرگاه تغییر هستند. در دوران گذار و در ادبیات، سینما، تئاتر، تاریخ، فلسفه، مسائل اقتصادی و... افراد شاخصی وجود داشته و دارند. در جامعه آمریکا هم هنر بازیگری شکل عیان به خودش می گیرد و برون فکنانه مدارسی تاسیس می شود. بازیگران آمریکا از دوره ای به بعد از دوران نظام استودیویی آرام آرام عبور کردند و به بازیگرانی بشدت جسور تبدیل شدند که بدون هیچ خجالتی برون فکنانه رفتار می کنند. این بازیگران در پروسه های آموزشی خود به افرادی چون استانیسلاوسکی، لی استراسبرگ و استلا آدلر برخورد می کنند که محصولش شاگردان خیلی خوبی مثل براندو، مونتگمری کلیف، جیمز دین، دنیرو و پاچینو است. براندو یکی از شاخص ترین شاگردهای آکتورز استودیو است. علاقه من به او هم فقط مثل سلیقه همه دنیا و در همان حد است، اما این را می دانم سهم بسزایی در شناساندن مجدد او به بعضی از علاقه مندان به خودم داشتم. دانشجویان، هنرجویان و تمام کسانی که در زمینه بازیگری فعالیت می کنند، همه چیز را درباره سینما می دانند، ولی عامه مردم که بازیگری را دنبال می کنند و در پی الگوی مناسبی هستند، بد نیست یک بار هم بازیگرانی را که ما مثال می زنیم مرور کنند. به نظرم براندو که تجمیع تمام تجربه ها و آموزش هاست، آدرس بدی برای دوستداران بازیگری نیست.

براندو از جایی به بعد، نقشهای خیلی خوب و برجسته ای در کارنامه اش بازی نکرد و در فیلم های ضعیف ظاهر شد. خودش در مصاحبه ای گفته بود: آنقدر فیلم و نقش خوب در کارنامه ام دارم که اگر هم تا آخر عمر در آثار ضعیف بازی کنم، تاثیری در محبوبیتم نمی گذارد.

فکر می کنید بازیگران لزوما باید تا ته خط ادامه دهند و آن تصویر موفق اولیه را در ذهن دوستدارانشان مخدوش کنند؟ بخصوص این که بازیگری حرفه ای است که بازنشستگی هم ندارد.

به نظرم باید کار کرد، بخصوص در ایران. چون اینجا کشوری است که سرعت تغییر در آن بشدت زیاد است. درست است گاهی در مسائل فرهنگی دچار عقب ماندگی شدید می شویم و حتی پسرفت می کنیم، اما خود همین یعنی حرکت. در حالی که اروپا نظام اقتصادی معینی دارد و همه چیز دسته بندی شده و قانونمدار است، ولی هر تغییری در ایران به تغییر اشکال منجر می شود. این تغییر اشکال خودش حرکت است. ممکن است فضیلتی در پسرفت یا عقبگرد نباشد، اما همین حرکت نسبت به سکون فضیلت دارد. بنابراین در جامعه ای که بشدت متحرک است و عقبگرد یا پیشرفت دارد، بازیگر هم باید کار کند و با نسل های مختلف به گفت وگو بنشیند و تا لحظه مرگ با نویسنده ها و کارگردان های مختلفی کار کند. بازیگر جدای از آن صدابرداری نیست که سر هر فیلمی می تواند باشد.

البته شاید به لحاظ کارکرد درست بگویید، اما تاثیری که بازیگر بر مخاطب می گذارد، بسیار با صدابردار متفاوت است. منظورم درباره تصویری است که طی سال ها از یک بازیگر در ذهن دوستدارانش شکل می گیرد، در حالی که مردم تصوری از صدابردار ندارند و اصلا او را نمی شناسند.

بله، متوجه منظورتان هستم. اما درباره بازیگران معتقدم آنها باید همواره کار کنند، چون جهان در حال حرکت و تغییرشکل است. این تغییرماهیت و تغییرشکل هم فقط در کار به دست می آید. همه حرکتهایی که در یک اتم نهفته است، به دل یک هنرمند و یک بازیگر ورود پیدا می کند. ذهن و دل بازیگر از تغییرها باخبر می شود. بازیگران زیادی را در جهان و ایران می شناسم که تا آخر عمرشان کار کردند. تشخیص این مساله فقط به عهده خود بازیگر است. اگر سلامت بدن، ذهن و روان وجود داشته باشد، هرچه تجربه بازیگری بالاتر می رود، لزوم بودنِ بازیگر هم بیشتر می شود. به خاطر این که آن چیزی که تبدیل به عمل می شود، تحلیل است و آن چیزی هم که باعث تحلیل می شود، آگاهی است. وقتی شما عمل یا عکس العملی را در بازیگری می بینید ناخودآگاه به آگاهی دسترسی پیدا می کنید، بدون آن که بدانید آن آگاهی دقیقا چیست. آن آگاهی توسط تحلیل و عمل تبدیل به زیبایی می شود و آن زیبایی بی واسطه به درون شما نفوذ می کند. پس این همه دانش و تجربه توسط بازیگری مثل آقای براندو که تا آخر عمرش دارد کار می کند، قابل ستایش است، حتی اگر در فیلم های ضعیفی هم ظاهر شود. با این حال این مساله بستگی به این دارد که درباره چه بازیگری و در کجای دنیا حرف می زنیم. در ایران باید بشدت کار کرد.

فکر نمی کنید بخشی از دلایل کار بازیگران تا آخر عمرشان در ایران دلیل اقتصادی داشته باشد؛ یعنی بازیگران ناچارند به دلیل نبود امنیت شغلی همیشه در حال کار کردن باشند؟

بحث اقتصادی دلیل بسیار ناچیزی در این زمینه است. باید دید چه چیزی باعث می شود ما تحت هر شرایطی به یک روش ادامه دهیم. اگر تمام مسائل اقتصادی و جنبش های سیاسی و هر معضل دیگری مرتفع شود، سرودن چه چیزی بیشتر از همه واجب است؟ مساله اقتصادی نمی تواند بحث مهمی باشد، آنجا که زیبایی شناسی حرف مهم تری می زند. شما با بازیگری درمان و کامل می شوید. شما در بازیگری با مسائل و آدم های فرهنگی رشد می کنید، اما در یک کار کارمندی فرسوده می شوید، چون باعث رشد نمی شود و فرصتی برای عشق ورزیدن به خود و خانواده پیدا نمی کنید. در چنین وضعی شما مثل شخصیت چاپلین در فیلم «عصر جدید» در چرخنده های آن دستگاه بزرگ و پرسرعت گرفتار می شوید. حاصل این وضع پراکندگی است، اما شما در بازیگری و هر هنر دیگری دچار انسجام می شوید. برای همین وقتی با کارگردانی که فقط می خواهد سرصحنه قدرت نمایی کند و بیشتر از فیلم درباره خودش حرف می زند و می خواهد بعد بگوید که من پوزه فلان بازیگر را به خاک مالیدم، دیگر نباید حرف زد. بلکه فقط باید نقش را بازی کنی و راس تاریخ مقرر باید چکت را اجرا بگذاری و اگر پولت را نگیری حتی یک روز و یک ثانیه هم نباید سرصحنه بروی. آنجا تو هم می توانی قدرت طلبی کنی و بگویی: حقوقم کجا است؟ اما من کارگردان هایی را سراغ دارم که به خاطر تحلیل یک موضوع و یک موقعیت کار را متوقف کرده اند. تهیه کننده هایی را می شناسم که می گفتند صحنه ای را چون خوب درنیامده، دوباره بگیریم. چون به ماهیت اتفاق نمایشی اعتقاد داشتند. اقتصاد برای چه کسی مهم است؟ برای کسی که دارد یا ندارد؟ فرض کنیم من وضع مالی خوبی دارم، پس چرا باز هم کار می کنم؟ فرض کنید آقای شون کانری مشکل اقتصادی ندارد، چرا باز هم کار می کند.

البته اتفاقا شون کانری با دنیای بازیگری خداحافظی کرده!

دو سال است. برای دو سال داریم چانه می زنیم؟! بهتر نیست فکر کنیم هنوز هم دارد کار می کند؟ ما کمی عقب مانده هستیم. بگذار به جای صدسال دو سال فرض کنیم.

اگر دوست دارید همین طور فرض می کنیم.

به نظرم فرض بدی نیست. البته هر هنرمندی همیشه به زمانی برای مرور به زندگی و آثارش نیاز دارد. یک نکته فرعی و بی ربط بگویم، من هم مثل طالبان بر این باورم عکس بخشی از روح آدم را تصرف می کند، برای همین است که بشدت از عکس گرفتن بیزارم و بدم می آید! مگر موقع کارم اتفاق بیفتد. بعضی براین عقیده هستند عکس گرفتن معصیت دارد، ولی درمورد کار متفاوت است، چون بابت آن دارم خدمتی انجام می دهم. وگرنه هیچ وقت از این که مردم در خیابان دور گردنم دست بیندازند و با من عکس بگیرند، خوشم نمی آید. اگر هم این اتفاق می افتد، بدون اجازه و از سر رودربایستی است. برای همین است که گفت وگو را خیلی دوستانه تر و انسانی تر می دانم تا عکاسی را. حالا اگر کسی مثل من که دچار این بینش بد و این خرافات است، بخواهد روح خودش را در یک قفس نگذارد و ده قدم از شغلش فاصله بگیرد و بنشیند تمام روزهایش را بشمارد، به صدای گنجشک ها گوش دهد، به نوری که از لای برگ ها تبدیل به یک منشور می شود و روی زمین و اتاق خوابش می تابد نگاه کند، به نسیمی که برگها را تکان می دهد دقت کند، کتاب هایش را مرور کند و بدون این که درگیر ساعت و زمان شود، به موسیقی گوش دهد، اشکالی دارد؟ اگر کسی به این تشخیص رسیده، باید آن را انجام دهد، اما اگر هنوز رشد خودش را در مشارکت در جامعه می بیند، به نظرم باید ادامه دهد. حالا اگر بازیگری مثل آدری هپبرن تشخیص می دهد که بازیگری را کنار بگذارد و وارد امور خیریه شود، باید به نظرش احترام گذاشت.

یا گرتا گاربو که از جایی تصمیم به خداحافظی گرفت.

بله، یا این شایعه بی ارزش که آنجلینا جولی دیگر فیلم بازی نخواهد کرد و می خواهد کار سیاسی یا حرکت های اجتماعی کند. تشخیص این مساله با کیست؟ با مردم؟ این مردم هستند که به شما می گویند بس است دیگر، بازی نکن؟ مردم در زمینه تشخیص روش هنرمندانه یک هنرمند کاره ای نیستند. مردم باید هرکدامشان به یک هنرمند تبدیل شوند و نگاهی هنرمندانه، هم به هنرمند و هم به خودشان داشته باشند تا هنرمندشان را از زاویه بهتری نقد کنند. نقدی که در آن خشم و قضاوت مغرضانه نیست، بلکه به گفت وگو نشستن است و همینجاست که آزادی اندیشه به وجود می آید. اصلا شاید آنجا نقد ضرورت اولیه اش را هم از دست بدهد. البته ضرورت نقد برای این است که سطح سلیقه توده بالا بیاید و آن کسانی هم که سطح سلیقه شان بالا آمده، منحط نشوند. جامعه چه به صورت فردی و چه به صورت جمعی باید به رشد برسد. بازیگری تا جایی یک شغل محسوب می شود و شما تا جایی می توانید با آن رشد کنید. همان طور که شما این رشد را می توانید در خیاطی هم به دست بیاورید. فقط دلایل پنهان و آشکاری دارد که بازیگری تبدیل به رسانه شده و با توده ارتباط بیشتری برقرار کرده است.

یکی از ویژگی های مثبت شما این است که در نقش های تلویزیونی هم کم فروشی نمی کنید و همان اندازه که در سینما انرژی می گذارید، در تلویزیون هم همان طور رفتار می کنید؛ مثل نقش امیرحسین دانشور در سریال «یک مشت پرعقاب». چرا؟

بازیگری برایم اهمیت دارد و فرقی نمی کند در تئاتر خیابانی باشید یا تلویزیون یا سینما. بازیگری خیلی جذاب است، اما مهم تر و جذابتر از همه این است که شما با یک متن و فیلمنامه خوب سروکار داشته باشید. من فیلم های بدی در کارنامه ام داشتم که در قالب سینما یا 90 دقیقه ای تولید شده و فیلم های خوبی هم داشتم که در تلویزیون تولید شده است. هرچه فیلمنامه زیباتر است و براساس واقعیت های روز و منتج از حقایق درونی یک انسان نوشته می شود، فصل های جذاب تری خواهد ساخت. وقتی فیلمنامه سریال 16 قسمتی یک مشت پرعقاب که به نظرم یکی از سریال های خوب تاریخ تلویزیون ماست به دستم رسید، در یک نشست آن را خواندم. فرهاد توحیدی، فیلمنامه این کار را به زیبایی نوشته بود. این موقعیت های خوب هستند که به تو فرصت کم کاری و کم فروشی نمی دهند و از تو در اندازه خودش نیرو طلب می کند. و وقتی قرار است تو در اندازه نقش بزرگ شوی، به همان میزان هم برای نقش انرژی می گذاری. اصغر هاشمی هم این سریال را بی نظیر کارگردانی کرد و اصلا یکی از افتخارات کارنامه من بازی در این مجموعه است و بسیار به بازی در این اثر تلویزیونی می بالم. روزهای خوبی بود و با اصغر هاشمی سر هر پلان و صحنه زندگی ها کردیم.

فکر می کنم اصلا این سریال بهترین کار اصغر هاشمی هم باشد، با این که او سال ها در سینما کار کرده است.

به نظر من هم همین طور است و این سریال یکی از پخته ترین کارهای ایشان است.

نقش رضا در سریال سایه آفتاب هم جزو کارهای خوب کارنامه شماست.

با این که رضا هم نقش خوبی بود، اما آن کار اصلا فرق می کرد. در سایه آفتاب همه چیز نو بود. سعید رحمانی نویسنده، محمدرضا آهنج کارگردان و خود من در سمت بازیگر آدم های نو و جوان تری بودیم و می خواستیم بعد از تجربه چند کار توانایی هایمان را نشان بدهیم. در نتیجه توانایی هایمان به شهرت تبدیل شد و اصلا من با آن کار معروف شدم. یکی از کارهای منظور نظر من این است که با بازی های خوب و قدرتمند در تلویزیون، تماشاگران را به سینماها بکشانیم. چون در سینما فیلم ها و فیلمنامه هایی مصوب می شود که در تلویزیون اجازه نمایش ندارد، البته می دانم چرا. به نظرم سینما محیط آزاداندیشانه تری دارد. شاید تلویزیون شبکه عمومی یک کشور است و برخی افکار و عقاید اصلا تلویزیون را نمی پسندند یا به دلیل باورها و عقایدشان هر برنامه ای را نمی بینند. اصلا به نظرم این مساله صحیح بوده و نادرست نیست. شما با اختیار به سینما می روید، اما تلویزیون این طور نیست، پس لازم است ضوابطی بر تلویزیون حاکم باشد. ولی اگر سطح دانش عمومی توده مردم بالاتر برود، تلویزیون هم می تواند در سطوح پیچیده تر و بالاتری آگاهی را منتقل کند. تلویزیون برای من فراخوان تماشاگران از منزلشان به سینماست. برای همین هم گاهی اوقات در تلویزیون بازی می کنم که بروند فیلمی را که روی پرده است ببینند.

الان فکر می کنید فراخوان موردنظرتان درباره فیلم در حال اکران زندگی جای دیگری است و فرزند چهارم که بتازگی وارد شبکه نمایش خانگی شده، این اتفاق افتاده است؟

بله، این اتفاق همیشه درمورد من می افتد.

در هردوی این آثار دو تا از متفاوت ترین بازی های کارنامه تان را می بینیم و به جای آن بهداد پرشروشور، دو شخصیت آرام و باطمانینه دیده می شود. البته مشخصا دلیل اصلی این قضیه را باید مرتبط با آرامش خود نقش ها یعنی داود و ابراهیم دانست.

متشکرم.

خواهش می کنم. یعنی ممکن است باز هم نقش سریعی مثل دایره زنگی هم به شما پیشنهاد شود و شما باز مثل قبل بازی اش کنید.

بله، همین طور است یا مثل آرایش غلیظ.

که در جشنواره سال قبل به نمایش درآمد و در نوبت اکران قرار دارد.

بله، اصلا من اول فیلم زندگی جای دیگری است را بازی کردم و بعد آرایش غلیظ را. این مساله به من برنمی گردد، اما از شما می پرسم آیا همین نقش داود در زندگی جای دیگریست، باز هم قلیان درون مرا ندارد؟

بازی شما در نقش داود ترکیبی از سکون و حرارت است.

شما باتوجه به مشخصات نقش از من هیچ حرکتی نمی بینید، ولی بی قراری مرا می بینید. یعنی شما نقش و بازیگر آن نقش را که تبدیل به محصول سومی می شود، می بینید. این حرارت و انرژی در من به خودی خود وجود دارد.

اما حرارت بازی تان مثل آن چیزی که در آرایش غلیظ و کسی از گربه های ایرانی خبر نداره نیست.

نه، چون اساسا آن نقش ها از یک نظام دیگری از رفتار بهره می برد.

یک فیلم دیگر هم بتازگی و بعد از 11 سال از ساخت با بازی شما وارد شبکه نمایش خانگی شده به نام «پیشنهاد بی شرمانه به نقاش مرده». چرا در این فیلم و نقش ناموفق بازی کردید؟

این فیلم کاری است دیگر! اصلا نمی دانم چرا آن اتفاق افتاده. ولی آیا می شود این اثر از من جدا باشد؟ به هر حال این منم با تمام فرازونشیب ها.

در یک طرف جلد این فیلم از عکس شما در فیلم «باغ فردوس، پنج بعدازظهر» استفاده شده!

بعضی از موسسه های شبکه نمایش خانگی شارلاتان هستند و به مراتب حرفه ای بی احترامی می کنند. عکس یک فیلم دیگر را می گذارند یا اسم تو را جابه جا می زنند یا پوستر فیلمت را به زشت ترین شکل استفاده می کنند. آنها بدسلیقه، کج اندیش، قدرت طلب، پول پرست و کثیف هستند.

آرامش شما در دو فیلم زندگی جای دیگریست و فرزند چهارم فارغ از دنیای نقش و اثر با نگاهی فرامتنی هم قابل تفسیر و تعبیر است. به نظر می آید این پختگی ناشی از ورود به دهه 40 زندگی تان هم باشد.

این مساله را قبول می کنم و همین هم هست. چون من نقش را از جهان خودم عبور می دهم و بتازگی و هر چه بیشتر هم می گذرد، بیشتر دوست دارم این کار را انجام دهم. دلم می خواهد مساله کوچک و جزئی ام را هم تعمیم بدهم. بالاخره بین من و عالم فصل مشترکی وجود دارد، من هم سعی می کنم همان فصل را پیدا کنم. تازه من دست به ریسک می زنم و نقش را می سازم و برای یک کاراکتر صدا و رفتار دیگری پیدا می کنم. البته گاهی اوقات هم ناموفق هستم. درباره این روزها باید بگویم همان طور که من نقش را از خودم عبور می دهم، خود آن نقش هم دارای تعریفی است. نمی شود تو یک نقش را که جور دیگری نوشته شده، طور دیگری بازی کنی. اما بعضی از نقش ها به تو راه می دهد که برایش تزئیناتی را طراحی کنی. نقش داود در زندگی جای دیگریست را همان طور که الان می بینید، باید بازی می کردم.

یعنی برای این فیلم ریسک نکردید؟

چرا، عموما کاراکتر را می سازم و ظاهر و باطن نقش را مجسم و پس از در میان گذاشتن با کارگردان آن را ایفا می کنم.

چیزی ورای فیلمنامه؟

حتما همین طور است وگرنه دیگر بازیگری چه ارزشی دارد؟ پس چرا دنبال ما می آیند؟ بروند یکی از این همه آدمی را که در خیابان وجود دارند، بیاورند تا فیلمنامه را بخواند و بازی کند. بازیگر در ارواح فیلمنامه و نقش تصرف می کند. بازیگری هبوط یک روح در بدن است. نویسندگی هبوط یک روح است در قلم نویسنده. بازیگر و نویسنده هر کدام از زاویه ای دخل و تصرف می کنند. وقتی شما روی صحنه دارید ریچارد سوم را بازی می کنید، چیز دیگری در شما هبوط و نزول می کند یا وقتی دارید دلقک لیرشاه را بازی می کنی، رنگ دیگری از انرژی به خودت می گیری. درست است فصل مشترک تو با هر نقشی شبیه یکدیگر است، اما خودشان هویت مستقل و جداگانه ای دارند. با برداشت های توی بازیگر یگانه است که محصول سوم بیشتر شبیه تو است. طبیعی هم است، چون بازیگرش تویی.

با توجه به حرفه داود که بهیار بیمارستان است و کار احیای بیماران رو به مرگ را انجام می دهد، در لحظاتی بجز فیلمبرداری هم درگیر نقش بودید؟

شکل ناخودآگاه موجود در نهاد آدمی به واکنش های مختلفی منجر می شود، اما شکل خودآگاه آن به رفتارهای آگاهانه تر و سنجیده تری تبدیل می شود. معتقدم کسی نیست که درباره مرگ فکر نکرده باشد. مرگ همیشه آمیخته با زندگی است و از بدو تولد شمارش معکوس شما هم آغاز می شود. بنابراین بازیگری که مثل بقیه به مرگ فکر می کند، حتما حوزه های خودآگاه و ناخودآگاهش درباره این مساله را با هم ادغام می کند و در بازی اش به کار می گیرد. پس مگر من می توانم زمان بازی در این فیلم درباره مرگ فکر نکرده باشم؟ همه ما وقتی در اوج نشاط بودیم و بعد ناگهان تبدیل به ناامیدی شده، یاس را تجربه کرده ایم. یاس خود مرگ است. وقتی تو ساکن هستی و به مرحله بعدی نمی روی این مرگ است.

فکر می کنید درباره اختلاف پیش آمده بین کارگردان و تهیه کننده حق با کدامشان باشد؟

حق با هردوی آنهاست! وقتی نرمش ما به اندازه کافی نیست، نمی توانیم قضاوت یکسویه کنیم. تمام این مشکلات پیش آمده ماحصل گفت وگو نکردن صحیح است و کار به جایی رسیده که کارگردان فیلمش را دوست ندارد و اهمیتی برای آن قائل نیست. همان طور تهیه کننده ای که تمام سرمایه اش را برای فیلم گذاشته، مایوس است که چرا این کار را کرده. به نظرم همه اینها سوءتفاهم است و از اول باید برطرف می شد. این فیلمی است که براحتی می توانست در جشنواره فیلم فجر جایزه بگیرد یا لااقل نامزد شود، اما هیچ توجهی به آن نشد. داوری دوره گذشته یکی از زشت ترین داوری هایی بود که در چند سال اخیر شاهدش بودم. نه فقط به دلیل بی اعتنایی به این فیلم، بلکه به خاطر تقسیم جوایز بین دو فیلم چ و رستاخیز. البته به این مساله عادت داریم.

این مساله صحت دارد که دو سال پیش پیشنهاد بازی در فیلم کارگردان فقید و مشهور یونان یعنی تئوآنجلوپولوس را رد کردید؟

بله، در استانبول ترکیه و در خانه یک تهیه کننده دیداری با او داشتم تا برای بازی در فیلمش با هم حرف بزنیم. کمی که گذشت دیدم وضع مسخره و دروغینی در آنجا وجود دارد و به نظرم رسید پیرمرد (آنجلوپولوس) آدمهایی را که می بیند دست می اندازد.

فیلم هایش را دوست داشتید؟

راستش را بخواهید نه. پیشکش هر کس که او و سینمایش را دوست دارد، باشد.

ظاهرا به اصغر فرهادی هم برای بازی در «درباره الی» جواب رد دادید.

جواب رد ندادم، اما شرایط طوری پیش نرفت که با او همکاری کنم.

فکر نمی کردید فیلم اینقدر موفق شود و بازتاب های خوبی داشته باشد؟

چرا، خیلی هم مطمئن بودم. مسائلی کنار هم قرار گرفت که این فرصت را از من گرفت. من اصلا فیلم دایره زنگی را برای این بازی کردم که با بازی در آن نقش سخت به سینمای فرهادی راه پیدا کنم، اما بعد از جلسه ای که با او داشتم، فکر کردم در کمال تاسف باید این لحظه را ترک کنم.

این واقعیت دارد که رامبد جوان زمینه ورود شما به دنیای بازیگری سینما را فراهم کرد؟

بله، آن نقش در فیلم «آخر بازی» برای رامبد بود، اما او مرا به آقای همایون اسعدیان معرفی کرد.

ممنون او هستید؟

اگر شما جای من بودید چه حسی نسبت به او داشتید؟ همیشه ممنون او هستم.

چطور می خواهید این لطف او را جبران کنید؟

من قبل از این که در سمت بازیگر به سینما ورود کنم، دستیار رامبد در سریال ها و کارهای تبلیغاتی بودم که او کارگردانی می کرد. رامبد بشدت به من علاقه و به کارم ایمان داشت، برای همین هم خیلی محکم مرا به سینما معرفی و تلاش زیادی برای این کار کرد. روزی محبتش را جبران می کنم.

این گفت وگو را با پرسشی ترکیبی درباره مرگ و مارلون براندو به پایان می رسانم. اگر قرار باشد حامد بهداد بعد از 120 سال از دنیا برود، ترجیح می دهد مثل کدامیک از مرگ های سینمایی بازیگر محبوبش براندو بمیرد؛ دون ویتو کورلئونه در پدرخوانده، سرهنگ کورتز در اینک آخرالزمان، ستوان دیستل در شیرهای جوان، زاپاتا در زنده باد زاپاتا و پل در آخرین تانگو در پاریس؟

(کمی فکر می کند و بعد می خندد) چه سوال شوخ و مفرحی و چه مثال های خوبی. براندو همه این مرگ ها را زیبا بازی کرد، اما اجازه بدهید جواب این سوال را در قسمت دوم این گفت وگو که یک روز دیگر با جام جم و شما انجام می دهم، بدهم!

منبع: جام جم آنلاین