مهمترین اشتباهات علمی در دهه اخیر کدامند؟/ دوبرابر شدن خطاهای پزشکی

هرچند نباید این جمله معروف شخصیت داستان سفر به اعماق زمین، اثر ژول ورن نویسنده داستانهای علمی تخیلی را از یاد برد که می گوید: "پسرم، علم برپایه خطاها ساخته می شود. این خطاها مفید هستند چون گام به گام ما را به سوی واقعیت سوق می دهند." اما حتی اگر بپذیریم که با اشتباه کردن، دانش ما توسعه می یابد باوجود این نباید فراموش کرد که میان خطا و لغزش تفاوت کمی وجود دارد. به گفته دانشمندان آزمایش اپرا، زمانی که در یک آزمایش پیچیده همانند آزمایشات فیزیک 750 هزار اتصال الکتریکی وجود دارند همیشه یکی از آنها می تواند عمل نکند. کشف ذره نوترینو یا "نزدیکترین ذره به هیچ که وجود دارد" خود داستان جالبی دارد. کاشف این ذره، ولفگانگ پائولی، فیزیکدان نظری بود. همکارانش همیشه این دانشمندان را دست می انداختند چون به هر آزمایشی که نزدیک می شد از کار می افتاد! زمانی که در سال 1930 تئوری وجود نوترینو را در یکی از معروفترین خطاهای علم و برای توضیح در خصوص " واپاشی بتا" فرض کرد تصور می کرد که درباره نوعی ذره نور حرف می زند که تا پیش از آن هیچ آزمایشی درباره اش انجام نشده بود و نام این ذره را "نیوترون" گذاشت. در سال 1934 انریکو فرمی تئوری واپاشی بتا را توسعه داد و اصطلاح نوترینو را که در زبان ایتالیایی به معنی (یک خنثای کوچک) است بر روی این ذره گذاشت. خطاهای علمی در یک دهه اخیر مطالعه ای که خبرگزاری رویترز و روزنامه وال استریت ژورنال انجام داده اند نشان می دهد که در فاصله زمانی سالهای 2001 تا 2011 پس از کشف یک خطای علمی، رد مقالات از سوی مجلات علمی 15 برابر شده درحالی که تعداد مقالات علمی منتشر شده تنها 14 درصد افزایش یافته است. برپایه این مطالعه، به نظر می رسد زمانی که یک مقاله منتشر شده بازپس فرستاده می شود روی تمام آزمایشاتی که بعدها برپایه آن انجام شده است یک اثر منفی برجای می گذارد. به همین دلیل، در سال 2011 وقتی مشخص شد نتایج به دست آمده درباره نوعی واکسن ضد سرطان اشتباه است یک دهه آزمایشات انجام شده توسط کلینیک مایو به همراه 18 تحقیق دیگر به سطل زباله ریخته شدند. یکی از دانشمندانی که حتی وقتی اشتباه کرد هنوز حق داشت "رابرت اندورز میلیکان"، فیزیکدان آمریکایی بود که نه تنها به تعصب، مرد پرستی و سوء رفتار نسبت به دانشجویان خود متهم شد بلکه عادت بدی در "پختن" اطلاعات جمع آوری شده توسط دیگران داشت. با وجود داشتن این عادات ناپسند، وی توانست جرم الکترون را به درستی اندازه گیری کند و در سال 1923 برنده جایزه نوبل فیزیک شود. خطاهای پزشکی در مدت 5 سال دو برابر شده اند نتایج تحقیقات نگران کننده ای که توسط ژورنال اخلاق پزشکی (Journal of Medical Ethics) انجام شد نشان می دهد که در مطالعات پزشکی و زیست شناسی خطاهای کشف شده بین سالهای 2004 و 2009 دوبرابر و سرقت علمی 7 برابر شده است. شاید "ویلیام سامرلین" از "مرکز سرطان شناسی اسلون- کترینگ"، یکی از نمونه های بارز کلاهبرداری پزشکی باشد. وی مدعی بود که اجزای پوست موش سیاه را به موش سفید بدون مشاهده هیچ علامت ردی پیوندی با موفقیت پیوند زده است. اما در یکی از روزهای سال 1974 وی را با یک ماژیک و درحالی که مشغول دستکاری اطلاعات بود پیدا کردند (امروز بسیاری از سرقتهای علمی با استفاده از نرم افزار فتوشاپ انجام می شوند). اما خطاهایی نیز در طول تاریخ عمل وجود داشته اند که یک سری مشکلات جدی را برای سلامت عمومی ایجاد کرده اند. برای مثال، نتایج تحقیقی که ارتباط میان واکسن سه گانه و اوتیسم را نشان می داد 13 سال قبل در مجله معتبر پزشکی لانست منتشر شد. انتشار این خبر ترس واکسن زدن به کودکان را در میان خانواده ها برانگیخت و موجب شد که موارد ابتلا به سرخک در میان کودکانی که واکسن دریافت نکرده بودند به شدت افزایش یابد، اما 12 سال زمان نیاز بود تا این نشریه انگلیسی این مطالعه را خارج کند و مولف آن، اندرو ویکفیلد را به "اشتباه حرفه ای وخیم" متهم کرد. این پزشک امروز از فعالیت پزشکی محروم است.