خیبر ؛ عملیاتی با امضای سرخ همت و باکری

عملیات خیبر در سومین روز اسفند ماه سال 62 در منطقه هور الهویزه با رمز عملیاتی یا رسول الله (ص) آغاز شدوتا 22 اسفند ماه همان سال ادامه داشت و با تصرف جزایر مجنون که دارای حوزه های نفتی زیر زمینی بود به پایان رسید. به گزارش سرویس پایداری «فردا» ، عملیات خیبر از نظر نظامی حائز اهمیت بود زیرا در وضعیتی که روند جنگ ، فرسایشی ارزشیابی میشد ، قوای نظامی ایران با ابتکار عمل در منطقه ای که به تصور دشمن عملیات در آن قابل اجرا نبود ، در شمال منطقه بصره حضور یافتند و جاده بصره - العماره را تهدید کردند . مسلماً در صورتی که امکانات مورد نیاز برای عملیات تأمین می شد ، نتیجه عملیات و جنگ چیزی غیر از آن بود که به دست آمد . در صورت تصرف شرق رودخانه دجله و منطقه « القُرنه» به همراه جزایر مجنون و گشایش محور طلائیه به نشوه ، بصره در خطر جدی قرار می گرفت ، اما به دلیل واگذار نشدن امکانات مورد نیاز ، بخش کمی از اهداف عملیات خیبر تامین شد . مثلا اگر به جای حدود 500 قایق 2000 قایق واگذار میشد و یا چنانچه در زمینه استفاده از هلی کوپترهای هجومی و ترابری مشکل جدی وجود نداشت و نیرو به میزان مورد نیاز در جزیره شمالی - به جای 3 گردان 18 گردان مانوری - پیاده میشد ، دستیابی به یک پیروزی اساسی و تعیین کننده قطعی بود . غافلگیری دشمن در این عملیات و ناتوانی او در عقب راندن نیروهای خودی از جزایر مجنون ، مجدداً توانایی دفاعی عراق را مورد تردید قرار داد و شگفتی ناظران را از قابلیت های طرح ریزی عملیات تهاجمی و دفاعی جمهوری اسلامی برانگیخت . عراق به دلیل نگرانی از نتایج عملیات برای نخستین بارنوعی از سلاح های شیمیایی محصول کارخانه سامره (به نام گاز خردل) را با استفاده از هلی کوپترهای ساخت شوروی و فرانسه به کار گرفت . پیش از این در عملیات والفجر 2 در منطقه حاج عمران ، عراق به صورت محدود از سلاح های شیمیایی استفاده کرده بود ، ولی آنچه در عملیات خیبر انجام گرفت بسیار گسترده و فاجعه آمیز بود . گاز خردل با ایجاد تاول های بزرگ بر روی پوست بدن و اختلال در دستگاه تنفسی آثارمخرب روحی و جسمی فراوانی را بر رزمندگان اسلام به صورت کوتاه مدت و دراز مدت داشت . شورای امنیت سازمان ملل در واکنش به این اقدام عراق ، در تاریخ 10/1/1363 با صدور بیانیه ای استفاده از گازهای سمی را محکوم کرد اما مسئولیت استفاده از آنرا به هیچ یک از طرفین نسبت نداد .

هدف از عملیات خیبر عبارت بود از انهدام نیروهای سپاه سوم عراق، تامین جزایر مجنون شمالی و جنوبی، ادامه تک از جزایر و محور طلائیه به سمت نشوه و الحاق به نیروهایی که از محور زید به دشمن حمله می کردند. در نظر بود که خشکی شرق دجله از طریق هور تصرف شود تا دشمن نتواند از سمت شمال سپاه سوم را تقویت کند . شرح عملیات در مرحله اول عملیات در منطقه قرارگاه نجف ، قرارگاه های نصر و حدید موفق شدند در محور العزیر و القرنه هدف های خودرا تصرف کنند . در جزایر وضعیت عملیات مطابق برنامه پبش نمیرفت . پاکسازی نشدن جزایر تا ساعت 3:30 بامداد مانع از آن شد که پس از تصرف جزایر ، نیروهای موج دوم بتوانند برای حمله ، به سوی طلائیه حرکت کنند . با این وجود در شب اول ، عملیات الحاق انجام نشد و به همین دلیل قرارگاه فتح که می بایست پس از پاکسازی جزیره ، به آن محور ملحق میشد ، با مشکل مواجه گردید و با وجود شکستن خط و رسیدن به نزدیکی محل الحاق ، مجبور به توقف شد و سر انجام به دلیل حضور پرشمار قوای دشمن در محور طلائیه و جزیره ، میسر نشد . تمرکز دشمن در طلائیه ، که زمینی بسیار محدود را شامل میشد ، فوق العاده بود . چنانکه شهید حجت الاسلام میثمی که در آنجا حاضر بود ، می گفت : « هرکس در طلائیه ایستاد اگر در کربلا هم بود می ایستاد » ضرورت مقاومت در طلائیه به دلیل اهمیت این محور برای کل عملیات بود ، چرا که در صورت الحاق . پاکسازی ، عقبه خشکی برای نیروهای خودی وصل میشد و عملیات در ابعاد جدیدی گسترش میافت .در محور زید ، قرارگاه کربلا موفقیتی به دست نیاورد و صبح عملیات یگان های عمل کننده در این محور به عقب آمده و در خط قبل از عملیات مستقر شدند . این وضعیت مانع از آن شد که یگان های قرارگاه نجف بتوانند در محورهای القرنه و العزیر باقی بمانند ، ززیرا امکان پشتیبانی آنها وجود نداشت و راه زمینی نیز همچنان مسدود بود . از سوی دیگر ، دشمن با حضور سریع در منطقه که با اعلام آماده باش در مرکز استان عماره و انتقال یگان هایش همراه بود ، با قوای زرهی و اجرای آتش ، فشار زیادی بر این محور وارد می کرد . لذا قرارگاه های نصر و حدید به ناچار به جزیره شمالی برگشتند .

برای خارج شدن از وضعیت نگران کننده ، سپاه تصمیم گرفت بار دیگر تمام توان خود را برای باز کردن تمام محور طلائیه به کار گیرد .از سوی دیگر ، اوضاع نا به سامان جبهه موجب تزلزل عمومی نیروها شده بود و حفظ جزایر نیز در هاله ای از ابهام و تردید نیروهای خودی در محور طلائیه ناکام ماند . پس از توقف درگیری در محور طلائیه تا شروع حمله به جزایر ، حدود 5 روز جبهه ها حالت عادی داشت و دشمن تلاش خاصی از خود نشان نداد . در بعد از ظهر اسفند 1362 مسئولان بیت امام به قرار گاه اطلاع دادند که فرمانده سپاه به تهران برگردد . همچنین گفته شد : «امام فرموده اند جزایر حتماً باید نگه داشته شوند ، هرطور که شده» این فرمان تحول اساسی در سرنوشت عملیات ایجاد کرد و سپاه اینبارهر آنچه را که در اختیار داشت ، از فرمانده هان تا باقی مانده سازمان ها یگان ها را وارد صحنه کرد . از لحاظ روحیه و استقامت نیز توان سپاه دو چندان شد و همه حفظ هدفی را که امام تعیین کرده بود به بهای خون و جان خود در دستور کار قرار دادند . فرمانده سپاه در این باره گفت :

مطابق پیش بینی امام و فرماندهان ، پس از چند روز ، در 16 اسفند 1362 ، عراق با اجرای آتش سنگین ، بمباران وسیع هوایی و استفاده از هلی کوپتر ، تانک و نیروهای پیاده پاتک سنگینی را به جزایر مجنون آغاز کرد که بدون نتیجه پایان یافت . اما در روز 17 اسفند 1362 حمله دیگری آغاز کرد با تجهیزات و تسلیحات بیشتر که شدیدتر و وسیع تر بود . در روز 18 اسفند 1362 عراق حمله شدیدتری را آغاز کرد و سپاه بسیج با همه وجود پایداری و استقامت کرده و مانع از پیشروی دشمن شدند . وضعیت بسیار سخت و امکانات بسیار محدود بود . در این موقعیت دشمن از سلاح شیمیایی نیز استفاده کرد .

حاج ابراهیم همت ، مرتضی یاغچیان ، حمید باکری. اکبر زجاجی بهایی بودند که برای حفظ جزایر پرداخته شد . تلفات و ضایعات عراق در این عملیات به شرح ذیل می باشد: کشته و زخمی شدن حدود 15000 نفر به اسارت درآمدن 1140 نفر انهدام 150 تانک و نفربر و 200 خودرو به غنیمت در آمدن 10 تانک و 60 کامیون انهدام 21 تیپ به میزان 20 تا 100 درصد به گزارش «فردا» سردار سرلشكر رحيم صفوي دستيار و مشاور عالي فرمانده معظم كل قوا در امور مرتبط با نيروهاي مسلح در خصوص عملیات خیبر گفته است : این عملیات عمليات در اسفندماه 62 يكي از حماسه‌هاي بزرگ فرزندان روح‌الله (ره) است و به خاطر اينكه دشمن همه راه‌هاي زميني را مسدود كرده بود، عمليات خيبر اولين عمليات آبي- خاكي بود كه به خاطر اجراي صحيح و غافلگيرانه آن، دشمن تا چند روز متوجه نحوه حمله ايران نشد .

همچنین به گفته محسن رضایی ، فرمانده اسبق سپاه ، در عملیات خیبر يک شوک بسيار بزرگ به ارتش و دولت عراق و به ويژه حاميان صدام وارد شد. جنگ سختي صورت گرفت، اما مقاومت رزمندگان ما باعث شد جزاير جنوبي و شمالي يا جزاير خيبر تا آخرين روزهاي جنگ در اختيار ما باقي بماند .

محمد باقر قالیباف از فرماندهان سابق جنگ نیز اين عمليات را نقطه عطف دوران دفاع مقدس خواند و با اشاره به جان فشانی های شهید همت در این عملیات خاطرنشان کرد :اين شهيد بزرگوار براي فرماندهان دوران دفاع مقدس الگو بود چرا که نگاهي طراحانه داشت و تا همه ابعاد عملياتي را بررسي نمي کرد ، واردآن عمليات نمي شد.

وي در ادامه به نقش رزمندگان جهاد سازندگي در عمليات خيبر اشاره کرد و گفت: اگرچه در اين عمليات به اهداف مورد نياز خود نرسيديم اما در حوزه مهندسي و آبي - خاکي به دستاوردهايي رسيديم که در عمليات هاي بعدي به بار نشست .