پر مخاطب‌ترین نمایشگاه جهان غرفه استاندارد ندارد

با گذشت بیست و سه دوره از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و تجربه برپایی چهار دوره از این نمایشگاه در محل مصلای امام خمینی (ره) تهران، پربازدیدکننده‌ترین نمایشگاه کتاب جهان هنوز با موانع و مشکلات ساختاری دست به گریبان بوده و در دوره بیست و چهارم نیز با ضعف‌های عدیده برگزار می‌شود. به گزارش فردا، در نخستین روز برگزاری بیست و چهارمین دوره نمایشگاه کتاب تهران، آنچه بیش از پیش به چشم می‌آمد افزایش ثبت نام و حضور ناشران داخلی در بخش‌های مختلف داخلی و خارجی نمایشگاه بود، این در حالی‌ست که با وجود این افزایش حضور، نه تنها متراژ و وسعت سطح فیزیکی نمایشگاه به تناسب افزایش ناشران بیشتر نشده بلکه به دلیل پیشرفت عملیات عمرانی مصلای امام خمینی، نمایشگاه امسال نسبت به سال گذشته در فضایی محدودتر برگزار می‌شود. همچون سال گذشته، غرفه ناشران داخلی در 4 بخش ناشران عمومی، کمک آموزشی، کودک و نوجوان و دانشگاهی در فضای مصلای امام خمینی (ره) جانمایی شده‌اند که ناشران عمومی در فضای شبستان و سایر ناشران در سازه‌های پیش ساخته یا چادرهای نمایشگاه مستقر شده‌اند. در این میان اما میانگین متراژ غرفه به ناشران داخلی نسبت به سال گذشته با کاهش رو به‌رو بوده است. «محمود سالاری» مدیر کمیته ناشران داخلی نمایشگاه پارسال در گفت‌وگویی که با ستاد خبری نمایشگاه داشت حضور حدود 1915 ناشر در نمایشگاه را تأئید کرد این در حالی‌ست که «سید محمد حسینی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشست رسانه‌ای نمایشگاه بیست و چهارم از حضور 2338 ناشر در این بخش ناشران داخلی خبر داد. نگاه به این دو رقم و با توجه به متراژ نهایی نمایشگاه‌های بیست و سوم و بیست و چهارم، که در هر دو سال به یک میزان بوده نشان می‌دهد ناشران داخلی امسال در غرفه‌هایی به مراتب کوچک‌تر از سال قبل میزبان بازدیدکنندگان هستند. تخلف از آئین‌نامه نمایشگاه این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که بر اساس آئین‌نامه‌های ثبت نام ناشران داخلی، هر ناشر باید بر اساس میزان فعالیت خود در طول یک‌سال، با ضرایبی از پیش تعیین شده و مولفه‌هایی نظیر تألیف، ترجمه، قطع و کیفیت علمی کتاب‌ها متراژ غرفه خود را در اختیار بگیرد. بنابراین اختصاص این متراژ غرفه برای ناشران در نمایشگاه امسال تخلف صریح از آئین‌نامه نمایشگاه است. جدای از تخلف آشکار از آئین‌نامه برگزاری نمایشگاه، مسئولان معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال‌های گذشته تلاش می‌کردند با همکاری انجمن‌های فرهنگی ناشران در هر 4 بخش ناشران داخلی، رضایت ناشرانی را که متراژ کافی به نسبت فعالیت یک‌ساله خود تحویل نمی‌گرفتند از طریق ریش‌سفیدی و گفت‌وگو جلب کرده و آنها را نسبت به حضور در نمایشگاه دل‌گرم نگه دارند اما گویا امسال همین رویه کدخدامنشانه نیز زیر سایه جبر و دستورات شفاهی مسئولان نمایشگاه قرار گرفته و ناشران در برابر اعتراض به فضای اندک در اختیارشان، تنها با این جمله روبه‌رو می‌شدند که: «اگر نمی‌خواهید، همین الان جایتان را به یک نفر دیگر می‌دهیم.» «حمید» مسئول غرفه یکی از ناشران شرکت‌کننده در بخش دانشگاهی در گفت‌وگو با «فردا» ضمن تأئید این موضوع، می‌گوید: «بعد از یک ماه تلاش توانستیم مسئولان نمایشگاه را راضی کنیم تا تنها سه متر مربع بیشتر فضا به ما بدهند. ما در سال منتهی به نمایشگاه امسال بیش از 50 عنوان کتاب منتشر کردیم که با هر آئین‌نامه و دستورالعملی حساب کنیم، بیشتر از 12 متر باید در اختیار داشتیم. اما اگر همین را هم قبول نمی‌کردیم، مسئولان جای ما را به یک ناشر نوپا می‌دادند.» غرفه‌های غیر استاندارد پربازدیدکننده‌ترین نمایشگاه جهان سال گذشته که هنوز نسیم تغییرات مدیریتی در وزارت ارشاد هنوز به معاونت امور فرهنگی نرسيده و «محسن پرویز» معاون سابق فرهنگی وزیر، ریاست نمایشگاه را بر عهده داشت، چند ماه پیش از افتتاح نمایشگاه در پاسخ به نگرانی‌های عمده ناشران شرکت کننده در نمایشگاه که در خفا و آشکار اذعان می‌کردند: «با توجه به در جریان بودن عملیات عمرانی در قسمت رواق‌های مصلای امام خمینی (ره) - محل همیشگی استقرار ناشران کودک و نوجوان، دانشگاهی و کمک آموزشی - تکلیف جا و مکان غرفه ما در نمایشگاه بیست و سوم چه خواهد بود؟» خبر داد: «با دستور شخص رئیس جمهور، سازه‌های موقت نمایشگاهی غرفه بندی شده و در اختیار ناشران این سه بخش قرار خواهد گرفت.» این رخداد بدعتی بود که با توجه به در پیش بودن نزدیک زمان افتتاحیه نمایشگاه توسط برخی ناشران توجیه پیدا می‌کرد. اگر چه سال گذشته نیز همین سازه‌های نمایشگاهی به دلیل برخوردار نبودن از امکانات استاندارد، مشکلات عدیده‌ای را از جمله ورود گرد و خاک فراوان به درون سازه‌ها و نشت آب‌های ناشی از آبیاری باغچه‌های مصلا به زیر موکت غرفه‌ها ایجاد کرده بود. اما بسیاری بر این عقیده بودند با توجه به زمان اندک باقی مانده تا زمان گشایش نمایشگاه تنها راه چاره قناعت به همین سازه‌هاست. اما از آن زمان یک‌سال شمسی می‌گذرد و سئوالی که مطرح و بی‌پاسخ مانده این است که چرا با گذشت یک‌سال از برگزاری نمایشگاه دوره گذشته، مدیران نمایشگاه جایگزین مناسبی برای این سازه‌ها نیافتند تا ناشران پرشمار در بخش‌های کودک و نوجوان، کمک آموزشی و دانشگاهی دوباره مجبور نباشند مشکلات سال گذشته را تحمل کرده و دم بر نیاورند؟ وزیر ارشاد در پاسخ کوتاهی به این پرسش در نشست خود با خبرنگاران به ذکر این نکته بسنده می‌کند: «نمايشگاه امسال در فضاي 120 هزار مترمربعي برگزار مي‌شود و توسعه آن با توجه به محدوديت‌ها امكان پذير نيست.» اما درباره این محدودیت‌ها و چرایی غلبه بر آنها توضیح بیشتری نمی‌دهد. به نظر می‌رسد جبر فیزیکی مصلای امام خمینی (ره) تنها توجیهی‌ست که وزیر ارشاد و همکارانش در برپایی چادرهای سفید نمایشگاهی در سطحی شیب‌دار و در موقعیتی نامناسب از نظر استانداردهای نمایشگاهی مطرح می‌کنند. چادرهایی که سال قبل در اثر وزش شدید باد به خود می‌لرزید و یکی از آنها به دلیل سست بنا شدن به کلی از جا کنده و منجر به حادثه شد. حادثه‌ای که خوشبختانه تنها به کتف و پای دو تن از بازدیدکنندگان آسیب جزئی رساند و به خسارتی بزرگ‌تر بدل نشد. اما آیا همواره می‌توان به این خوش‌شانسی‌ها دل‌خوش بود؟ ضعف اطلاع‌رسانی محیطی از دیگر نکاتی که در نخستین روز برگزاری بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به چشم می‌آمد سردرگمی بازدیدکنندگان برای یافتن سالن‌ها و غرفه‌های مورد نظر خودشان بود. موضوعی که با کمبود و ناکارآمدی تابلوها و غرفه‌های اطلاع‌رسانی محیطی نمایشگاه ارتباط مستقیم دارد. از نصب غیر اصولی پلاکاردهای زرد رنگ و راهنمای پارکینگ‌های نمایشگاه در نقاطی غیر قابل تشخیص (اطراف مصلا) گرفته تا بنرهای راهنمای کم تعداد سالن‌ها و غرفه‌های داخل مصلا همگی در این سردرگمی نقش ایفا می‌کنند. با نگاهی سطحی به این تابلوها و غرفه‌ها نیز می‌توان دریافت که این وسایل ارتباطی حتی نسبت به سال گذشته نیز کم‌شمارتر و ناکارآمدترند. صف طولانی انتظار برای ون‌ها پیمودن فاصله شبستان و سازه‌های نمایشگاهی تا درب‌های خروجی نمایشگاه (ورودی ایستگاه‌های متروی مصلا و شهید بهشتی) با ون‌های مسافربر یکی از مواردی است که هر ساله بازدیدکنندگان به اعتبار وجود تعداد مناسبی از خودروهای ون، ساعت‌ها در نمایشگاه به جست‌وجو پرداخته و تن به خستگی ناشی از پیاده‌روی زیاد داخل سالن‌ها می‌دهند. اما این دل‌خوشی در روز اول برگزاری نمایشگاه بیست و چهارم چندان به سر منزل مقصود نرسید چرا که تعداد ون‌ها آنقدر کم بود که بازدیدکنندگان در همان روز نخست مجبور بودند خستگی مضاعف ماندن در صف‌های طویل انتظار را تحمل کرده و یا به کلی عطای ون‌ها را به لقایشان بخشیده و تا خروجی‌های نمایشگاه پیاده قدم بزنند.