نبرد با قاتلان خفته

فارس: در ابتداي سال جاري اعلام شد كه عمليات پاكسازي در 60 هزار هكتار از اراضي مرزي كشور ادامه دارد و اميد مي‌رود تا سه سال آينده اين عمليات به طور كامل به اتمام برسد. معمولا در جنگ‌ها رسم بر اين است كه دو طرف متخاصم، مين‌هاي خود را بر اساس نقشه‌اي از پيش تعيين شده كه خود طراحي كرده‌اند، در ميادين مورد نظر مي‌چينند تا پس از پايان جنگ، بتوان اين ميادين را كه ديگر خاصيت و كاركرد خود را از دست داده‌اند، پاكسازي كرد. اما اين موضوع در 8 سال جنگ تحميلي از سوي ارتش رژيم بعث عراق ناديده گرفته شد. از ظرفي ارتش اين رژيم در برخي مواقع مياين مين را بدون هدف و به اصطلاح "كور " چيد و از طرف ديگر با پايان جنگ نقشه بسياري از ميادين ديگر در اختيار ايران قرار نگرفت. تراكم بالاي ميادين مين و كوهستاني بودن برخي مناطق به ويژه در استان كرمانشاه باعث شد تا علي رغم كار تلاش و فداكاري زياد از سوي دستگاههاي مربوطه، هنوز اين غول پير خفته در خاك از مردم بي‌گناه اين سرزمين قرباني مي‌گيرد، هرچند كه ديگر اين روزها نفس‌هاي آخر را مي‌كشد. براي همين است كه با گذشت بيش از دو دهه از پايان جنگ 8 ساله تحميلي عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، هنوز گاها در گوشه و كنار شهرهاي مرزي كشور شاهد برخي اخبار در خصوص انفجار مين و كشته و مجروح شدن برخي از هموطنان مرزنشين هستيم. اين گزارش مروري است اجمالي بر عملكرد مراكز و نهادهاي مربوطه در امر مين‌زدايي. * رونمايي از اطلس پاكسازي مناطق مين‌گذاري كشور در ابتداي سال جاري بود كه اطلس پاكسازي مناطق مين‌گذاري كشور براي نخستين بار همزمان با برپايي چهارمين نمايشگاه مين‌زدايي و پاكسازي زمين‌هاي آلوده به مين و مواد منفجره باقي مانده از جنگ تحميلي، در معرض ديد همگان قرار گرفت. در همان ايام اعلام شد كه استان‌هاي كردستان و آذربايجان تقريبا از آلودگي مين، ‌پاكسازي شده و تنها كار افزايش كيفيت به منظور اطمينان با درصد بسيار بالا از خالي بودن اين زمين‌ها از هرگونه مين و مواد قابل انفجار در بعضي پايگاه‌هاي اين مناطق در حال انجام است. همزمان، پاكسازي مناطق مسكوني و حاشيه شهرهاي استان‌هاي خوزستان، ايلام و كرمانشاه نيز به سمت مرزها در دستور كار بود تا اينكه اعلام شد شهرهاي استان‌هاي مذكور نيز كاملا پاكسازي شده‌اند. * ظرف 3 سال آينده عمليات پاكسازي كشور از مين به اتمام برسد با پايان جنگ تحميلي در سال 1367، بيش از 4 ميليون هكتار از اراضي ايران آلوده به مين و مواد منفجره به جا مانده از اين جنگ بوده كه اين رقم در ابتداي سال 85 به يك ميليون و 28 هزار هكتار رسيد. در ابتداي سال جاري اعلام شد كه عمليات پاكسازي در 60 هزار هكتار از اراضي مرزي كشور ادامه دارد و اميد مي‌رود تا سه سال آينده عمليات پاكسازي به طور كامل به اتمام برسد. از سال 1382 كه وزارت دفاع به عنوان متولي پاكسازي مين تعيين شد، مين‌هاي شناسايي و براساس نوع مين، محل كشف و ساير اطلاعات، شناسنامه‌دار و كدگذاري مي‌شوند. از يك ميليون و 28 هزار هكتار اراضي آلوده به مين از ابتداي سال 85 در كشور تا ابتداي امسال 964.199 هكتار توسط مركز مين‌زدايي كشور پاكسازي شده است. * انهدام 650 هزار مين در مدت 3 سال طي سه سال گذشته 650 هزار انواع مين و بيش از 2 ميليون گلوله به جاي مانده از جنگ تحميلي با مشاركت نيروهاي مسلح اعم از ارتش، سپاه و بسيج و نيز شركت‌هاي خصوصي، پاكسازي و منهدم شده است كه در مجموع يك تيم 5 هزار نفري شامل تيم‌هاي برنامه‌ريزي، عمليات شناسايي و اجرايي، پشتيباني،‌نظارت و... در آن مشغول به فعاليت بوده كه بيش از يك پنجم نيروهاي ياد شده در بخش خنثي‌سازي فعاليت دارند. ارزيابي صلاحيت و رتبه بندي شركت‌هاي متقاضي، مطابق دستورالعملي كه به همين منظور و با نگرش به دستورالعمل تعيين صلاحيت پيمانكاران سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، در مركز مين‌زدايي كشور تدوين شده است، انجام مي‌شود. مطابق اين دستورالعمل كيفيت نيروي انساني شركت‌هاي متقاضي از نظر تخصص در زمينه پاكسازي و گذراندن دوره هاي آموزشي تخصصي مربوطه، سابقه كار مفيد، مدت حضور در جبهه، جانبازي و تحصيلات و همچنين سازمان اجرايي شركت مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد و شركت‌هاي رتبه‌بندي شده پس از اخذ تاييديه امنيتي در پاكسازي مناطق آلوده به كار گرفته مي‌شوند. * 57 شركت تاييديه امنيتي در پاكسازي مناطق آلوده را دريافت كرده‌اند در همين خصوص در سال 84 تعداد 9 شركت، سال 85 تعداد 6 شركت، سال 86 تعداد 11 شركت، سال 87 تعداد 26 شركت و در سال 88 تعداد 5 شركت كه مجموعا 57 شركت مي‌شوند تاييديه امنيتي در پاكسازي مناطق آلوده را دريافت كردند. همچنين مركز مين زدايي كشور براي كاركنان پاكسازي ميادين مين و مواد منفجره دوره‌هاي آموزشي را برنامه ريزي كرده كه از سال 89 تا 91 برگزار مي‌شود. * عناوين دوره‌هاي آموزشي مركز مين ‌زدايي كشور مين برداري و تخريب مقدماتي: 150 نفر، 5 دوره مين برداري و تخريب متوسطه: 120 نفر، 4 دوره مين برداري و تخريب پيشرفته: 45 نفر، 3 دوره اپراتوري فلزياب، عمق‌ياب و مولتي كت: 30 نفر، 3 دوره اپراتوري تانك مين‌كوب: 15 نفر، 3 دوره امداد و نجات: 180 نفر، 9 دوره كارگاه‌هاي آموزشي با موضوعات تخصصي مين‌برداري: 300 نفر، 12 دوره ايمني و بهداشت شغلي: 45 نفر، 3 دوره البته بايد دانست كه با وجود تمام اين آموزش‌ها و به كار گرفتن تدابير ايمني بازهم استفاده از نيروي انساني در پاكسازي مناطق آلوده به مواد منفجره خسارات انساني را به دنبال دارد و كاهش خسارات و تلفات منابع ارزشمند انساني در اجراي عمليات پاكسازي مستلزم نگاه واقع بينانه به مسئله و استفاده از توان علمي و فني موجود در كشور است. * نمونه ساخت روبات پاكسازي توسط مركز مين زدايي و بخش خصوصي استفاده از تجهيزات روباتيك در جهان و مزاياي حاصل از آن در بسياري از گزارشات پاكسازي و منابع علمي آورده شده است. مركز مين زدايي كشور در اين راستا نسبت به انجام طراحي مفهومي و نمونه سازي برخي تجهيزات روباتيك اقدام كرده است. روبات تيلر جهت ايجاد معابر در نيزار، روبات كاوشگر مين مجهز به آنتن جستجوگر، روبات جابجايي مين، روبات فوق سبك جهت شناسايي ميادين مين از جمله اين روبات‌هاست. همچنين روبات پاكسازي توسط مركز مين زدايي و بخش خصوصي در حال نمونه سازي است.