ماجراي مفقودشدن کتاب سيمين دانشور

ایسنا: «کوه سرگردان» كه آخرين رمان سيمين دانشور و جلد سوم سه‌گانه‌ي اوست، مفقود شده است. دانشور پيش‌تر، «جزيره‌ي سرگرداني» و «ساربان سرگردان» را از اين مجموعه منتشر كرده كه حالا جلد سوم آن يعني «كوه سرگردان» كه قبلا چندين و چندبار خبر انتشارش داده و گفته شد به نمايشگاه كتاب چند سال پيش مي‌رسد، گم شده است. دانشور زماني گفته بود، اين كار به بازنويسي نياز دارد. در بخشي از گزارشي كه در اين‌باره در شماره‌ي جديد نشريه‌ي «نافه» منتشر شده، آمده است: «چند ماهي که از انتشار «ساربان سرگردان» گذشت، اين خبر منتشر شد که سيمين دانشور ادامه اين رمان را مي‌نويسد. يک سال که گذشت، او گفت اسم رمان تازه‌اش «کوه سرگردان» است. سال 82 گفت نوشتن رمانش رو به پايان است و مأموريت او با نوشتن «کوه سرگردان» در اين دنيا تمام مي‌شود. سال 83 گفت «کوه سرگردان»ش از مرحله نهايي گذشته است. سال 84 قصه رمان را تعريف کرد و گفت آخرش اين شعر را درباره امام دوازدهم شيعيان نوشته که «دست غيبا سوخت جان در انتظارت ‎ـ كو ظهورت دير شد هنگام كارت.» سال 85 گفت نگارش رمانش تمام شده و آن را به ناشر سپرده. سال 86 چيزي نگفت؛ چون تيرماه همان سال به کما رفت و از همان زمان با بيماري طاقت‌فرسايي دست و پنجه نرم مي‌کند. در سال‌هاي بعد هم ديگر حرفي نزد. فقط در همان سال بود که عده‌اي سراغ رمان او را گرفتند. خيلي‌ها دست ارشاد را در کار مي‌ديدند. عده‌اي خيال مي‌کردند وزارت ارشاد محمدحسين صفار هرندي به آخرين رمان او مجوز نداده است... اما واقعيت اين است که «کوه سرگردان» دانشور اصلاً به وزارت ارشاد نرفته است. حتا براي گرفتن فيپا به کتابخانه ملي هم نرفته است. در اين‌ دو جا اسمي از رمان او نيست. «کوه سرگردان» در خانه‌ دانشور مفقود شده است. دانشور اواخر تير 86 مشکل تنفسي پيدا مي‌کند و چند روزي به کما مي‌رود. قبل از آن‌که او بستري شود، ظاهراً اين رمان چند باري در خانه نويسنده‌اش خوانده شده. عليرضا حيدري - مدير انتشارات خوارزمي - چند بار با خود دانشور آن را خوانده‌اند و درباره آن بحث کرده‌اند. دانشور هم ظاهراً چند بار رمانش را بازبيني کرده تا مقدمات مميزي‌اش در ارشاد فراهم شود. اما روند بازبيني «کوه سرگردان» همين‌جا متوقف شده است. دانشور از تير 86 با بيماري جان‌کاهي روبه‌رو مي‌شود و بيش از هر کاري استراحت مي‌کند. چند وقتي بعد از آن‌که او از بيمارستان مرخص مي‌شود، عليرضا حيدري از دنيا مي‌رود. حيدري 15 شهريور 86 سکته قلبي مي‌کند. او ظاهراً نزديک‌ترين مشاور براي آثار دانشور بوده است. مرگ ناگهاني او باعث شد «کوه سرگردان» همان‌جا که بوده بماند. دانشور را تا چند ماه بعد از درگذشت حيدري از مرگ او خبردار نمي‌کنند. انس و دوستي چندين و چندساله آن‌ها از يک‌سو و شرايط جسمي دانشور از سوي ديگر مانع شده که خبر درگذشت حيدري به گوش او رسانده شود. تازه چند ماه بعد از درگذشت حيدري است که انتشارات خوارزمي تصميم مي‌گيرد روند بازبيني «کوه سرگردان» را پي‌گيري کند. ناشر در همان سال 86 پي مي‌برد رمان دانشور گم شده است. اما در اين سه سال نتيجه جست‌وجوها نااميدکننده بوده است. سرنخي از آن به دست نيامده است. کار جست‌وجو بعد از سه سال به اين‌جا کشيده که بعضي از نزديکان او بگويند سيمين دانشور اصلاً چنين رماني ننوشته است. استدلال آن‌ها اين است که اگر نوشته بود، بايد پيدا مي‌شد. از بستگان نزديک دانشور تنها ويکتوريا، خواهر او حاضر شد نقل قولي از او با نام خودش در اين گزارش بيايد. بقيه هم حرف زدند؛ اما نخواستند نامي ازشان برده شود. ويکتوريا دانشور گفت خودش و ديگران هر چه دنبال «کوه سرگردان» گشته‌اند پيدايش نکرده‌اند. ـ «هرچه مي‌گرديم نيست. نه. نيست. البته خدا کند گيرش بياوريم. چون با انتشارات خوارزمي قرارداد بسته‌ايم. ولي شايد هم ننوشته باشد؛ چون اگر مي‌نوشت پيداش مي‌کرديم.» اين از اين. يکي ديگر گفت خود خانم دانشور سال 84 قسمت‌هايي از رمانش را براي او خوانده است. بعدش گفت پارسال خيلي دنبال اين رمان گشته؛ ولي جز مقداري کاغذ چرک‌نويس چيزي پيدا نکرده. يکي ديگر گفت در اين پنج شش سال فقط شاهد نوشتن داستان‌هاي کوتاه سيمين دانشور بوده و نديده او «کوه سرگردان» بنويسد. اين داستان کوتاه‌هايي که او ازشان حرف مي‌زند، همان‌هايي هستند که سال 86 با نام «انتخاب» در انتشارات قطره درآمد. در سه سال گذشته انبوهي کتاب و روزنامه و مجله از خانه سيمين دانشور خارج شده است. اين کتاب‌ها و مجلات فروخته شده‌اند. استدلال آن‌ها که اين کار را کرده‌اند، اين بوده که دانشور استفاده‌اي از آن‌ها ندارد و بودن‌شان در خانه ضرورتي ندارد. شايد دست‌نوشته «کوه سرگردان» در ميان همان‌ها بوده باشد؛ ولي ظاهراً نبوده است. آن‌ها که کتاب‌ها را فروخته‌اند، همه را با دقت نگاه کرده‌اند. با اين حال اين کتاب‌ها زماني فروخته شدند که جست‌وجوها براي پيدا کردن «کوه سرگردان» شروع نشده بود؛ براي همين حرف آن‌ها که مي‌گويند با دقت همه را گشته‌اند، بي‌خطا نيست. اما کسي که بخشي از اين کتاب‌ها را خريده، گفت، خيال‌تان راحت، چنين چيزي لاي آن‌ها نبوده. دليل او اين بود که کهنه‌خرها و کهنه‌فروش‌ها، کتاب و مجله مي‌خرند و نه چرک‌نويس. آن‌چه مسلم است، اين است که سيمين دانشور قبل از تير 86 کار رمان را تمام کرده. خود انتشارات خوارزمي هم اين اطمينان را دارد که «کوه سرگردان» تمام شده است. اما اين‌که کار بازبيني آن به کجا کشيده مسأله‌اي ست که نمي‌توان با اطمينان درباره‌اش حرف زد. مشخص نيست کار بازبيني به پايان رسيده يا نرسيده. اين رمان اکنون در خانه نيست. در اين سه سال بارها دست‌نوشته‌ها، کتاب‌ها و اتاق کار دانشور جست‌وجو شده‌اند. تاکنون که ردي از آن پيدا نشده. آن‌چه پيدا شده، ظاهراً فقط دست‌نوشته‌هايي لابه‌لاي کاغذها بوده‌اند؛ ولي ربطي به «کوه سرگردان» نداشته‌اند. مدير انتشارات خوارزمي گفت، اگر کسي بخواهد از اين رمان سوءاستفاده کند و آن را منتشر کند، از او شکايت مي‌کند. اگر گفته‌هاي دانشور را در سال‌هاي قبل از بيماري ملاک قرار دهيم، مي‌شود اين سؤال را پرسيد که چرا اين همه تعلل سر انتشار رمان «کوه سرگردان» صورت گرفته است. شهريور 86 انتظارها اين بود که رمان او در نمايشگاه کتاب تهران دربيايد؛ اما درنيامد. شايد اين همه تعلل به قصه اين رمان برگردد. «کوه سرگردان» جلد سوم دو رمانِ «جزيره سرگرداني» و «ساربان سرگردان» است. اولي شهريور 72 درآمد و دومي شهريور 80. اين رمان‌ها سه‌گانه‌اي را تشکيل مي‌دهند از زندگي چند انسان سرگردان در سال‌هاي قبل از انقلاب و ماه‌هاي آغاز انقلاب. در دو رمان اول انبوهي از پرسش‌ها مطرح مي‌شود. بين شخصيت‌ها بحث‌ زيادي درباره نحله‌ها و مشي‌هاي سياسي درمي‌گيرد؛ اما هيچ‌کدام پاسخي قطعي نمي‌گيرند. در جلد سوم است که ظاهراً دانشور به آن پرسش‌ها پاسخ مي‌دهد. شخصيت‌ها به سرانجامي مي‌رسند. با اين حال هنوز پايان کار هستي، شخصيت اصلي اين سه‌گانه لو نرفته است...»