اوصاف واصناف شیعیان از نگاه امام صادق(ع)

ایسنا: همیشه این گونه بوده و هست که مدعیان شیعه‌بودن و ولایت‌مداری فراوان، ولی شیعه راستین و امامت پذیر واقعی اندک است. امام صادق علیه السلام با تبیین علائم هر یک، صفوف شیعیان راستین را از مدعیان تشیع جدا می‌سازد. آن حضرت در یک جا می‌فرماید: «الشّیعَةُ ثَلاثَةُ أصْنافٍ؛ صِنْفٌ یتَزَینونَ بِنا وِصِنْفٌ یسْتَأکَلُونَ بِنا وَصِنْفٌ مِنّا وَإلَینا، یأمَنُون بِأمْنِنا ویخافُونَ بِخَوْفِنا وَلَیسوا بِالبُذُرِ المُذَیعینَ وَلا بالْجُفاةِ الْمُرائینَ، إنْ غابُوا لم یفْقَدُوا وَإنْ شَهِدُوا لَمْ یؤبَه بِهِمْ أولئکَ مَصابیحُ الهُدی، شیعه سه دسته‌اند؛ گروهی به وسیله ما زینت می‌یابند و ما را وسیله عزت و آبروی خویش قرار می‌دهند و گروهی به وسیله ما می‌خورند و ما را وسیله درآمد زندگی دنیایی خویش قرار می‌دهند و گروهی از ما و به سوی ما هستند، با امنیت ما آرامش می‌یابند و با ترس ما ترسانند، بذرهای کاشته شده اسرار را پخش نمی‌کنند و در برابر جفاکاران خودنمایی ندارند، اگر پنهان باشند کسی سراغ آن‌ها را نمی‌گیرد و اگر آشکار باشند به آن‌ها اعتنا نمی‌شود یعنی شهرت گریز و بی‌نام و نشانند. آن‌ها چراغ‌های هدایتند» ایشان در جای دیگر فرمودند: «شیعه سه گروهند: دوست‌دار عمیق اهل بیت، پس او از ماست، و گروهی که به وسیله ما زینت می‌یابند و ما نیز زینتیم برای کسی که به وسیله ما زینت یابد. و گروهی که به وسیله ما از مردم می‌خورد و ما را وسیله درآمد زندگی خود قرار می‌دهد. و کسی که به وسیله ما امرار معاش کند، فقیر می‌شود. حضرت صادق علیه السلام در روایتی خطاب به پسرنعمان می‌فرمایند:‌ای پسر نعمان! ما خاندانی هستیم که همواره شیطان در میان ما فردی نفوذی داخل می‌کند که نه از ماست و نه از اهل بیت ما، پس وقتی شیطان او را پرآوازه ساخت به طوری که مورد توجه مردم قرار گرفت، به او فرمان می‌دهد که بر ما دروغ بندد. و وقتی که رفت، نفوذی دیگر می‌آید. اوصاف شیعیان زینت ما باشید نه باعث ملامت معروف است که می‌گویند «الناسُ عَلی دینِ مُلوکِهم» و رعیت همیشه رنگ و بوی شاهان و رهبران خود را دارا بوده‌اند، شیعه نیز باید چنین باشد و رنگ و بوی امامان خویش را دارا باشند؛ به گونه‌ای که هر کس آن‌ها را مشاهده کند، بر امامان و مربیان آن‌ها تحسین گوید. امام صادق علیه السلام فرمود:»‌ای گروه شیعه! زینت ما باشید نه باعث ملامت و سرزنش ما، با مردم نیکو سخن بگویید، و زبانتان را حفظ کنید و آن را از زیاده روی و زشت گویی بازدارید.» ابی اُسامة بن زید می‌گوید: امام صادق (ع) فرمود: سلام مرا به هر کس که پیرو ماست و به گفته‌های ما گوش می‌کند، ابلاغ کن و از طرف من بگو: «من شما را به تقوای الهی و پرهیزکاری در دینتان، و تلاش و کوشش در راه خدا، و راستگویی و امانت داری، و سجده‌های طولانی و نیکو همسایه داری و... سفارش می‌کنم؛ زیرا هر‌گاه کسی از شما در دینش ورع داشته باشد و راست بگوید و امانت را رد کند و اخلاقش را با مردم نیکو گرداند، مردم می‌گویند: این «جعفری مذهب» است و این مرا شادمان می‌سازد و از بابت آن شادمان می‌شوم و می‌گویند: این است روش ادب و تربیت امام صادق علیه السلام، ولی اگر برخلاف این باشد، گرفتاری آن به من می‌رسد و گفته می‌شود که این هم اثر تربیتی امام صادق علیه السلام!!» تقوا و پاک بودن امام صادق علیه السلام فرمود: سزاوار‌ترین مردم به ورع و دوری از حرام، آل محمد (ع) و شیعیان آنان هستند تا سایر مردم نیز به آنان تأسّی نمایند. و در جای دیگر فرمود:» با رفتارتان دعوت کننده دیگران باشید تا آنان از شما پرهیزکاری و تلاش و نماز و نیکی بینند، که این بیشتر دیگران را دعوت می‌کند. «شیعه باید منشأ خیرات و خوبی‌ها باشد؛ به همین جهت حضرت جعفر بن محمد علیهماالسلام می‌فرماید: «شیعَتُنا أهْلُ الهُدی وأهْلُ التُّقی وأهْلُ الخَیرِ وَأهْلُ الایمانِ وَأهْلُ الْفَتْحِ وَالظَّفر؛ شیعه ما اهل هدایت و اهل تقوی و اهل نیکی و اهل ایمان و اهل پیروزی و موفقیت‌اند.» حفظ نماز و اسرار و مواسات امام صادق علیه السلام در باره این خصلت شیعه فرمود: شیعیان ما را در سه (وقت) امتحان کنید؛ در وقت نماز که چگونه بر آن محافظت می‌کنند، در نزد اسرار آن‌ها که چگونه آن را از دشمنان ما حفظ می‌کنند و در نزد اموالشان که چگونه با آن با برادران خویش همدردی می‌کنند. راستی انسان وقتی سفارشات امامان شیعه را در مورد نماز و غیر آن می‌بیند، احساس غرور و سربلندی می‌کند؛ ولی وقتی رفتار بعضی از شیعیان را نسبت به نماز و... می‌بیند، احساس شرمندگی و خجلت می‌کند. عفت دامن و شکم حضرت صادق علیه السلام در این زمینه فرمود:» همانا شیعه علی کسی است که عفت شکم و دامن دارد، تلاشش زیاد، و عملش برای خدا باشد، و امید ثواب از او داشته باشد و از عقابش بترسد. پس اگر چنین افرادی را دیدی آن‌ها شیعیان جعفر (امام صادق علیه السلام) می‌باشند.» در روایت دیگر فرمود: به خدا سوگند شیعه علی نیست مگر کسی که عفت شکم دارد. همرنگی با امامان علیهم السلام از آثار مهم محبت این است که محبّ تلاش می‌کند همرنگ با محبوب گردد. هر محبی تلاش می‌کند با پیروی از گفتار و رفتار محبوب، دل او را به دست آورد. و شیعه که ادعای محبت اهل بیت علیهم السلام را دارد، و سنگ آن‌ها را به حق به سینه می‌زند، باید ‌‌نهایت تلاش خویش را در همرنگی و اطاعت از آن‌ها به کار برد. همدردی با دیگران برخی افراد در بعضی از عبادات مثل نماز و دعا نمره قابل قبولی دارند، ولی در مسائل مالی و انفاق به دیگران، رفت و آمد و... نقص دارند. این افراد قطعا بدانند که در شیعه بودن آنان نقص است. شیعه مانند امامان خود اهل انفاق و همدردی با دیگران است، امام صادق علیه السلام در این زمینه می‌فرماید: «ای پسر جُندب! به راستی شیعیان ما با ویژگی‌هایی شناخته می‌شوند: با بذل و بخشش به برادران و با گزاردن پنجاه رکعت نماز «واجب و مستحب» در شبانه روز؛ شیعیان ما چون سگ زوزه نمی‌کشند، و چون کلاغ طمع کار نباشند، با دشمن ما همجوار و همراه نشوند، درخواست کمک از کسی که کینه ما را در دل دارد نکنند، گرچه از گرسنگی بمیرند. اوصاف راستین شیعه بیش از آن است که در این مجال بگنجد. آنچه بیان شد، مهم‌ترین اوصاف و ویژگی‌های شیعیان بود جامعه امروزی تشیع با خواسته امامان و آنچه از اوصاف شیعیان در کلام آن امامان بزرگوار مخصوصا رییس مکتب جعفری، حضرت صادق علیه السلام آمده است، ‌ فاصله زیادی دارد. منابع و پی نوشت‌ها: ۱. اصول کافی، ج۲، ص ۷۴، ح۳. ۲. محسن فیض کاشانی، المحجّة البیضاء، ج۴، ص۳۵۶. ۳. صدوق، خصال، ص ۱۰۳، ح۶۱؛ منتخب میزان الحکمة، ص ۲۸۶، روایت۳۴۳۳. ۴. تحف العقول، انتشارات آل علی علیهم السلام، ص۵۵۴. ۵. امالی صدوق، ص ۳۲۷، ح۱۷؛ مشکوة الانوار، ص ۱۷۳؛ منتخب میزان الحکمة، ص۲۳۹. ۶. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج ۸، ص۳۸۹، ح۲. ۷. شیخ عباس قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۶۴۳. ۸. اصول کافی، ج۲، ص۷۸، ح۱۴؛ سفینة البحار، ج۲، ص۶۴۳. ۹. الکافی، ج۲، ص۲۳۳؛ المحجّة البیضاء، ج۴، ص۳۵۳. ۱۰. بحار الانوار، ج ۸۳، ص۲۲؛ جامع احادیث شیعه، ج۴، ص۵۸. ۱۱. الکافی، ج۲، ص۲۳۳، ح۹. ۱۲. صدوق، صفات الشیعة، ص۴۹. ۱۳. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۱۹۶؛ بحار الانوار، ج۶۸، ص۱۶۴. ۱۴. ه‌مان، ح۱۳، وج۲، ص۸۰، ح۷۶؛ منتخب میزان الحکمة، ص۲۸۵. ۱۵. صفات الشیعة، ص۴۵. ۱۶. تحف العقول، ص۵۴۰. ۱۷. الکافی، ج۲، ص۱۷۳، ح۱۰؛ منتخب میزان الحکمة، ص ۲۸۶. ۱۸. برای آگاهی بیشتر به منابع ویژه؛ مثل کتاب صفات الشیعة، تألیف شیخ صدوق، با تحقیق مؤسّسة الامام المهدی علیه السلام؛ أهل البیت فی الکتاب والسنّة، تألیف محمدی الری شهری، نشر دارالحدیث؛ بحار الانوار، ج۶۸، باب ۱۹، «صفات الشیعة»، و میزان الحکمة، واژه شیعه مراجعه شود.