«نوعی نگاه» یا «نخود سیاه»!؟

بخش نوپای جشنواره فیلم فجر حاشیه‌ساز شد. به‌دنبال اعلام اسامی 11 فیلم حاضر در بخش رقابتی جشنواره فیلم فجر و همزمان با رونمایی از بخش تازه جشنواره با اعلام فهرست 6 فیلم حاضر در این بخش، سینماگران گلایه‌مند از این دو فهرست زبان به اعتراض گشودند تا دومین سری فهرست‌های منتشر شده از سوی روابط عمومی جشنواره همچون فهرست نخست (فهرست فیلم‌های متقاضی حضور در جشنواره)، خود زمینه‌ساز حاشیه‌ای تازه شود. به گزارش «فردا»، نزدیک به 10 روز مانده به آغاز بزرگ‌ترین گردهم‌آیی خانواده سینمای ایران دومین حاشیه جدی در رسانه‌ها و محافل سینمایی کلید خورد تا این‌بار هم روابط عمومی جشنواره گوی سبقت را در حاشیه‌سازی از رسانه‌ها برباید. نکته جالب در این زمینه اینکه این‌بار هم اصلی‌ترین عامل حاشیه‌سازی‌ها کیفیت اعلام فهرست اولیه فیلم‌های حاضر در بخش «نوعی نگاه» بود. بخشی که به‌راحتی و با رعایت مقدمات لازم برای معرفی یک بخش جدید در جشنواره می‌توانست زمینه‌ساز هیجانی نو در میان متقاضیان حضور در جشنواره فجر باشد. اما انتشار ناگهانی فهرست، آن هم بطور ناقص و هم‌زمان با فهرست اولیه فیلم‌های حاضر در بخش اصلی جشنواره که شائبه فرعی بودن بخش تازه را تقویت کرد یک بدسلیقگی غیرقابل انکار بود. بدسلیقگی‌ای که بدلیل مشخص نبود دقیق ماهیت بخش تازه «نوعی نگاه» دلخوری‌ و گلایه عوامل فیلم‌های معرفی شده در این بخش را برانگیخت. میلانی: فرم پر نکرده‌ام! اولین واکنش جدی به این فهرست از بان تهمینه میلانی رسانه‌ای شد. کارگردان فیلم «یکی از ما دونفر» که در گفت‌وگو با سایت کافه سینما اعلام کرد: «بنده نه به این بخش تازه شکل گرفته کار دارم و نه به این مسائل موجود، ماجرای فیلم من خیلی ساده است. بنده فرم جشنواره را پر نکرده‌ام و حتی فیلمم را به دست داوران نداده ام، پس قرار هم نیست فیلمم را به جشنواره بدهم. به همین سادگی.» میلانی به این هم بسنده نکرد و گفت: «اگر دروغ می‌گویم دوستان جشنواره‌ای فرم فیلم من را منتشر کنند. مگر نمی‌گویند میلانی فرم جشنواره را پر کرده‌است؟ خب فرم فیلم مرا نشان دهند. من حتی فیلمم را برای بازبینی هم به جشنواره نفرستادم و دوستان مدتی قبل نشسته بودند در بنیاد فارابی فیلم را دیده بودند و الان هم برای خودشان سرخود این تصمیم گرفته‌اند.» در واکنش به این اظهارات هم علیرضا سجادپور بعنوان عضو هیأت انتخاب جشنواره تنها به این توضیح بسنده کرد: «خب! فرم را تهیه‌کننده پر می‌کند نه کارگردان! حتما خانم میلانی خبر نداشتند!» نام این بخش باید نخود سیاه باشد! سیروس الوند دومین فیلساز نام‌آشنای سینمای ایران بود که نسبت به حضور فیلمش در بخش «نوعی نگاه» گلایه کرد. الوند که پس از سال‌ها با فیلم «پرتقال خونی» متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر بود پس از اعلام نام فیلمش در بخش تازه‌ تاکید کرد من این فیلم را برای قضاوت به جشنواره فجر ارائه کردم و اگر غیر از این باشد حتما آن را خارج خواهم کرد. الوند به مهر گفت: به عقیده من عنوان این بخش به جای «نوعی نگاه» باید «نخود سیاه» باشد. البته هر بخشی اهمیت خود را از فیلم‌های حاضر در آن می‌گیرد. اما بخش مسابقه در ذات اهمیت دارد. وی افزود: در دوره‌های قبل شاهد بودیم حتی فیلم‌های سخیفی در بخش مسابقه به نمایش درآمده‌اند. دسته‌بندی فیلم‌ها در بخش‌های مختلف این دوره نشان می‌دهد که مسئولان در کار هیئت انتخاب دخالت کرده‌اند. الوند در ادامه بیان کرد: این بالاترین نقطه ضعف مسئولان است. من اصلا باور نمی‌کردم روزی آقای سجادپور که من شخصا به ایشان ارادت دارم و با اطمینانی که به او داشتم «پرتقال خونی» را به جشنواره ارائه کردم، قرار است در هیئت انتخاب یا داوری باشند. وی تاکید کرد: این موضوع برای من و اهالی سینما قابل حل نیست. همیشه بهترین آثار در بخش مسابقه یک رویداد قرار می‌گیرند، اما برای جشنواره فجر امسال به نظر می‌رسد این‌گونه نیست. این کارگردان سینما با اشاره به دو بخش مسابقه سینمای ایران و نوعی نگاه گفت: نگاه مصلحت‌گرایانه‌ای بر انتخاب‌ها حاکم شده‌است. جالب است می‌گویند نمایش و حضور فیلم‌ها در بخش نوعی نگاه احترام به فیلمساز است درصورتیکه این موضوع بی‌احترامی به مخاطب جشنواره است. آقای سجادپور یادتان هست...! از میان چهار فیلمساز دیگری که نام فیلمشان در بخش «نوعی نگاه» قرار گرفته‌است هم فریدون جیرانی، مهرشاد کارخانی و علیرضا داوودنژاد سکوت اختیار کرده‌ و اظهار نظر را به بعد موکول کرده‌اند. عبدالرضا کاهانی اما که سال گذشته با فیلم «هیچ» حاشیه‌های مشابهی را برای حضور در جشنواره تجربه کرده بود، در نامه‌اي خطاب به سجادپور شروطی را برای حضور فیلمش در جشنواره مطرح کرد و ضمن درخواست بابت حذف نشدن حتی یک فریم از فیلم و نیز جواب‌گویی اداره نظارت ارزشیابی به اعتراضات احتمالی به فیلم آورده‌است: «يادتان هست دو هفته پيش گفتيد «اسب حيوان نجيبي است» را سريع برسان، چون جزو فيلم‌هايي است که تنور جشنواره را گرم مي‌کند!؟ و من در جواب گفتم مگر فيلم من بخاري است!؟ حتما يادتان رفته. شما اساسا آن چه را به نفع‌تان نيست يادتان مي‌رود. براي همين از اين پس حرف‌هايم را مکتوب و از طريق رسانه‌ها مطرح مي‌کنم. حالا فيلم من دست شماست و آن را انتخاب کرده‌ايد! ترديد هم ندارم به گرماي جشنواره‌تان خواهد افزود. اما من هم مثل شما نياز به بخاري دارم و قرار نيست خانه من سرد باشد، خانه شما گرم! قرار نيست بعضي‌ها نقش تنور را بازي کنند و بعضي ديگر که موظف به ساخت فيلم‌هاي سفارشي و خنثي هستند، نان داغ تنور را بخورند! پس براي اين که بازي دوطرفه باشد ذکر سه نکته را ضروري مي‌دانم: 1-با توجه به اين که فيلم‌نامه کامل را مطالعه کرده‌ايد و ما براي تک تک فريم‌هاي فيلم متحمل هزينه شده‌ايم، حذف يک کدام از آن فريم‌ها هم برايم ممکن نيست. 2-جواب نهاد معترض شده به فيلم را وظيفه جنابعالي مي‌دانم، زيرا براي ساخت فيلم از شما مجوز گرفته‌ام و شما قانونا متعهد هستيد سوء تفاهم به وجود آمده را برطرف سازيد. من همين که بايد جوابگوي وزارت ارشاد باشم برايم کافي است. 3- قرار نيست هميشه شما ببريد. يک چيزي هم به ما بدهيد و آن مي‌تواند پروانه نمايش داخلي و خارجي فيلم باشد. منظورم همان مقواي دوجداره معروف است. با دريافت همان مقوا من هم مثل شما گرم خواهم شد و آن وقت مي‌توانيد در هر کجاي جشنواره، اعم از نوعي نگاه، چند جور نگاه يا اصلا بدون نگاه فيلم مرا نمايش دهيد. احتمالا خواهيد گفت درگير جشنواره هستيد و امکان برگزاري جلسات پروانه نمايش نيست. اشکالي ندارد. مي‌توانيد به طور شفاهي به رسانه‌ها اعلام کنيد نمايش عمومي فيلم چه در داخل و چه در خارج از کشور بلامانع است. اين هم حکم همان مقواي دوجداره را دارد» نکته جالب درباره این اظهارنظرها نسبت به بخش تازه این است که هنوز ماهیت این بخش مشخص نیست و پس از سه‌روز از انتشار فهرست اولیه مسئولان جشنواره هنوز هیچ توضیح روشنی درباره کیفیت و ویژگی‌های این بخش ارائه نکرده‌اند. تنها نکات مشخص درباره این بخش اول غیررقابتی بودن آن و دیگر اکران قطعی همه فیلم‌های حاضرد راین بخش در سینماهای مردمی است. ویژگی‌ای که این بخش را نسبت به اکران محدود فیلم‌های «مشکل‌دار» در جشنواره بیست‌وهشتم متمایز می‌کند. تبريك براي راه‌اندازي «نوعي نگاه» سجادپور تنها مقام مسئول در جشنواره فجر است که تا اینجا عهده‌دار توضیح درباره شائبه‌های بوجود آمده شده‌است. در واکنش به این اعتراض‌ها اما یکی از اعضای شورای سياستگذاري جشنواره فيلم فجر اعلام کرد: بايد به‌جاي اعتراض احساسي، براي راه‌اندازي بخش «نوعي نگاه» به دبير جشنواره تبريك گفت. عليرضا سجادپور درباره اعتراض برخي فيلمسازان نسبت به بخش «نوعي نگاه» در بيست و نهمين جشنواره فيلم فجر، افزود: اين بخش به ابتكار ستاد جشنواره و رئيس محترم ستاد آقاي مسعودشاهي راه‌اندازی شده و توضيحات اين موضوع را البته بايد از ايشان وتيم همراه وي بپرسيد اما با توجه به بازتاب‌هايي كه اين بخش داشته، بنده بعنوان يكي از اعضاي ستاد سياستگذاري جشنواره لازم مي‌دانم دراين مورد توضيحاتي را اعلام كنم. وي اظهار داشت: اولا من تعجب مي‌كنم از برخي اعتراض‌ها كه از ناحيه بعضي از فيلمسازان نسبت به تاسيس اين ستون صورت گرفته. البته اكثر فيلمسازان مرتبط با موضوع نسبت به تاسيس اين باكس جديد در جشنواره ابراز خوشحالي كردند، اما برخي‌ها هم اعتراض‌هايي داشتند كه اين اعتراض‌ها واقعا موجب شگفتي و تعجب من است به اين دليل كه ما بايد جشنواره و رئيس جشنواره را براي ايجاد چنين ستوني تقدير و تحسين كنيم كه با گشودن آن شجاعانه تصميمات جشنواره را به معرض نقد مي‌گذارد چرا كه جشنواره معمولا تنها بخشي از فيلم‌ها را براي مسابقه انتخاب مي‌كند اما امسال نيز كه تعداد فيلم‌ها از عدد شگفت‌انگيز 90 فراتر رفته و فقط حدود 20 فيلم در بخش مسابقه امكان ديده شدن دارند، راحت‌ترين و بي‌دردسرترين كار براي جشنواره اين بود كه بقيه فيلم‌ها را به كناري بگذارد اما جشنواره با شجاعت، مبادرت به گشودن ستون «نوعي نگاه» كرد تا برخي از فيلم‌هاي انتخاب نشده را در اين بخش به صورت گسترده به نمايش بگذارد. اين نمايش محدود نيست بلكه گسترده است و بليت‌فروشي خواهد شد و مردم و دست اندركاران نيز به همان اندازه بخش مسابقه، اين آثار را خواهند ديد. چگونه فيلمسازي آگاهانه كنار می‌كشد؟ سجادپور گفت: اين شجاعت جشنواره است كه آگاهانه خودش را در معرض نقد و مقايسه قرارمي‌دهد لذا اين موضوع را بايد فيلمسازان به فال نيك بگيرند و تحسين كنند. من به هيچ وجه متوجه اين اعتراض نمي‌شوم و فكر مي‌كنم خودشان هم با يك تصميم احساسي موضوع را خوب تحليل نكرده‌اند وگرنه به نتيجه‌اي كه بنده رسيدم، خواهند رسيد. وي به دليل دوم اشاره كرد و يادآورشد: با توجه به اين كه فيلم‌هاي بخش «نوعي نگاه»، نمايش گسترده دارد و بليت‌فروشي براي آنها مي‌شود، بهترين فرصت براي صاحبان اين فيلم‌ها خواهد بود تا درمعرض نگاه مردم قرار بگيرند تا هم تهيه‌كنندگان از عوايد مالي پخش فيلم‌ها درسئانس‌هاي مختلف جشنواره منتفع شوند و هم اين‌ كه ازفرصت بسيار عالي تبليغاتي كه جشنواره فيلم فجر در اختيارشان مي‌گذارد، بهره‌مند شوند چرا كه هر فيلمي كه در هر بخشي از جشنواره فجر به نمايش درمي‌آيد، از امكانات تبليغاتي عالي بهره‌مند خواهد شد كه درطول سال شايد هرگز نصيبش نشود لذا چگونه ممكن است فيلمسازي از اين فرصت عالي آگاهانه كنار بكشد؟ نمي‌خواهند در معرض مقايسه قرار گيرند سجادپور گفت: من گاهي اوقات احساس مي‌كنم آن كساني كه كنار مي‌كشند، نمي‌خواهند در معرض مقايسه قراربگيرند وگرنه اگر كسي به عدم حضورش دربخش مسابقه معترض است بايد ازاين فرصت ايجاد شده استفاده كند. به نظر من اين بخش به دليل بازتاب‌ها و خبرسازي‌هايي كه داشته، بخش پربيننده‌اي خواهد شد. بعضي افراد ممكن است فقط مشتري اين بخش شوند وفقط همين فيلم را ببينند من بعنوان فردي ازاهالي سينماي ايران وازاعضاي سياست‌گذاري جشنواره ، تاسيس اين ستون را به فال نيك مي‌گيرم و به مدير جشنواره تبريك مي‌گويم و شگفتي مي‌كنم از عده خاصي كه اعلام كرده‌اند كه اين بخش نباشد. وي تصريح كرد: فيلمسازاني كه تمايل حضور در اين بخش را ندارند مي‌توانند فيلم‌هاي خود را از اين ستون خارج كنند اما به‌راستي چه اتفاقي خواهد افتاد به جز اين كه فيلم‌هاي ديگر جايگزين خواهد شد...؟ در حقيقت هر فيلمسازي ازاين فرصت كنار بكشد، فرصت طلايي خود را به فيلم ديگري واگذاركرده‌است و من بعنوان يك همكار، به ديگر فيلمسازان اين توصيه را بكنم كه خودشان را آگاهانه از اين فرصت طلايي بي‌بهره نكنند. خداحافظی طالبی از جشنواره اما همزمان با خبر کناره‌گیری برخی فیلمسازان از بخش «نگاهی نو» خبر رسید فیلم تازه محمد علی طالبی هم در جشنواره حضور نخواهد داشت. خبری که ابتدا رسانه‌ها صورتی اعتراضی به آن دادند اما بعد «حضور در جشنواره برلین» بعنوان دلیل اصلی آن اعلام شد. کارگردان «باد و مه» كه براي حضور اين فيلم در دو بخش مسابقه سينماي ايران و بين‌الملل جشنواره بيست و نهم فرم پر کرده بود در گفتگو با ايسنا، با اعلام اين خبر گفت: عليرغم اينکه به جشنواره هميشه علاقمند بودم، اما امسال ترجيح مي‌دهم در اين فستيوال حضور نداشته باشم. ناصر دهقاني مديرعامل مؤسسه فرهنگي هنري شاهد هم در این زمینه گفت: فيلم «باد و مه» به جشنواره فيلم برلين دعوت شده و به دليل منافات داشتن شركت هم‌زمان يك فيلم در دو جشنواره طي توافقات انجام شده با محمدعلي طالبي ترجيح داديم فيلم در جشنواره فيلم برلين شركت كند. ناصر دهقاني تهيه كننده فيلم «باد و مه» در پي انتشار خبر درخواست خروج اين فيلم از جشنواره فيلم فجر توسط كارگردان، اظهار داشت: فيلم «باد و مه» به جشنواره فيلم برلين دعوت شده و به دليل منافات داشتن شركت هم‌زمان يك فيلم در دو جشنواره طي توافقات انجام شده با محمدعلي طالبي ترجيح داديم فيلم در جشنواره فيلم برلين شركت كند. وي خاطرنشان كرد: اگر چه علاقه‌مند بوديم «باد و مه» در بخش بين‌الملل جشنواره فيلم فجر شركت كند اما به‌خاطر قوانين جشنواره‌هاي بين‌المللي فيلم را از جشنواره فجر خارج كرديم تا انشاءالله بتوانيم از قبل حضور در يك جشنواره بين‌المللي براي كشور افتخار كسب كنيم. اين تهيه كننده در پايان گفت: اگر محمدعلي طالبي جز اين موارد در خصوص خروج فيلم از جشنواره، اظهارات ديگري در مقام كارگردان «باد و مه» عنوان كرده‌است، صرفا نظر خود ايشان است. فيلم سينمايي «باد و مه» با نام قبلي «دوباره پروازه كن» داستان كودكي را روايت مي‌کند كه در دوران جنگ تحميلي بر اثر بمباران مادر خود را از دست داده و بر اثر اين انفجار كرو لال شده‌است.