فرجام حرمسرای ناصرالدین‌شاه چه شد؟

باشگاه خبرنگاران: حرمسرا در دربار پادشاهان ایران از دوره هخامنشی تا اواخر دوره قاجاریه کم و بیش متداول بوده است. با آغاز دوره قاجاریه، آغامحمدخان باوجود خواجه‌بودن حرمخانه‌ای تشکیل داد. برادرزاده‌اش فتحعلی‌شاه نیز حرمسرایی بزرگ ایجاد کرده و زنانی را از مناطق مختلف ایران به آنجا آورده بود. محمدشاه حرمسرای کوچکی داشت و در آنجا چند زن عقدی و شمار معدودی زنان صیغه‌ای وی به سر می‌بردند، اما حکایت حرمسرای ناصرالدین‌شاه داستانی دیگر است و شهره عام و خاص. وی حرمسرایی عریض و طویل برای خود ساخت که وصف آن در تاریخ‌ها و سفرنامه‌های آن دوره آمده است. به سخن عین‌السلطنه 112 زن‌ عقدی و صیغه‌ای داشت که به همراه نوکر و کلفت‌ها بیش از 2000 نفر بودند. البته این رقم جای شگفتی نیست، چرا که اعتمادالسلطنه ذیل رویدادهای دوشنبه سلخ ربیع‌الثانی سال 1302 هـ.ق یک دهه پیش از قتل وی چنین گزارش می‌دهد: «بندگان همایون بعد از ماه صفر تاکنون، سه دختر صیغه کردند». شاهنشاه ایران با چنین شرایطی شاید حق داشت پادشاهان دیگری را که ساده و بدون این قیود و دستگاه‏ها زندگی می‏کردند به دیده تحقیر بنگرد. چنان که‏ در سفر نخست خود به فرنگستان هنگامی که دریافت ویلهلم اول،امپراتور آلمان یک زن بیشتر ندارد و ملکه اگوستا را به او معرفی کردند، گفت: عجب! امپراتور آلمان یک زن بیشتر ندارد آن‏هم به این پیری؟ با قتل ناصرالدین‌شاه و ورود حرمسرای شاه جدید، زنان «شاه شهید» باید حرمخانه را تخلیه می‌کردند. بنابراین آنان را روز ششم محرم 1313 هـ . ق. پیش از پایان عده‌شان از اندرون بیرون کردند. گروهی با الاغ کرایه، دسته‌ای با تراموا، شماری پیاده و برخی نیز با کالسکه بیرون رفتند. مردم هم دسته‌دسته و گروه گروه در خیابان ایستاده بودند و تماشا می‏کردند. هر کس به خود وعده می‏داد و یکی را انتخاب می‌کرد. این زن‌ها که سایه آنها را آسمان نمی‏دید و در وقت بیرون‌آمدن صدای «دور شو کور شو پس برو» گوش عالم را کر می‏کرد به این حال بیرون می‏رفتند و دل مردم به حال آنها می‌سوخت. آنها در تمام کوچه‌ها و محلات شهر پراکنده شدند. بعضی‌ها که جا و مکان نداشتند به خانه‏ های دختران ناصرالدین‌شاه و اقوام دور خود پناه بردند. به سخن عین‌السلطنه «هیچ صحبتی در آن روزها بیشتر از این صحبت رواج نداشت. هر دو نفر آدمی که در جایی نشسته بودند از این موضوع صحبت می‌کردند. طوری صحبت آنها شیوع دارد که بالاتر از صحبت قتل شاه در این ایام است‏. 50 سال سلطنت ناصرالدین‌شاه و 70 سال عمر او به جمع‌‌آوری و تربیت اینها صرف شد و حقیقت از هر‌جهت در این کار استاد بود و مثل او احدی در این کار قوه و قدرت نداشت.» در زمان مظفرالدین‌شاه حرمسرا محدودتر شد و با روی کار آمدن محمدعلی‌شاه بساط حرمخانه تقریبا برچیده شد؛ چرا که وی جز ملکه جهان، مادر ولیعهد احمد میرزا همسر دیگری نداشت و از ترس وی همسر دیگری برنگزید. پسرش احمدشاه نیز اگرچه چندین همسر داشت، اما حرمسرا تشکیل نداد.