از هیچ به همه‌چیز با دست‌گیری ولی خدا/ منافقان در آیات قرآن چگونه وصف شده‌اند؟/ صوت: مداحی میثم مطیعی؛ دلخوشی عاشقان، روضه خون خداست/ ترتیل جزء دوم با صدای حامد شاکرنژاد

سرویس فرهنگی «فردا»: ماه پربرکت رمضان ایامی نورانی و روحانی است. این اوقات، فرصتی است برای تهذیب نفس، برای نزدیکی به پروردگار، برای واگذاشتن شیطان درون و برون و فرصتی است برای ارزشمند شدن انسان. این فرصت‌ها می‌تواند به یک فصل جدید در زندگی‌مان منجر شوند؛ به یک فصل معرفت و شناخت الهی. بیایید لحظه لحظه این ماه را قدر بدانیم و در سایه ولی امرمان امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) میهمان سفره پر نعمت و برکت آن شویم. این چند سطر را نیز میهمان «فردا» باشید ... گر چه همواره راه نیایش عبد و مولا باز است، ولی برای زمان مشخص مانند ماه مبارك رمضان كه عید اولیای الهی است، فضیلت مخصوص است. أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشِّیطانِ الرَّجِیم. بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحِیم. وَ إذَا سَألَكَ عِبادِی عَنّی فَإنّی قَرِیبٌ اُجِیبُ دَعوَةَ الدّاعِ إذا دَعانِ فَالیَسْتَجِیبُوا لِی وَ الیُؤمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرشُدُون (1) بحث در شرح دعای نورانی و مناجات امام سجاد سلام الله علیه در سحرهای ماه رمضان بود. چون انسانِ تبهكار تا طاهر نشود راه قُرب الهی به سوی او گشوده نخواهد شد. در طلیعه این دعا به ما آموخت كه از ذات أقدس إله طلب عفو و بخشایش كنیم. وجود مبارك امام سجاد به ذات أقدس إله عرض كرد: "الهی! لا تُؤدِّبنِی بِعُقُوبَتِكْ وَلا تَمْكُرْ بِی فِی حِیلَتِكْ. مِن إیْنٍ لِیَ الخِیرُ وَلا یُوجَدُ إلا مِنْ عِندِكْ. وَ مِنْ إیْنٍ لِیَ النَجاهُ یا رَبّی وَلا تَستَطاعُ إلا بِكْ . لَا الَّذِی أحسَنَ استَغْنی عَنْ عُونِكَ وَ رَحمَتِكْ. وَ لَا الَّذِی أسآءَ وَاجتَرَأ عَلَیْكَ وَ لَمْ یُرضِكَ خَرَجَ عَنْ قُدرَتِكْ." یعنی خدایا! گرچه ما در اثر گناه استحقاق داریم كه به عقب و به دنبال گناه عقوبت بشویم. آن تنبیه و كیفر را می‌گویند: (عقوبت) . چون تعاقِب و در عقب گناه پدید می‌آید. عرض می‌كند كه ما در اثر گناه گرچه استحقاق تأدیب داریم كه ما را اَدب بكنی و گرچه در اثر كارهای ناروا كه كردیم استحقاق داریم كه شما با آن حیلت الهی و مكر الهی كه وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ الله وَ اللهُ خِیرُ المَاكِرین(2)، مكر كنی و با حیلتی كه داری نگذاری ما به مقصد مشئوم مان برسیم. چون خداوند حائل خوبی است. نمی‌گذارد افراد به آن مقصد مشئوم شان برسند. و مكر هم استفاده كردن از وسائل مرموز است. خدا تمام وسائل را در اختیار دارد وَ عِندَاللهِ مَكرُهُمْ وَ إنْ كَانَ مَكرُهُمْ لَتَزُولُ مِنْهُ الجِبال.(3) چون این چنین است خداوند توان آن را دارد كه مكر ماكران را به خود آنها برگرداند. و نگذارد با ایجاد آن حائل كه آن حائل را و ایجاد حائل را حیلوله و حیله می‌گویند، نگذارد با ایجاد حائل كسی به مقصد برسد. امام سجاد سلام الله علیه عرض می‌كند: خدایا! ما را در اثر گناهانمان عقوبت نكن! در اثر مكر و بدرفتاری‌مان مبتلا به مكر و حیله خود قرار نده! هیچ كس به هیچ مقصدی نرسیده است، مگر به فیض و فوز تو ! و هیچ كسی از شرّ نرهیده است، به خیر نرسیده است، مگر به عنایت تو. مِنْ إینٍ لِیَ الخِیرُ یا رَبِّ وَ لا یُوجَدُ إلا مِنْ عِندِك. اگر خیر به دست توست و در غیر تو، در نزد غیر تو خیری نیست، ما از كجا خیر را فراهم بكنیم؟ مِنْ إینٍ لِیَ الخِیرُ یا رَبِّ وَ لا یُوجَدُ إلا مِنْ عِندِك. نه پیش ماست، نه پیش دیگران. و اگر كسی گناه كرد و خواست نجات پیدا كند، راه نجات نه پیش خود گنه كار است، نه پیش دیگران. وَ مِنْ إینٍ لِیَ النِجاهُ یا رَبّی وَ لا تُستَطاعُ إلا بِكْ . هیچ كسی توان رهائی از عذاب را ندارد، مگر به فیض خاص تو! نه آنها كه راه خیر را طی كردند از تو بی‌نیاز بودند، نه آنها كه راه تباهی و تیرگی را طی كردند، از قلمرو قدرت تو بیرون بودند. بر اساس آیه كریمه مَا بِكُمْ مِنْ نِعمَهٍ فَمِنَ الله(4) هر كه هر چه دارد در كنار سفره تو دارد. بر اساس آیاتی كه وَ لا یَحسَبَنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا سَبَقُوا (5) و آیاتی از قبیل "وَ مَا أنْتُمْ بِمُعجِزینَ فِی الأرض"(6) و مانند آن هیچ كس نمی‌تواند قدرت إله را جلو بزند و قدرت إله را عاجز كند. هیچ كس مُعجز خدا نیست كه قدرت خدا را عاجز كند. هیچ كسی سابق نیست كه قدرت خدا را لاحِق كند. در این آیات قرائت شده ذات أقدس إله فرمود: لا یَحسَبَنَّ الَّذینَ كَفَرُوا سَبَقُوا . آنها خیال نكنند جلو زدند. یا فرمود: وَ مَا أنْتُمْ بِمُعجِزِینَ فِی الأرض . بعد از این كه این جمله‌ها گفته شد و روشن شد هیچ كسی قدرتی در قبال ذات أقدس إله ندارد و هیچ كسی بی‌نیاز از ذات أقدس إله نیست . هم پرهیزكاران به او نیازمندند، هم وارستگان از عذاب به او نیازمندند. آنگاه دستور داد چند بار كلمه (یا رَبِّ) را بگوئید. آن كلمه یا رَبِّ را با یك نفس انسان بگوید. حالا سه بار، چهار بار، پنج بار این كلمه نورانی را گفتن عیب ندارد. [ادامه دارد ...] 1- سوره بقره / آیة 168 2- سورة آل عمران / آیه 54 3- سورة ابراهیم / آیة 46 4- سورة نحل / آیة 53 5- سورة انفال / آیة 59 6- سورة عنکبوت/ آیه 22 ابتدای حرکت انسان در مسیر کمال و معرفت، استعداد است که می‌تواند از هیچ به همه چیز برسد، و طرف و مقصد او خداست. ربوبیت خدا هم اقتضا می‌کند که در مسیر حرکت تکاملی انسان تا سرمنزل مقصود، به او کمک و از او دست‌گیری کند. در دعای ابوحمزه آمده است: «مِن أينَ لیَ الخیرُ یا ربِّ، و لا یوجَدُ إلّا مِن عِندِک» پروردگارا، از کجا خبر به من برسد، در حالی که جز از نزد تو سرچشمه نمی‌گیرد. حافظ، ولی، راهبر و همراه راه ما خدا است؛ چنانکه خود می‌فرماید: «اللهُ وَلیُّ الذینَ آمَنوا یُخرِجُهُم مِن الظُّلُماتِ إلی النُّورِ» (1) خداوند، سرپرست مؤمنان است و آنان را از تاریکی‌ها به سوی نور بیرون می‌آورد. یعنی از ظلمات سرگردانی به سوی نور رهسپار می‌کند. ما در دریای زندگی در معرض غرق شدن هستیم، دست‌گیری ولیّ خدا لازم است تا سالم به مقصد برسیم. باید به ولی عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ استغاثه کنیم که مسیر را روشن سازد و ما را تا مقصد همراه خود ببرد. 1. بحارالانوار، ج95 ص82. اقبال الاعمال، ص67. مصباح کفعمی، ص588. 2. سوره مبارکه بقره، آیه 257 آیات ٢٠ ٤ و ٢٠٥ از سوره مبارکه بقره: وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یُشْهِدُ اللهَ عَلى ما فی قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ * وَ إِذا تَوَلّى سَعى فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ. تفسیر نمونه: در نخستین آیه، اشاره سر بسته اى، به بعضى از منافقان کرده، مى فرماید: «بعضى از مردم چنین هستند که گفتار او در زندگى دنیا مایه اعجاب تو مى شود (ولى در باطن چنین نیستند) و خداوند را بر آنچه در دل دارند گواه مى گیرند، و او سرسخت ترین دشمنان است» (وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ یُشْهِدُ اللّهَ عَلى ما فی قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ). «أَلَدّ» به معنى کسى است که دشمنى شدید دارد، و اصل آن از «لَدید» گرفته شده که به دو طرف گردن گفته مى شود، و کنایه از کسى است که از هر طرف روى آورد، بر دشمنى غلبه مى کند، و «خِصام» معنى مصدرى دارد و به معنى خصومت و دشمنى است. در آیه بعد مى افزاید: نشانه دشمنى باطنى او این است: «وقتى روى بر مى گرداند و از نزد تو خارج مى شود، کوشش مى کند در زمین فساد به راه بیندازد، و زراعت و چهارپایان را نابود کند (با این که مى داند:) خدا فساد را دوست ندارد» (وَ إِذا تَوَلّى سَعى فِی الأَرْضِ لِیُفْسِدَ فیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللّهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ). آرى، این گونه خداوند پرده از روى کار آنها بر مى دارد و درون قلبشان را براى پیامبرش آشکار مى سازد; زیرا اگر اینها در اظهار دوستى و محبت، به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و پیروان او، صادق بودند هرگز دست به فساد و تخریب نمى زدند، و به زراعت ها و دام ها، بى رحمانه هجوم نمى بردند، ظاهر آنان دوستى خالصانه است، اما در باطن، بى رحم ترین، و سرسخت ترین دشمنانند. بسیارى از مفسران، احتمال داده اند مقصود از جمله «اِذا تَوَلّى» همان مسأله قبول ولایت و حکومت است، یعنى منافقان هنگامى که به مرحله اى از حکومت و سلطه برسند، دست به فساد و خرابى زده و ظلم و ستم را در میان بندگان خدا به راه مى اندازند، و به خاطر ظلم و ستم آنها آبادیها رو به ویرانى مى گذارد، دام ها هلاک مى شوند، و جان و مال مردم بر باد مى رود.(3) «حَرْث» به معنى زراعت، و «نَسْل» به معنى اولاد است، و بر اولاد انسان و غیر انسان اطلاق مى شود، بنابراین هلاک کردن حرث و نسل به معنى از میان بردن هر گونه موجود زنده است، اعم از موجودات زنده نباتى، یا حیوانى و انسانى. در معنى حرث و نسل، تفسیرهاى دیگرى نیز ذکر شده از جمله این که: منظور از «حرث» زنانند، به قرینه آیه شریفه (نِسائُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ).(4) و منظور از «نسل»، اولاد است، یا این که منظور از حرث در اینجا، دین و آئین است، و نسل مردم (این تفسیر مطابق حدیثى است از امام صادق(علیه السلام) که در تفسیر «مجمع البیان» نقل شده است).(5) به هر حال ،تعبیر به «یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ»، کلام بسیار مختصر و جامعى است که تولید فساد را در سطح جامعه در زمینه اموال و انسان ها، شامل مى شود. سپس مى فرماید: هنگامى که او را از این عمل زشت نهى کنند «و به او گفته شود: از خدا بترس (آتش لجاجت در درونش شعلهور مى گردد) و لجاج و تعصب، او را به گناه مى کشاند» (وَ إِذا قیلَ لَهُ اتَّقِ اللّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ).(6) او نه به اندرز ناصحان، گوش فرا مى دهد، و نه به هشدارهاى الهى، بلکه پیوسته با غرور و نخوت مخصوص به خود، بر خلافکارى هایش مى افزاید، چنین کسى را جز آتش دوزخ رام نمى کند، و لذا در پایان آیه مى فرماید: «آتش دوزخ براى او کافى است و چه بد جایگاهى است»! (فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ). در حقیقت، این یکى از صفات زشت و ناپسند منافقان است که بر اثر تعصب و لجاجت خشک و خشونت آمیز، در برابر هیچ حقیقتى تسلیم نمى شوند، و همین تعصب و غرور، آنها را به بدترین گناهان مى کشاند، بدیهى است این چوب هاى کج، جز با آتش دوزخ راست نمى شوند! به گفته بعضى از مفسران، خداوند این گونه اشخاص را به پنج وصف در آیات فوق توصیف کرده: 1 ـ سخنانى فریبنده دارند. 2 ـ درون قلب آنها آلوده و تاریک است. 3 ـ سرسخت ترین دشمنان اند. 4 ـ به هنگامى که زمینه اى پیش آید، نه بر انسان ها رحم مى کنند و نه بر حیوان و زراعت. 5 ـ بر اثر غرور و نخوت، اندرز هیچ ناصحى را پذیرا نیستند.