تغییرات پیاپی؛ آفت نظام آموزشی

"به زودی نظام آموزشی مدارس تغییر می یابد" این جمله ای است که طی این سالها بارها از زبان مسئولان شنیده شده اما در همه این سالها آنچه که مغفول مانده وضعیت دانش آموزان و معلمانی است که مجبورند مدام خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. بیش از یکسال است که تغییر نظام آموزشی مدارس در دستور کار شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار دارد که البته هنوز به تصویب نهایی نرسیده و زمان اجرای آن مشخص نیست. براساس طراحی اولیه قرار شد دوره های تحصیلی به سه دوره 6 سال ابتدایی، سه سال راهنمایی و سه سال متوسطه تبدیل شود اما بعد از چندی دبیر شورای عالی آموزش و پرورش از امکان تبدیل نظام آموزشی به چهار دوره سه ساله نیز خبر داد و گفت: بنا داریم دانش آموزان پیش دبستانی تا سوم ابتدایی را از دانش آموزان چهارم تا ششم ابتدایی تفکیک کنیم. همچنین معاون آموزش متوسطه این وزارتخانه از امکان ادغام رشته های نظری خبر داده و عنوان کرده که این طرح هم اکنون در حال بررسی و ارزیابی در این معاونت است. البته این برای اولین باری نیست که تغییر نظام آموزشی از سوی مسئولان آموزش و پرورش مطرح می شود اما تا کنون هیچیک از آنها دلیل واضح و مشخصی را برای این همه تغییرات نیاورده اند. تنها دلیلی که مسئولان آموزش و پرورش از آن سخن می گویند " تحول بنیادین" در نظام آموزشی است که مشخص نمی کند با تغییر مقاطع تحصیلی حاصل می شود یا نه؟ تغییر مقاطع تحصیلی از سال 1346 تا کنون تغییر اساسی و بنیادین مقاطع تحصیلی به سبک آموزشی نوین در سال 1346 آغاز شد. طبق این تغییر نظام آموزشی 6-6 یعنی دو دوره ابتدایی و متوسطه به 5-3-4 یعنی پنج سال ابتدایی، سه سال راهنمایی و چهار سال متوسطه تبدیل شد که این نوع نظام آموزشی پس از انقلاب تا سال 1370 در مدارس کشور اجرا شد تا اینکه در این سال، شورای عالی آموزش و پرورش دوره پیش دانشگاهی را از دوره متوسطه جدا کرد. طبق نظام آموزشی جدید که به "نظام جدید" معروف شد، دانش آموزان پنج سال ابتدایی، سه سال راهنمایی، سه سال تا دیپلم و یک سال دوره پیش دانشگاهی را می گذراندند تا بتوانند به دانشگاه راه یابند. البته دانش آموزان در طرح نظام جدید باید برای ورود به پیش دانشگاهی امتحان ورودی می دادند و در صورت کسب نمره قبولی می توانستند در این دوره شرکت کنند و سپس در کنکور سراسری ثبت نام کنند. بعد از گذشت چند سال و کاهش جمعیت داوطلبان دانشگاهی، امتحان ورود به پیش دانشگاهی برداشته شد و دانش آموزان پس از کسب دیپلم و در صورت علاقه می توانستند در این دوره نیز شرکت کنند. اگرچه در طول سالهای گذشته در دو مقطع تحصیلی ابتدایی و راهنمایی تغییر ایجاد نشد اما دوره متوسطه شامل تغییرات زیادی همچون تبدیل نظام "ترمی واحدی" به "سالی واحدی" یا تفکیک دوره پیش دانشگاهی از مدارس متوسطه شد. البته در سال 1389 بار دیگر مراکز پیش دانشگاهی که در سال 1383 از مدارس متوسطه تفکیک شده بودند به دوره متوسطه متصل شد و هم اکنون در دبیرستانهای متوسطه برگزار می شود. اما وزیر آموزش و پرورش در اواخر سال 1388 از تغییر دوباره نظام آموزشی به دو دوره 6-6 یعنی 6 سال دوره ابتدایی و 6 سال دوره متوسطه خبر داد و حتی معاونتهای جدید خود را براساس این طرح انتخاب کرد به طوری که هم اکنون وزارت آموزش و پرورش دو معاونت ابتدایی و متوسطه دارد. این طرح نیز پس از گذشت مدت کوتاهی تغییر کرد و اعلام شد که نظام آموزشی به سه دوره 6-3-3 تبدیل می شود یعنی 6 سال ابتدایی، سه سال راهنمایی و سه سال متوسطه. علت تغییر هم این مسئله عنوان شد که در کنار هم قرار گرفتن دانش آموز اول راهنمایی با سوم دبیرستان ناهماهنگیهایی را در امر تربیتی به وجود می آورد و اجرای این طرح به صلاح نیست. اما هم اکنون در حالی که این طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال بررسی است و زمان اجرای آن هم مشخص نشده دبیر شورای عالی آموزش و پرورش از اجرای نظام آموزشی 3-3-3-3 خبر داد. دلیل تفکیک دوره ابتدایی به دو دوره سه ساله نیز همان مسئله قبلی یعنی ناهماهنگی در امور آموزشی و تربیتی در مدارس ابتدایی عنوان شده است. دانش آموزان و خانواده های نگران از اعلام تغییرات پیاپی اعلام این تغییر و تحولات در حالی است که بیش از 13 میلیون دانش آموز منتظر آخرین تصمیم وزارت آموزش و پرورش هستند و نگران از اینکه چه اتفاقی برای آنها رخ خواهد داد؟ آیا آنها نیز شامل نظام آموزشی جدید می شوند یا اینکه این تغییرات تنها شامل ورودی های جدید است؟ آیا باید بالاخره دوره پیش دانشگاهی را بگذرانند یا پس از کسب دیپلم می توانند در کنکور شرکت کنند؟ آیا دوره پیش دبستانی اجباری می شود؟ آیا قرار است در دوره پیش دبستانی درسهای پایه اول آموزش داده شود یا دروس جدیدی برای این دوره پیش بینی می شود و سئوالهای بسیار دیگر که ذهن دانش آموزان و خانواده های آنها را درگیر کرده است. شیرزاد عبدالهی کارشناس مسائل آموزشی در این باره می گوید: به باور من بیشتر تغییراتی که در نظام آموزشی کشور اتفاق می افتد در مرحله حرف و سخن باقی می ماند و ابتر است. وی افزود: مهم ترین تغییر بعد از انقلاب اجرای نظام جدید متوسطه در سال 1370 بود که این تغییر بعد از چند سال متوقف شد. دلیل ابتر ماندن طرح ها و تغییرات آن است که وزرای آموزش و پرورش به جای انجام وظایف ذاتی این دستگاه در فکر انجام کارهای بزرگ و غیر مرتبط با وظایف آموزش و پرورش هستند و به جای آن که در قامت یک مقام اجرایی ظاهر شوند، دوست دارند در نقش نظریه پرداز و فیلسوف ظاهر شوند، اما چون توانایی این کار را ندارند در این کار هم در می مانند. عبداالهی با بیان اینکه اصولا تغییر ساختار آن میزان که تبلیغ می کنند مهم و بنیادی نیست، بلکه موضوعی جزئی و پیش پا افتاده است، تصریح کرد: چراکه مهم ترین نکته این طرح حذف پیش دانشگاهی از ساختار مقاطع و افزودن یک سال به دوره دبستان است. این کارشناس مسائل آموزشی افزود: آنچه که از صحبت های وزیر آموزش و پرورش می توان برداشت کرد این است که وی و دوستانشان تصمیم گرفته اند دوره تحصیلات را به دو دوره 6 ساله تقسیم و سپس درباره جزئیات و تبعاتش تصمیم گیری کنند.