بزرگترین عذاب چیست؟

مهر: در مورد خلود در جهنم باید گفت: بالاخره این وجود که اصالتاً نور بود به اصل خود بازنگشت، به نار تبدیل شد و فراق و جدایی از اصل که بزرگترین عذاب است تا ابد همراه اوست. زیرا دیگر جابجایی و تحول در کار نیست. یک تعبیر قرآنی می‎گوید: «ناس» یعنی آن ناسی که همه وجودش پلیدی و نافرمانی و شرک و انکار بوده «وقود یا آتش گیره‏ی» جهنم می‎شود، یعنی اصلا خودش آتش می‏شود. در شرح اصول کافی آمده «در جهنم جز اهلش باقی نخواهند ماند». در حدیث دیگری نیز از پیامبر (ص) نقل شده که «جهنمیانی که در جهنم ماندنی هستند در آن مرگ و زندگی ندارند، ولی مردمی که به واسطه گناهان خود جهنمی شده‏اند در جهنم می‎میرند و همین که چرک‎هایشان سوخت و ذوب و خاکستر شد اجازه شفاعت داده می‎شود و آنها را گروه گروه می‎آورند و به کنار نهرهای بهشت می‏اندازند سپس بهشتیان می‎گویند بر آنها آب بریزید و آن‏ها چون دانه‎ای که در گذرگاه سیل باشد از نو می‏رویند.» صاحب التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ، یکی از معانی خلود را«طول العمر» بیان کرده، یعنی تاپایان عمر. اصطلاح حبس ابد و زندان ابد که در فرهنگ فارسی، عربی و دیگر زبان‏ها رایج است به معنای حبس تا پایان عمر است. یعنی استفاده از خلود و ابد در معنای«طول زمانی» و بلکه تا «پایان عمر» نیز مستعمل و شایع است. لذا مولی صالح مازندرانی شارح برجسته اصول کافی صریحاً می‎گوید: مراد از خلود، طول زمان است و این استعمال برای این لفظ شایع است. نکته دیگر اینکه در صحیفه سجادیه تعبیر««طول الخلود» داریم، که اگر از خلود، همیشه فقط معنی جاودانگی استنباط می‏شد دیگر جاودانگی طولانی بی معنا بود. پس خلود در جهنم یعنی تا زمانی که هست، عذاب می‏کشد، حالا دیگر او نیست که عذاب بکشد، عذاب جاودان شاید در اینجا به معنی عذاب تا آخرین لحظه وجود باشد. تعبیر سومی که پسندیده‏تر است این است که بالاخره این وجود که اصالتاً نور بود به اصل خود بازنگشت، به نار تبدیل شد و فراق و جدایی از اصل که بزرگترین عذاب است تا ابد همراه اوست. زیرا دیگر جابجایی و تحول در کار نیست. چنین کسانی در عمیق‏ترین و سخت‏ترین بخش جهنم بیشترین حرارت و درد را می‏بینند ذره ذره وجودشان که سراسر ناخالصی است ذوب و تبدیل به آتش می‏شود و به همراه سنگ‏های جهنم خود تا آخرین ذره وجودشان می‏سوزند و جواهری هویدا نمی‏شود و هیچ‏گاه به وصال نمی‏رسند و رنج فراق برایشان دائمی خواهد بود.