خمس پس‌انداز، هدیه، سکه طلا و سهام بورس چگونه است؟
توجه به نظرات مراجع تقلید درباره پرداخت یا عدم پرداخت خمس پس‌انداز، هدیه و لوازم ضروری زندگی پاسخ بخشی از سؤالات اعتقادی محسوب می‌شود.
پس‌انداز کردن برای آینده یکی از برنامه‌های رایج و معمول برای بسیاری از افراد و خانواده‌هاست. اما هر کسی ممکن است پس‌انداز خود را به طریقی تهیه و نگه‌داری کند. در هر حال احکامی برای پس‌اندازها و دارایی‌های ما وجود دارد که یکی از موارد مهم آن، پرداخت خمس است. در این مورد در فقه اسلامی نکاتی وجود دارد که توجه به آنها می‌تواند پاسخ بخشی از پرسش‌ها و ابهامات دینی و اعتقادی ما باشد.
خبرگزاری تسنیم با مرور بخشی از استفتائات مراجع عظام تقلید، پرداخت یا عدم پرداخت خمس هدیه، پس‌انداز بانکی، طلا، سکه، سهام بورس و لوازم ضروری زندگی را بررسی کرده است.
خمس هدیه
پرسش: اگر چیزی را به انسان هدیه یا جایزه بدهند، آیا باید خمس آن را پرداخت کنیم؟
آیات عظام امام، خامنهای و نوری: هدیه، خمس ندارد.
آیات عظام بهجت، فاضل و مکارم: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
آیات عظام تبریزی و وحید: چنانچه مقدار آن زیاد و قابل توجه باشد و از مخارج سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.
آیات عظام سیستانی و صافی: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.
خمس پول پس‌انداز برای تهیه وسایل ضروری زندگی
پرسش: آیا به پولی که برای خرید وسایل ضروری زندگی ذخیره می‌کنیم، خمس تعلق می‌گیرد؟
آیت‌الله خامنه ای: اگر برای تهیه وسایل مورد نیاز در آینده نزدیک (مثلاً تا سه ماه پس از سال خمسی) پس‌انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن نتواند آنها را تهیه کند، خمس ندارد.
آیت‌الله بهجت: اگر بدون پس‌انداز کردن، نمی توانند وسایل مورد نیاز خود را در آینده تهیه کنند، چنانچه پس‌انداز کوتاه‌مدت (مثلاً تا سه سال) باشد، خمس ندارد.
آیات عظام امام، تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: چنانچه سال خمسی از آن بگذرد، خمس دارد.
آیات عظام فاضل و نوری: اگر بدون پس‌انداز کردن، نمی‌توانند وسایل مورد نیاز خود را در آینده تهیه کنند، خمس ندارد.
آیت‌الله صافی: اگر هم‌اکنون به آن وسیله نیاز دارد و تهیه آن بدون پس‌انداز در مدت چند سال ممکن نباشد، خمس ندارد.
نکته: چنانچه در آینده با پس‌انداز خود، لوازم مورد نیاز خویش را تهیه نکند، باید خمس آن را بدهد.
خمس وسایل ضروری
پرسش: به جهت نیاز وسایلی خریده‌ام، ولی با اینکه بیش از یک سال از خرید آنها می‌گذرد، هیچ استفاده‌ای نکرده‌ام. آیا به این وسایل خمس تعلق می‌گیرد؟
همه مراجع (به جز سیستانی و وحید): چنانچه در معرض استفاده بوده، خمس ندارد.
آیت‌الله سیستانی: باید خمس آن را بپردازد، مگر اینکه وجود آن در خانه ضروری باشد و در وقت نیاز نتواند فوری آن را تهیه کند. در این صورت اگر تهیه آن از قبل، متعارف باشد، خمس ندارد.
آیت‌الله وحید: خمس دارد.
نکته: هرچند عبارت رساله‌ها در مورد «کتاب» است؛ ولی کتاب خصوصیتی ندارد و این حکم شامل هر وسیله‌ای است که مورد نیاز انسان باشد.
خمس طلا
پرسش: خانمی از حقوق خود طلا و زیورآلاتی که همیشه خود را با آن زینت می‌کند، خریده است. شوهرش پولی ندارد که او بتواند در این زمینه صرف کند. آیا دادن خمس این‌گونه خریدها بر زن لازم است؟
همه مراجع: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، خمس ندارد.
خمس سکه طلا
پرسش: آیا به سکه بهار آزادی، خمس تعلق می‌گیرد؟
همه مراجع: اگر از درآمد کسب تهیه شده و از مخارج سال زیاد بیاید، خمس دارد.
نکته 1: سکه بهار آزادی جزء مؤونه (هزینه زندگی) شمرده نمی‌شود. به همین دلیل سر سال به آن خمس تعلق می‌گیرد.
نکته 2: طبق نظر مراجعی که معتقدند هدیه خمس دارد، چنانچه سکه بهارآزادی به آنها بخشیده شود و از مخارج سال زیاد بیاید، خمس دارد.
خمس سپرده‌گذاری بانکی
پرسش: آیا به پولی که در بانک سپرده‌گذاری شده و از درآمد (سود) آن ارتزاق می‌شود، خمس تعلق می‌گیرد؟
آیات عظام امام خمینی(ره)، سیستانی، فاضل و مکارم: اگر پول سپرده‌گذاری از درآمد کسب باشد، خمس دارد. [اما در صورتی که] با پرداخت خمس (هرچند به صورت اقساط) نتواند زندگی خود را اداره کند، خمس ندارد.
آیات عظام بهجت، تبریزی و نوری: اگر از درآمد کسب باشد، آن مقدار از پول سپرده ـ که اداره زندگی به آن بستگی داردـ خمس ندارد؛ ولی به مقدار بیشتر از آن، خمس تعلق می‌گیرد.
آیات عظام خامنهای، صافی و وحید: اگر پول سپرده‌گذاری از درآمد کسب باشد، خمس دارد و چنانچه نمی‌تواند با پرداخت خمس آن، امرار معاش کند، می‌تواند با حاکم شرع دستگردان کند.
نکته 1: به سود حاصل از آن، خمس تعلق می‌گیرد.
نکته 2: اگر پول سپرده‌گذاری از راه هدیه، جایزه و مانند آن به دست آمده باشد، حکم اصل را دارد.
بیشتر بخوانید
استفتاء از امام خامنهای؛ آیا «وصیت به تقسیم نشدن ارث» شرعی است؟
استفتاء از آیت‌الله خامنهای درباره «تقسیم سود در قرارداد تجاری»
خمس سهام بورس
پرسش: آیا سهامی که از سازمان بورس خریداری می‌کنیم، خمس دارد؟
همه مراجع: آری، سر سال باید خمس آن را بدهید؛ چون حکم سرمایه را دارد.
تسنیم
دیدگاه تان را بنویسید