کدام جهات تهران خطر زلزله دارد؟

دنیای اقتصاد: يك زلزله‌شناس و محقق در حوزه گسل‌وزلزله كه هم‌اكنون در سمت مديرزلزله در يكي از نهادهاي تحقيقاتي كشور مشغول فعاليت است، معتقد است: در تهران همه مناطق و محله‌ها در خطر آسيب ناشي از زمين‌لرزه قرار دارند اما در جنوب‌شهر تهران بخاطر وجود خاك‌هاي نرم كه باعث تقويت امواج زلزله مي‌شود و در شمال تحت تاثير وجود چندين گسل بزرگ، خطر بيشتر از شرق و غرب پايتخت است. دكتر علي بيت‌اللهي مي‌گويد: انتخاب محل سكونت در تهران بايد در اولويت دوم و سوم افراد باشد و اولويت اول بايد اطمينان‌بخشي از كيفيت‌هاي حداقلي سازه ساختمان و مقاومت آن در برابر تكان‌هاي ناشي از زمين‌لرزه باشد. دكتر بيت‌اللهي با بيان اينكه فرار از گسل و زمين‌لرزه در تهران معنا ندارد، مي‌گويد: با توجه به طول و فراواني گسل‌هاي تهران، فرضيه امن‌بودن يك يا چند نقطه در تهران بي‌معنا است. اين زلزله‌شناس باتجربه در عين حال تصريح مي‌كند: مقاومت يك ساختمان در برابر زلزله به ظاهر و بخش‌هاي پيدا و آشكار ساختمان ربطي ندارد و اين فقط وضعيت سازه‌اي ساختمان است كه مشخص مي‌كند ساختمان تاچه اندازه در برابر زمين‌لرزه مقاوم است. وضعيت سازه‌اي از روي ستون‌ها، ابعاد ستون‌ها، پي ساختمان، تيرچه‌ها، آرماتوربندي و بخش‌هايي كه بعد از عمليات نازك‌كاري از ديد پنهان مي‌شوند، قابل تشخيص و محاسبه است. دكتر بيت‌اللهي با بيان اينكه در حال حاضر هيچ مركز يا نهادي در برابر مسووليت‌پذيري كيفيت و مقاومت سازه‌اي ساختمان‌ها در مقابل زلزله جوابگو نيست، تصريح مي‌كند: طرح صدور شناسنامه‌فني براي ساختمان‌ها تنها راهكار علمي و تضمين‌كننده براي محاسبه درجه استحكام سازه‌اي ساختمان‌ها محسوب مي‌شود كه متاسفانه اين طرح هم‌اكنون در تهران تعليق شده است. با صدور شناسنامه‌فني براي ساختمان‌ها، مهندسان‌ناظر با امضاي شناسنامه در مراحل مختلف ساخت، نوع و اندازه مصالح‌ بكاررفته در بخش سازه ساختمان را در متن شناسنامه قيد مي‌كنند و با اين كار درجه كيفيت و مقاومت سازه را مكتوب نوشته و پاي آن را امضا مي‌كنند طوري كه در زمان خريد‌وفروش ساختمان‌ها، يك نسخه از اين شناسنامه‌ تحويل مشتري مي‌شود و اگر درجه كيفيت مقبول خريدار نباشد، عملاً ساختمان به فروش نمي‌رود. دكتر بيت‌اللهي از دولت و شوراي‌شهر تهران خواست نسبت به احياي صدور شناسنامه‌فني اقدام كنند تا در انبوه ساخت‌وسازهاي جديد، جايگاه مقاومت لرزه‌اي، مشخص و مورد توجه سازنده‌ها قرار گيرد. اين زلزله‌شناس به صراحت اعلام مي‌كند: در حال حاضر هيچ راهي براي اطمينان 100درصدي از مقاومت ساختما‌ن‌ها در برابر زلزله احتمالي وجود ندارد و فقط شناسنامه‌فني مي‌تواند اين اطمينان را تضمين كند. توصيه‌هايي از جنس زلزله براي خريد آپارتمان كلان‌شهر تهران با حدود 5/8 تا 9 ميليون نفر جمعيت ساكن (معادل 12 درصد كل جمعيت كشور)، سال‌ها است با خطر زمين‌لرزه دست‌وپنجه نرم مي‌كند و ترس قديمي ساكنان اين كلان‌شهر تقريبا هر بار كه در يكي از استان‌هاي همسايه‌، زلزله‌اي رخ مي‌دهد بلافاصله احيا مي‌شود تا جايي كه طي چند روزگذشته با رخداد زلزله در استان آذربايجان‌شرقي، در تهران شايعه‌اي به راه افتاده مبني براينكه: «شمارش معكوس وقوع زلزله‌بزرگ تهران فرارسيده است.» زلزله روز 21 مردادماه، در 18 روستا از توابع استان آذربايجان‌شرقي هنوز پس‌لرزه‌هاي شديد و گاهي هم خفيف در اين مناطق را به همراه دارد. جالب‌تر اينكه بامداد شنبه‌اي كه گذشت (حوالي ساعت 2صبح) زلزله‌اي با قدرت 8/3 ريشتر در شرق استان تهران، كل پايتخت را تكان داد و چون نيمه‌شب بود و همه در خواب بودند، اين زلزله كه از نظر زلزله‌شناسان «خفيف و عادي» توصيف شده، كاملا احساس شد. حالا در تهران شايعه چند روز گذشته تحت‌تاثير ارتعاش 8/3 ريشتري گسل مشاء قوت گرفته است. زلزله‌شناسان مي‌گويند: 15سال است كه در وقوع زلزله‌بزرگ تهران تاخير به وجود آمده است. منظور از «زلزله‌بزرگ» همان زمين‌لرزه‌اي است كه هر 158سال در تهران اتفاق مي‌افتد كه شدت آن حداقل 6 ريشتر و به طور متوسط 7ريشتر مي‌باشد. تهران روي 63 فقره گسل اصلي و فرعي قرار دارد كه 10تاي آنها جزو گسل‌هاي اصلي و لرزه‌زا با درازاي بيش‌از 10 كيلومتر هستند. نقشه گسل‌هاي اصلي تهران نشان مي‌دهد: درخت چند ده شاخه‌اي گسل در زير شهر تهران نقش «مين» در ميدان جنگ را بازي مي‌كند و هر لحظه از شبانه‌روز حركت يا فعاليت يكي از شاخه‌هاي اين درخت مين، پايتخت ايران و ساكنانش را مي‌تواند با پیامدهای جبران‌ناپذیری روبه‌رو كند. همه مناطق و كوچه‌ها و خيابان‌هاي شهر تهران روي شاخه‌هاي اصلي گسل‌هاي لرزه‌زا قرار دارند و نقطه‌امن به لحاظ نبود گسل زير آن، تقريبا در تهران وجود ندارد. با اين حال آيا مي‌توان تهران را منطقه امن مسكوني تصور كرد؟ دكتر محمود فاطمي‌عقدا رييس مركز تحقيقات مسكن و ساختمان كشور در پاسخ به اين پرسش اعلام كرد: نكات مهمي درباره «زلزله و سكونت در تهران» وجود دارد كه اگر رعايت شود اين شهر همچون ساير شهرهاي زلزله‌خيز كشورهاي توسعه‌يافته، كاملا براي ساكنانش امنيت را تضمين خواهد كرد. دكتر عقدا معتقد است: اولين كاري كه مردم تهران بايد تا پيش از وقوع زلزله‌بزرگ و قبل از اينكه خسارت‌هاي جبران‌ناپذير متوجه‌شان شود، انجام دهند، تامين امنيت و استحكام محل زندگي‌شان است. آپارتمان‌هاي موجود در تهران برحسب اينكه در كدام نقطه از شهر و با چه ويژگي‌هايي ساخته‌ شده‌اند داراي درجه متفاوتي به لحاظ مقاومت و استحكام در برابر زلزله هستند. رييس مركز تحقيقات ساختمان و مسكن در ادامه گفت: در همه ساخت‌وسازهاي جديد بايد مقررات آيين‌نامه 2800 زلزله كشور كه مقررات مخصوص زلزله مي‌باشد، رعايت شده باشد اما اينكه اين مقررات تا چه حد و به چه صورتي در ساختمان‌ها رعايت شده، قطعا در توان شناسايي مردم و كساني كه براي خريد واحدمسكوني پا پيش مي‌گذارند، نيست! آيين‌نامه 2800 و ساير مقررات و نكات مهندسي كه براي استحكام سازه‌اي ساختمان‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد، در يك ساختمان آماده فروش پنهان است و در واقع در ظاهر ساختمان‌ها قابل شناسايي يا اندازه‌گيري نيست و اگر كسي هم ادعا كند از روي نماي ظاهري ساختمان مي‌تواند بفهمد كه سازه آن محكم و ضدزلزله است، حرف غيرعلمي زده است و نبايد به آن استناد كرد. رييس مركز تحقيقات مسكن و ساختمان در ادامه افزود: مباحث مقاومت لرزه‌اي ساختمان‌هاي مسكوني فقط از روي نقشه‌طراحي، نقشه محاسبات و نقشه اجراي ساختمان قابل تشخيص است كه البته اين نقشه‌ها را فقط يك مشاور‌فني يا مهندس‌ساختمان مي‌تواند بخواند و تجزيه‌وتحليل كند نه افراد عادي. اين مقام فني و اجرايي در حوزه ساختمان‌سازي معتقد است: مردم براي خريد مسكن بايد چند نكته را مورد توجه قرار دهند تا بلكه ضريب اطمينان از خريد يك آپارتمان مقاوم در برابر زلزله را براي خود تا حد ممكن بالا برده و در عين حال احتمال ماندن زير آوار را براي خود و اعضاي خانواده‌شان تا حد ممكن كاهش دهند. دكتر فاطمي‌عقدا در اين باره گفت: يكي از مواردي که بايد در خريد آپارتمان به آن دقت شود، تحقيق درباره سازنده ساختماني است كه قصد خريد يك واحدمسكوني موجود در آن را داريد. سازنده‌هاي اسم‌ورسم‌دار قبل از رسيدگي به زيبايي ساختمان، اولين نكته‌اي را كه پيشاني ساخت‌وسازهايشان قرار مي‌دهند، رعايت كامل و موبه‌موي آيين‌نامه 2800 است. البته نكته‌اي كه بايد به آن دقت شود اين است كه اين روزها مشاوران‌ املاك همه سازنده‌ها را معروف و داراي اسم‌‌ورسم عنوان مي‌كنند تا بتوانند در ركود موجود، واحدهاي در نوبت فروش را فروخته و به پورسانت انجام معامله‌شان برسند! براي اطمينان از معروف و معتبر بودن سازنده‌ها فقط تحقيق محلي و مشاهده چندين ساختمان‌ ساخته‌شده توسط آنها و گپ و گفت با ساكنان ساختمان‌هايي كه سازنده‌ها ساخته‌اند لازم است. دكتر فاطمي‌عقدا راه دوم براي اطمينان از مقاومت لرزه‌اي ساختمان‌ها را دسترسي به مهند‌س‌ناظري كه ساخت آن ساختمان را نظارت كرده و به قول‌معروف با امضاي‌ خود، كيفيت سازه آن را تاييد كرده است، مي‌داند. رييس مركز تحقيقات مسكن و ساختمان كشور در عين حال از مسوولان دولتي خواست مكانيزمي ايجاد كنند تا در بنگاه‌هاي املاك، استفاده از مشاور‌فني اجباري شود تا در موقع خريد‌وفروش واحدهاي مسكوني در بنگاه‌ها، بسته به تقاضاي خريداران، مشاور‌فني ابتدا ساختمان را مورد بازرسي قرار دهد و در صورت تاييد، يك نسخه تاييديه‌فني مبني بر مقاومت سازه در برابر زلزله را همراه با مبايعه‌نامه به خريدار ارائه كند.