چرا حافظ لسان الغیب لقب گرفت؟

مهر: استاد گروه فلسفه دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه اشعارحافظ این اجازه را به خواننده می‎دهند که رویکرد تازه با اشعار منطبق کند و به هین دلیل متن شعر خواجه به شکلی در ادبیات ما منحصر بفرد است، در مورد اینکه چرا حافظ لسان الغیب لقب گرفت توضیح داد . دکتر محمد خالصی به مناسبت روز بزرگداشت حافظ در مورد معنویت و اخلاق در اشعار حافظ گفت: با این نکته باید شروع کنیم که اندیشه حافظ بر اساس زیربنای عرفان شکل گرفته و عرفان بر اساس فضای معنویت رشد و نمو پیدا می‌کند. یعنی آنچه که ما در عرفان اسلامی از ابتدای ظهور تا امروز مشاهده می‏کنیم مسئله جدی اهمیت به اخلاق و معنویت در اشعار حافظ است. وی افزود: شاید بتوان گفت در قدیم می‎گفتند عرفان دخول به اخلاق حسنه و دوری از اخلاق بد و گناه است اگر بر این اساس عرفان را نگاه کنیم شعر حضرت خواجه بر اساس اینکه زیر مجموعه‎ای از عرفان اسلامی است به سمت معنویت پیش می‎رود. خالصی گفت:‌ اما نکته‎ای که بیشتر مطرح است این است که فضایی بعد از مرگ حافظ بوجود آمد که شعر حضرت خواجه به نحوی وارد مسائل قدسی و تقدس زا می‎شود . حافظ به شکلی وارد عرصه اندیشه‎ها می‎شود که آن را با معنویت تمام نگاه می‎کنند. شاید این اتفاق کمتر در دیوان شعری در غزلیات فارسی اتفاق می‎افتد. استاد گروه فلسفه دانشگاه شیراز ادامه داد: شعر می‎آید و همطراز متون مقدس قرار می‎گیرد با آن مردم تفأل می‎گیرند و به همین دلیل است که اگر رگه‎های پرمایه معنویت در اشعار خواجه نبود این امکان پیش نمی‎آمد که مردم از همان ابتدا یعنی ابتدای فوت وارد این عرصه شوند. از سوی دیگر حدودا اولین لقبی که خواجه گرفته درسال 840 هجری 48 سال بعد از مرگش لسان الغیب است یعنی زبانی در غیب؛ در مقابل شهود در مقابل مادیات عالم معنویات مطرح است. خالصی در مورد تازگی اشعار حافظ هم گفت: اگر با سخن رابرت یاس شاگرد گادامر فیلسوف معتقد باشیم که متن ادبی هنگامی هویت می‎یابد که به طور خلاق و مداوم با خواننده ارتباط برقرار کند یعنی که متن ادبی بدون شرکت خلاق مخاطبش قابل تصور نیست، بی اغراق می‎توانم بگویم که قدرت تأثیرگذاری اشعار حافظ در فرهنگ ایرانی بر گستردگی دامنه مخاطبان این دیوان شگفت انگیز است. وی افزود:‌ به همین دلیل هم تمام مخاطبان حافظ از عوام گرفته تا خواص همه منشیان، بلاغیون، فرهنگ نویسان و مذهبیون و عرفا همه به نوعی به اشعار وی علاقه نشان می‎دهند. این استاد فلسفه و عرفان اسلامی یادآور شد: مسئله دیگر که در شعر حافظ به وفور وجود دارد و در شعر شعرای ما کم و بیش می‏توان دید خوانشهای متعدد است. یعنی شعر به شما اجازه خوانشهای متعدد را می‏دهد و این اجازه دادن به خوانشهای متعدد همیشه متن را تازه و در حال زایش می‎‏کند. خالصی در پایان اظهارداشت: یعنی اشعار خواجه هیچوقت وارد کهنگی نمی‏شوند و هر دفعه نسبت به اشعار ما یک رویکرد تازه‎ای می‎توانیم پیدا کنیم . اشعار این اجازه را به خواننده می‎دهند که این رویکرد تازه را با اشعار منطبق کند و به هین دلیل متن شعر خواجه به شکلی در ادبیات ما منحصر بفرد است، از این جهت که خوانشی به این شکل را برای همه اقشار و همه اذهان فراهم می‎کند.