ویژگی‌های ترجمه حداد از قرآن به روایت خودش

فارس: رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: بنده با استفاده از تاریخ هزار سال نظم و نثر فاسی سعی کردم در ترجمه قرآن هر چه زیبایی، هنرمندی و دانایی در ادب و زبان فارسی وجود دارد را به کار ببندم. غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در نشست «ویژگی‌های زبانی و ادبی ترجمه غلامعلی حداد عادل از قرآن کریم» عنوان کرد: در ترجمه خاص این قرآن ده‌ها نفر مشخصا از داخل و خارج کشور از تهران، قم، مشهد، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی و فرهنگستان ادب و زبان فارسی بنده را همراهی کرده‌اند. وی در ابتدای این نشست گفت: از مرحوم «محمد خوانساری» به دلیل آنکه لطف استادانه خود را از من دریغ نداشته و ترجمه بنده از قرآن را از آغاز تا انجام خواند و اشکالات آن را متذکر شد تشکر می‌کنم همچنین، استاد «بهاءالدین خرمشاهی» نیز مشوق و ترغیب کننده بنده بود به طوری که اگر ترغیب‌های وی نبود بنده جرأت نمی‌کردم این ترجمه را به سر انجام رسانم. حداد عادل با اشاره به منابعی که در ترجمه قرآن از آنها مدد گرفته بود، اظهار داشت: در این ترجمه علاوه بر استفاده از ترجمه استاد «محمد آیتی» از کارهای استاد ر«علی رواقی» که ترجمه‌های قدیم را به ما ارزانی داشت، بهره بردم همچنین یادداشت‌های استاد «یدالله ثمره»، کتاب‌های استاد «مهدی محقق» و «اکرم‌السادات سید‌آقایی» کمک شایانی را در این راستا به بنده داشته است. وی انگیزه خود را در ترجمه قرآن که مجموع ترجمه و ویرایش آن 9 سال طول کشید را کمک به فهم قرآن در میان فارسی زبانان به ویژه ایرانیان دانست و خاطرنشان کرد: همواره فهم قرآن دغدغه بنده بود چراکه مرحوم پدرم هر روز صبح بر سر سفره صبحانه برای ما قرآن می‌خواند و من با وجود آنکه به ترجمه قرآن توجه می‌کردم اما چیزی از آن متوجه نمی‌شدم اما بعدها به دلیل آنکه دبیرستان محل تحصیل بنده اهتمام خاصی به تعلیم قرآن داشت باعث شد تا اندک اندک مفهوم قرآن را دریابم. *قرآن در همه جا حاضر و در همه جا غایب است رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: وقتی ترجمه مرحوم «الهی قمشه‌ای» به دستم رسید، متوجه شدم انقلابی در تاریخ ترجمه قرآن صورت گرفته است با وجود آنکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بسیاری از مجالس ما با قرآن شروع می‌شود و قرآن در همه جا حاضر و در همه جا غایب است. وی اظهار داشت: متأسفانه 99 درصد از شنوندگان، توانایی درک و فهم معانی قرآن را ندارند چرا که قرآن وجود حاضر و غایب در میان ماست از این رو بسیار شنیده و کمتر درک می‌شود و بنده از خداوند درخواست نمودم توفیقی به من عنایت کند تا بتوانم ترجمه‌ای صحیح، روان، دل‌نشین و رغبت‌انگیز را بنگارم و در واقع، با این نیت کار ترجمه قرآن را پی گرفتم. حداد عادل عنوان کرد: در این ترجمه قرآن سعی شده تا براساس نثر معیار امروز تدوین شود تا بوی کهنگی ندهد، ترجمه‌ای که از نثر عادی و پیش پا افتاده امروزی متمایز باشد بنابراین، ترجمه متن قران باید اندکی فاخر باشد و این فاخر بودن نباید آن را دور از دسترس کند لذا هدف بنده از این ترجمه آن است که ترجمه‌خوانی به صورت سنتی نیکو در ایران مطرح شود و خواندن ترجمه، امری عجیب نباشد. وی با بیان اینکه در ترجمه قرآن کریم، اصولی را مدنظر داشته است، خاطرنشان کرد: بنده با استفاده از تاریخ هزار سال نظم و نثر فاسی سعی کردم در ترجمه قرآن هر چه زیبایی، هنرمندی و دانایی در ادب و زبان فارسی وجود دارد را به کار ببندم، همچنین علاوه بر تاریخ هزار ساله ترجمه قرآن، دستاوردهای مترجمان در 60 سال اخیر را نیز مورد استفاده قرار دادم تا اعتدال را از حیث آوردن لغات عربی و فارسی رعایت کنم چراکه ترازوی زبان معیار ما از ترجمه قرآن، زبان سعدی و حافظ بود لذا براین اساس سعی نشد تا معادل تمام لغات عربی را در فارسی ذکر شود. رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: مراد از زبان چه در زبان فارسی چه در زبان عربی، انتقال مفاهیم است لذا کلمات وسیله‌ای برای انتقال مفهوم از ذهنی به ذهن دیگر هستند بنابراین، در فن ترجمه مدد گرفتن از کلمات شامل دو مرحله است یکی مرحله‌ای که صاحب اثر از آن بهره می‌برد و دیگر، مرحله‌ای که مفهوم از زبانی به زبان دیگر منتقل می‌شود و مرحله دوم مدنظر بنده بود و من نخواستم ترجمه قرآن با تفسیر آن مخلوط شود. وی ابراز داشت: آمیخته شدن تفسیر با ترجمه قرآن، یکی از اشکالاتی است که خللی را به شیوایی زبان فارسی وارد می‌کند در این اثر سعی شده تا از پرانتزهای طولانی پرهیز شود به طوری که اگر خواننده‌ای در طی قرائت متن آن را نخواند مشکلی پیش نمی‌آید. حدادعادل در پایان این نشست به موارد و نمونه‌های ملموس به کار رفته در این اثرش اشاره کرد و گفت: آوردن مرجع ضمیر به جای خود ضمیر، جابه‌ جا کردن عبارات در زبان فارسی که این بسیار به شیوایی و روان شدن زبان فارسی کمک می‌کند، ترجمه مفرد برخی از جمع‌های آخر آیات، برگرداندن قالب‌های زبانی عربی به قالب‌های زبان فارسی، بیان جملات کوتاه به تأسی از نثر فارسی در قرن 4 و 5 هجری از جمله مواردی است که در این ترجمه توجه ویژه‌ای نسبت به آنها صورت گرفته است.