علل قیام 19دی از نظر آیت الله مکارم شیرازی

مهر: آیت الله مکارم شیرازی نهضت 19 دی را دارای ریشه‌های عمیقی در زمان گذشته و مربوط به مبارزات ملت ایران به رهبری امام خمینی‌(ره) که از سال 42 آغاز شده بود می‌داند. آیت الله ناصر مکارم شیرازی در خاطرات خود در رابطه با نهضت نوزده دی سال 1356 مردم قم، که در کتاب «حماسه 19 دی» به چاپ رسیده است، این نهضت را دارای ریشه‌های عمیق در زمان گذشته و مربوط به مبارزات ملت ایران به رهبری امام خمینی (ره) که از سال 42 آغاز شده بود عنوان کرد و بیان می‌کند: اما آنچه به عنوان علت تامه این حرکت محسوب می‌شود، مقاله‌ای بود که در روزنامه اطلاعات با نام مستعار «رشیدی مطلق» به چاپ رسید و طی آن به ساحت مقدس امام هتاکی شد و ظاهرا قصد آزمایش داشتند و می‌خواستند اگر عکس العملی نشان داده نشد، همه چیز را در هم بکوبند. حادثه 19 دی ثابت کرد که مردم می‌خواهند تا آخر بمانند وی به جایگاه امام خمینی(ره) در بین مردم اشاره می‌کند و می‌گوید: امام خمینی (ره) در آن زمان در میان محافل مذهبی، حوزه‌های علمیه و توده مردم، کاملا شناخته شده بودند و این امر برای نظام طاغوت مسلم بود. آنچه دستگاه نسبت بدان شک داشت میزان ایستادگی مردم بود؛ شاه می‌خواست بداند آیا مردم تنها به راهپیمایی‌ها و مجالس سخنرانی و بستن بازار و اعتصاب اکتفا می‌کنند یا برای یک جهاد تمام عیار خود را آماده کرده‌اند و حادثه 19 دی ثابت کرد که مردم می‌خواهند تا آخر بایستند. سالگرد کشف حجاب در قیام 19دی چندان تعیین کننده نبود مکارم شیرازی در بخش دیگری از خاطرات خود در خصوص تأثیر سالگرد کشف حجاب در ایجاد این نهضت و قیام بیان می‌کند: همه ساله در هفده دی به مناسبت سالگرد کشف حجاب، در مطبوعات آن زمان غوغایی برپا می‌شد و من فراموش نمی‌کنم که در زمان ریاست مرحوم آیت الله بروجردی بر حوزه علمیه قم (قبل از سال 40) در سالگرد هفده دی، نظام، تبلیغات گسترده و وقیحانه‌ای راجع به کشف حجاب راه انداخت و طلاب حوزه هم متقابلا طی یک راهپیمایی که به سمت فرمانداری انجام دادند، از این قضیه اعلام انزجار کردند که عده‌ای در این روز کشته و مجروح شدند. منظورم از نقل این خاطره این بود که بگویم همواره ایام هفده دی خاطره انگیز بوده است؛ هم برای نظام طاغوت که به کشف حجاب مفتخر بود و هم برای قشر متدین که این مساله برایشان ناگوار بود، البته در 19 دی، مسئله کشف حجاب، تحت الاشعاع مسائل دیگر انقلاب بود و لذا چندان تعیین کننده نمی‌توانست باشد. مرجع تقلید شیعیان در ادامه تصریح می‌کند: لذا لازم بود که پاسخ مناسب و دندان شکنی به این مقاله داده شود و اینجا بود که نخست ولوله‌ای در حوزه علمیه قم افتاد و طلاب دور هم جمع شدند تا تصمیم مناسبی اتخاذ کنند و سرانجام قرار شد طلاب و فضلا به طور دسته جمعی به منازل مدرسین معروف حوزه بروند و شکوائیه خودشان را نسبت به مقاله زننده «رشیدی مطلق» مطرح کنند و کمک بخواهند. استاد برجسته حوزه علمیه در ادامه خاطرات خود بیان می‌کند: از جمله منازلی که آمدند، منزل ما بود، من دیدم جمعیت طلبه‌ها به قدری زیاد است که منزل گنجایش آنان را ندارد، لذا گفتم که به اتفاق به سمت مدرسه امیرالمومنین (ع) حرکت می‌کنیم. در سالن مدرسه، اجتماع عظیمی برپا شد و از من خواستند که برای جمع صحبت کنم، من هم طی سخنرانی، نسبت به توطئه‌های دشمن هشدار دادم و گفتم: «مسئله، تنها هتاکی نسبت به امام نیست. بلکه به همه مقدسات و به همه ما توهین شده است، لذا باید از هر گونه جدایی و تشتت بپرهیزیم و اگر بناست زنده بمانیم، ‌باید همه زنده بمانیم و اگر هم بناست بمیریم باید همه بمیریم.» وی اضافه می‌کند: پیش از ظهر 19 دی طلاب و فضلا به منزل مدرسین دیگر هم رفتند تا اینکه بعد از ظهر، هنگام بازگشت از منزل یکی از مدرسین ماجرا اوج گرفت وآتش خشم تظاهرکنندگان به قدری شعله ور شد که رژیم احساس خطر کرد، لذا در جلوی مدرسه امیرالمومنین (ع)، پلیس به مردم حمله کرد و درگیری آغاز شد و این درگیری به شهادت تنی چند از طلاب در چهارراه بیمارستان انجامید و به همین جهت این میدان به «میدان شهدا» تغییر نام یافت. عده دیگری از طلاب هم دستگیر شدند و در جلسه به اصطلاح «شورای امنیت» شهربانی، حکم به تبعید عده‌ای، از جمله بنده نمودند تا قم آرام شود. قیام19دی با هدف حمایت از امام و روحانیت انجام شد مکارم شیرازی همچنین در خصوص اهداف قیام 19 دی بیان می‌کند: هدف از این قیام، حمایت از روحانیت و بالاخص امام در مخالفت با نظام طاغوتی بود. مردم عملا خواهان استمرار این نظام خودکامه نبودند و طالب یک حکومت اسلامی بودند. در ذهن مردم در طی حدود 15 سال از سال 42 تا 56، تصویری از حکومت اسلامی و تشکیل آن نقش بسته بود و به تدریج به عنوان هدف و آرمان آنان در آمده بود و در نوزده دی 56، در قالب حمایت از امام (ره) و مراجعی که در میدان جهاد و مبارزه حضور داشتند، این آرمان بروز و ظهور یافت. قیام نوزده دی فوق العاده موفقیت آمیز بود وی در بخش دیگری از خاطرات خود، به میزان موفقیت قیام 19دی اشاره می‌کند و می‌گوید: این قیام فوق العاده موفقیت آمیز بود چرا که موج عظیمی را در تمام مملکت ایجاد کرد و به یک معنا، سرسلسله قیام‌هایی بود که پس از آن به طور زنجیره‌ای در مراکز استان‌ها به وجود آمد و در واقع قیام از قم صادر شد و موجش به تمام کشور رسید و خوشبختانه رژیم خودکامه با برخورد ناشیانه‌ای که نسبت به حرکت قم از خود نشان داد، زمینه تکثیر آن را فراهم کرد و کشور در این خصوص یکپارچه شد. استاد برجسته حوزه علمیه قم در خصوص دیگر آثار قیام 19دی بیان می‌کند: یکی دیگر از آثار این حرکت، تبعید گسترده مدرسین حوزه علمیه بود که بازتاب موثری داشت؛ به عنوان مثال وقتی خود ما به چابهار و بعد از آن مهاباد و سپس انارک رفتیم، در تمام این مناطق که تا پیش از آن ساکت و آرام بود، مردم به دیدن ما می‌آمدند و خود به خود این مراکز فعال می‌شدند چرا که ما دوره تبعید را با سکوت برگزار نمی‌کردیم و در قالب برگزاری نماز جماعت و سخنرانی، فعالیت می‌کردیم. در آنجا حتی با همیاری اهالی محل، اقدام به تشکیل کتابخانه کردیم و جالب است اگر بدانید که برخی افراد در آنجا در قالب یک جمله مطایبه آمیز می‌گفتند: «ما باید برویم به شاه دعا کنیم که این آقا را به چابهار آورد و ما به او دسترسی پیدا کردیم.» در پایان ماجرا به سود اسلام، امام و امت خاتمه یافت مکارم شیرازی در بخش دیگری از خاطرات خود در خصوص تاثیر قیام 19دی بر روی رژیم می‌گوید: رژیم تا آن زمان باور نمی‌کرد که مسئله مبارزه و خشم توده‌های مردم این قدر جدی است. مرحله حساسی بود که بایستی در تاریخ این ملت به وقوع بپیوندد. رژیم از سویی می‌بایست با تمام قدرت به میدان بیاید و روحانیت هم از سوی دیگر وارد عمل شوند و مذهبیون درگیر ماجرا گردند تا کار یکسره شود. سرانجام تمام این نیرو‌ها از جهات مختلف با هم رودررو شدند؛ مردم هم در پشت سر امام، با تمام قدرت وارد عرصه کارزار شدند و در ‌‌نهایت، ضربه نهایی و کاری زده شد و تقریبا یک سال بعد تلاش‌ها به ثمر رسید و در بیست و دوم بهمن ماه 57 ماجرا به سود اسلام و امام و امت خاتمه یافت.