یک دلیل برای بومی نشدن علوم انسانی

مهر: گرایش مدرک گرایی در حوزه مطلوب نیست، وحدت حوزه و دانشگاه یعنی تحویل دادن امثال شهریاری به جامعه، یک دلیل برای بومی نشدن علوم انسانی، معجزه حوزویان در پرورش امثال شهید مطهری و صدر مهمترین اظهارات رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه شهید بهشتی است. حجت الاسلام یوسف زاده استاد مدرسه آیت الله مجتهدی است و آنطور که می گوید کاری را می کند که در قم هم انجام می داده و این یعنی تدریس حوزوی که او در این راه سابقه ای طولانی دارد. رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه شهید بهشتی که خود درس خارج خصوصی هم داشته پس از تحصیل در حوزه مشهد به حوزه علمیه قم آمده است. او هم اکنون در دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی اصول فقه ارائه می کند. گفتگوبا حجت الاسلام یوسف زاده را می خوانید. * آقای یوسف زاده؛ تحصیلات حوزوی خود را کجا و نزد چه اساتیدی گذراندید؟ - حجت الاسلام محمد علی یوسف زاده: من پس از پایان تحصیلات سطح در مشهد در همان شهر، پای درس آیت الله علم الهدی، شاگرد مرحوم میلانی و آیت الله فلسفی (ره) نشستم. بعد از آن برای درک محضر آیت الله وحید خراسانی به قم آمدم. قریب 9 سال پای درس خارج فقه و اصول حضرات آیات وحید خراسانی و تبریزی بودم. ضمنا 8 سال هم در موسسه آیت الله شب زنده دار به تحصیل فقه و اصول به صورت تخصصی می پرداختم. اخیرا و به اصرار دوستان با ارائه رساله ای به زبان عربی در مورد "اخذ اجرت برای واجبات" موفق شدم سطح سوم حوزه را دریافت کنم که معادل فوق لیسانس است. * در حال حاضر مشغول تدریس هستید؟ - بله. برنامه تدریس در قم داشتم و در تهران هم آن را ادامه دادم. در سطوح عالی حوزه. در قم بحث خصوصی خارج هم داشتم. در اصول و رجال. الان کتاب کفایه که آخرین کتاب اصولی است و کتاب مکاسب که کتاب متقن فقهی است را درمدرسه آیت الله مجتهدی تدریس می کنم. * چه شد که وارد کار اجرایی شدید؟ - حقیقت این است که من شخصیت علمی بودم و دوست نداشتم وارد کار اجرایی شوم. بعد از انتخابات سال 1384 و پیروزی دکتر احمدی نژاد احساس کردم که فرصتی است برای کار کردن در فضای دانشگاهی و اجرایی کردن نظرات و برنامه های خود در دانشگاه. بنابراین با پیشنهاد حجت الاسلام محمدیان به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه شهید بهشتی آمدم. بعد از 6 یا 7 ماه احساس کردم که از نظر علمی دارم افت می کنم. مطالب هم فرار است. در حقیقت دارم وقت تلف می کنم و از این رو مجددا به تدریس حوزه روی آوردم. * وارد فضای تحصیلات دانشگاهی نشده اید؟ - من همیشه به طلاب این توصیه را می کنم که سعی کنید یک روحانی با سواد باشید. مرحوم مطهری تحصیلات آکادمیک نداشت اما کسی به اندازه او تولید علم نداشت. چرا؟ چون در رشته تخصصی خود کار کرده بود. گرایش مدرک گرایی و ورود به فضای دانشگاهی که الان متاسفانه در حوزه وجود دارد گرایش مطلوبی نیست. حرفی نیست اگر کسی استعداد و توانایی مطالعه هر دو نظام آموزشی را داشته باشد برود و در هر دو تحصیل کنید، توصیه هم می شود اما اگر نتواند، آن هنگام زیان بالاتری می بیند. دریای علم دارد اما با عمق نیم متر! در مورد شخص بنده هم خیر. کار نکردم. اما این نبوده که نمی توانستم. نخواستم و اعتقادی به این امر نداشتم. * آقای یوسف زاده؛ وارد فضای دوم مصاحبه شویم. تفسیر شما از موضوع "وحدت حوزه و دانشگاه" چیست؟ - وحدت حوزه و دانشگاه از آن مسائل عملی نشده تا الان است. از منویات رهبری است اما تا الان عملی نشده است. همه ما دوست داریم این اتفاق بیفتد اما نیفتاده است. مثل بسیاری از منویات دیگر رهبری که بر روی زمین مانده است. منظور از این وحدت، نه از نظر متد آموزشی، نه از نظر انتخاب درس و استاد و نه از نظر متون است. دانشگاه باید دانشگاه باقی بماند و حوزه، حوزه. اما تعبیر و تفسیر درست وحدت در هدف است. هدف از تعلیم و تربیت در نظام آموزشی حوزه و دانشگاه باید تبیین شود. این اهداف باید یکی شود تا به وحدت حوزه و دانشگاه برسیم. از این طریق است که می توانیم به اجرایی شدن بسیاری از منویات رهبری برسیم. هدف از آمورش و تعلیم و تربیت می تواند رشد خود باشد یا رشد جامعه و رفع نیاز آن. هدف می تواند پشتیبانی از این نظام و از تئوری پشتیبان این نظام باشد. نظامی که می خواهد هم اسلامی باشد و هم علمی. اگر در اینجا هدف فرد باشد و رشد و ارتقای او، دیگر وحدتی رخ نمی دهد. وحدت حوزه و دانشگاه یعنی تحویل دادن امثال شهریاری به جامعه. شهریاری دانشگاهی بود اما حوزویان هم او را از خود می دانستند و این را آیت الله جوادی آملی در پیام خود بیان کردند. معنای وحدت حوزه و دانشگاه کنار هم قرار گرفتن تخصصص و تعهد است. نگاه ها باید واحد شود. * چرا این اتفاق تا الان نیفتاده است؟ - یکی از دلایل آن می تواند نبود متون بومی در دانشگاهها باشد. از دانشگاه فعلی نباید انتظار نیروی ارزشی متعهد و معتقد به ابدیت داشت. نگاه مدون این علوم به خصوص در علوم انسانی نگاه محدود به دنیای مادی و طبیعی است که به بهترین وجه باید از آن استفاده کرد. اما ما می گوییم که زندگی دنیا بخش بسیار بسیار اندکی است از حیات ما. * از همین جا پلی می زنم به مسئله علوم انسانی اسلامی. تفسیر شما از این موضوع چیست؟ - علوم انسانی اسلامی منوط است به مسئله نگاه به ابدیت و جاودانگی. از این جاست که کار برخی از ائمه مثل آباد کردن باغ توسط حضرت علی و وقف آن توجیه می شود. این نگاه کاملا با نگاه اقتصاد لیبرالیسیتی امروز متفاوت است. * پس چرا بعد از 32 سال نتوانسته ایم علوم انسانی را بومی کنیم؟ - یک دلیل این است که اساتید ما - آنان که باید این علوم انسانی را اصلاح کنند - به اصطلاح جوگیر شده اند و به غرب گرایش دارند. * به نظر نمی رسد که حوزه هم کم کاری هایی داشته است؟ علوم انسانی اسلامی اگر یک متصدی داشته باشد حوزه است. - بله. همین طور است. من اصلا نمی خواهم از حوزه دفاع کنم. حوزه باید ورود پیدا می کرد و عقبه نظام را از حیث تئوری تکمیل درست می کرد. مثلا در بخش اقتصاد اسلامی. اما در اینجا نکاتی مطرح است. اولا حوزه همواره تحت هجمه های دشمن است. دوما در خود حوزه تنگ نظری هایی وجود دارد حتی نسبت به برخی بزرگان حوزه و مسئله سوم امکانات کم حوزه در قیاس با دانشگاه است. من با این امکانات کم می گویم حوزویان در پرورش افرادی مثل شهید صدر و شهید مطهری دارند معجزه می کنند. * اما این افراد همه پرورش یافتگان حوزه قبل از انقلاب بوده اند. - بعد از انقلاب هم داریم. به حد کفاف نیستند و نیاز را تامین نمی کنند. باید فرق گذاشت بین نتوانستیم و نخواستیم. توجه کنیم که برخی طلبه ها مجبورند برای تامین هزینه زندگی کار کنند و از درس و تحقیق بزنند در حالی که در دانشگاه این موضوع کمتر دیده می شود. نظام باید از دانشجو و حوزوی به یک اندازه پشتیبانی کند. نمی خواهم مسئله پشتیبانی مالی را بگویم که بزرگان حوزه هم با آن مخالفند. این بزرگان می خواهند حوزه مستقل باشد تا در موقع خودش، حرف خودش را بزند. ما باید با تبیین اهداف اشتیاق طلبه ها را زیادتر کنیم. باید به او بگوییم که بیت المال صرف تو می شود برای اینکه تو پشتیبان نظام باشی.