كزاز چيست؟

تبیان: کزاز نوعی بیماری عفونی است که از طریق ورود نوعی باکتری به بدن ایجاد می شود. این باکتری در خاک، کودهای حیوانی و فلزات پوسیده بیشتر دیده می شود و با ورود آن به بدن، باکتری مزبور رشد و تولید سم خواهد کرد. علت این بیماری خود باکتری نیست، بلکه سمی است که به محض ورود به بدن ترشح می کند. با آزاد شدن تدریجی سم در بدن انسان، گرفتگی عضلانی دردناک و شدید که علامت عمده بیماری کزاز است، بروز می کند. گرفتگی عضلانی با پیشرفت سم در بدن به تدریج گسترش می یابد و با درگیر کردن عضلات تنفسی و انسداد راه تنفس، منجر به مرگ بیمار خواهد شد. علایم و نشانه ها - گرفتگی فک ، گردن و دیگر عضلات - تحریک پذیری - تب وقتی که سم به اعصاب می رسد، عضلات صورت و فک دچار گرفتگی های شدید می شوند. به همین علت یکی از مشکلات شایع، قفل شدن فک است. همچنین گرفتگی عضلات گردن، بلع مشکل و تحریک پذیری نیز رخ می دهد. به علاوه عضلات قفسه سینه ، شکم و پشت نیز ممکن است دچار گرفتگی شوند. گرفتگی شدید عضلات تنفسی منجر به تنفس مشکل برای بیمار می گردد. علائم و نشانه های کزاز چند روز تا چند هفته بعد از صدمه ظاهر می شوند. دوره نهفتگی برای این بیماری 5 روز تا 15هفته می باشد. میانگین دوره نهفتگی 7 روز می باشد. علت بیماری نام باکتری عامل بیماری "کلستریدیوم تتانی" است که در خاک، غبار و مدفوع حیوانات یافت می شود. این باکتری از طریق یک بریدگی یا زخم باز به بدن وارد می شود. اغلب این باکتری از طریق زخم سوراخ شده عمیق ناشی از اشیایی تیز مانند چاقو یا ناخن، فرد را آلوده می کند. هنگامی که باکتری وارد زخم تازه عمیق می گردد، اسپورهای باکتری یک سم قدرتمند به نام "تتانواسپاسمین" را تولید می نمایند. این سم بر عملکرد سیستم عصبی اثر می کند و باعث گرفتگی عضلانی شدید (شایع ترین علامت تتانی) می شود. چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟ بیماری کزاز اغلب گروه هایی از جامعه که سر و کارشان با خاک و فلزات آلوده است از جمله کشاورزان و آهنگران را تهدید می کند. همچنین نوزادانی که هنگام تولد، بند ناف شان با اشیای آلوده و بدون ضد عفونی کردن بریده می شود، امکان ابتلای آن ها به این بیماری وجود دارد. چه زمانی به درمان نیازمندیم ؟ در زخم های سطحی و تمیز، سابقه واکسیناسیون بیمار بررسی می شود. اگر از آخرین نوبت تزریق واکسن کمتر از 10 سال سپری شده باشد، هیچ اقدامی انجام نمی شود و اگر بیش از 10 سال باشد، واکسن تزریق می شود. در زخم های عمیق و کثیف، اگر سابقه واکسیناسیون بیش از پنج سال باشد، واکسن تزریق می شود. به افرادی هم سابقه واکسیناسیون کزاز ندارند یا از وضعیت واکسیناسیون خود مطمئن نیستید، هر نوع زخمی (چه سطحی و چه عمیق) که داشته باشند، بدون استثنا واکسن زده می شود. غربالگری و تشخیص پزشک، کزاز را بر اساس معاینه بدنی و نشانه هایی نظیر اسپاسم عضلانی، گرفتگی و درد تشخیص می دهد. تست های آزمایشگاهی عموما در تشخیص کزاز غیر مؤثر هستند. درمان درمان شامل مصرف یک ضد سم نظیر TIG می باشد، هر چند که ضد سم تنها می تواند سموم غیر متصل به بافت عصبی را خنثی نماید. پزشک ممکن است برای مقابله با باکتری کزاز، آنتی بیوتیک خوارکی یا تزریقی تجویز کند. همچنین تجویز واکسن کزاز، از عفونت آینده با کزاز جلوگیری می نماید. عفونت کزاز نیازمند یک دوره طولانی درمان در یک مرکز بهداشتی می باشد. داروهایی جهت آرام بخشی و فلج عضلانی تجویز می شوند که در این صورت شما نیازمند روش های حمایتی از مجاری هوایی می باشید. در اکثر موارد، بیماری کزاز شدید بوده و علی رغم درمان منجر به مرگ می گردد. مرگ اغلب در اثر انقباض مجاری هوایی، عفونت های تنفسی و اختلال در سیستم عصبی خودکار رخ می دهد. سیستم عصبی خودکار قسمتی از سیستم عصبی است که کنترل عضلات قلبی، عضلات غیر ارادی و غدد را بر عهده دارد. بیماران بهبود یافته از کزاز گاهی به مشکلات روانی مبتلا می شوند و به مشاوره روانپزشکی نیازمند می گردند. پیشگیری شما از طریق ایمنی بر علیه سم می توانید از کزاز پیشگیری نمایید. اکثر موارد کزاز در افراد غیر ایمن و کسانی که واکسن یادآور کزاز را طی 10 سال گذشته دریافت نکرده اند، رخ می دهد. * تزریق واکسن واکسن کزاز اغلب به عنوان جزئی از واکسن DPT (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه) یا سه گانه به کودکان تزریق می شود. این تزریق فرد را در برابر سه بیماری، دیفتری، سیاه سرفه و کزاز ایمن می کند. آخرین مدل این واکسن شامل دیفتری، شبه سم کزاز و سیاه سرفه بدون سلول (DtaP) می باشد. DtaP شامل پنج دوز می باشد که به طور معمول در بازو یا ران اطفال تزریق می شود. سنین تزریق واکسن عبارتند از: 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی، 15 تا 18 ماهگی، 4 تا 6 سالگی. بزرگسالان باید به طور مرتب هر 10 سال یک بار، یک دوز واکسن یادآور کزاز را تزریق نمایند. در صورت مسافرت های بین المللی (خارج از کشور) بهتر است یک دوز جدید واکسن کزاز تزریق شود. دوز یادآور واکسن کزاز به طور معمول همراه با دوز یادآور واکسن دیفتری به صورت واکسن نوع بالغین یا (Td ) تزریق می شود. ابتلا به کزاز منجر به ایجاد ایمنی در برابر بیماری نمی شود. بنابراین توصیه به واکسیناسیون جهت جلوگیری از عود مجدد بیماری کاملا منطقی به نظر می رسد. اگر دوران کودکی واکسن کزاز را دریافت نکرده اید، به پزشک مراجعه کنید و واکسن نوع بالغین یا Td را تزریق نمایید. * تمیز نگه داشتن زخم ابتدا زخم را با آب تمیز بشویید. سپس زخم و اطراف آن را با آب و صابون به دقت تمیز نمایید. * توجه به منشا زخم زخم های ناشی از سوزن یا دیگر برش های عمقی، گزیدگی حیوانات و به ویژه زخم های کثیف، شما را در گروه پر خطر برای ابتلا به عفونت کزاز قرار می دهند. در این صورت پزشک زخم شما را تمیز می نماید و پس از تجویز آنتی بیوتیک، دوز یادآور واکسن کزاز را به شما تزریق می نماید. * مصرف آنتی بیوتیک در مورد هر زخم شدیدی با پزشک مشورت کنید تا مشخص شود آیا به مصرف آنتی بیوتیک نیازی هست یا نه. بعد از شستن و تمیز کردن زخم، یک لایه از آنتی بیوتیک هایی ( کرم یا پماد) نظیر نئوسپورین یا پلی سپورین را بر روی زخم قرار دهید. این آنتی بیوتیک ها بهبود زخم را تسریع نمی کنند، اما با مهار رشد باکتری ها و ایجاد مصونیت، بدن را در ترمیم زخم یاری می نمایند. برخی اجزای این پمادها باعث ایجاد لکه های پوستی خفیف می شوند. در صورت بروز لکه های پوستی، مصرف پماد را متوقف سازید. * پانسمان زخم در معرض هوا بودن زخم به بهبودی آن کمک می نماید، اما پانسمان، زخم را تمیز نگه می دارد و از ایجاد عفونت های مضر جلوگیری می کند. تاول های تخلیه شده باید تا زمان بهبودی پانسمان شوند. پانسمان باید روزانه و در صورت مرطوب بودن، سریع تر تعویض شود. در صورت حساسیت به برخی از باندها و چسب ها، از گاز استریل و چسب های کاغذی استفاده کنید.