بالاخره نوزادمان را قنداق کنیم یا نه؟

سایت گروه مجلات همشهری: ما شاید تصویری از نوزادی خودمان نداشته باشیم، اما خاطره قنداق کردن خواهر یا برادرهای کوچک‌تر‌مان را در ذهن داریم. اینکه نوزاد را در پارچه‌ای محکم می‌بستند، طوری که قادر به انجام کوچک‌ترین حرکتی نبود و فقط می‌توانست با چشم‌ها و لب‌هایش اعلام حیات کند. پارچه قنداق هم جزء ضروری‌ترین لوازم سیسمونی به حساب می‌آمد. اما این روزها میزان استقبال از این روش کم و کمتر شده است. نظرات مختلف و بعضا متناقض پزشکان باعث شده است تا مادرها با حساسیت بیشتری سراغ قنداق کردن بروند یا اصلا درباره درستی این کار دچار تردید شوند و عطایش را به لقایش ببخشند. اینجا سراغ جواب دادن به همین سوال‌ها و تردیدها رفته‌ایم که بالاخره خوب است نوزادمان را قنداق کنیم یا بد است؟ اگر خوب است، چطور و اگر نه چه خطراتی با قنداق کردن نوزاد را تهدید می‌کند؟ قبل از اینکه سراغ خوب یا بد بودن عمل قنداق کردن برویم، بهتر است منظورمان از قنداق کردن را روشن کنیم. اینکه اصلا قنداق کردن یعنی چه و شکل آن به چه صورت است؟ شکل سنتی قنداق به این ترتیب است که یک پارچه مثلثی را زیر نوزاد قرار می‌دادند و بعد از صاف کردن دست و پای او، دو طرف پارچه را در جهت مخالف می‌کشیدند تا سفت شود و به این ترتیب حرکت دست و پای نوزاد محدود می‌شد و تقریبا به صفر می‌رسید. با استفاده از این روش معتقد بودند که محدودیت حرکت دست و پای نوزاد باعث آرامش او و فراهم کردن محیطی شبیه به محیط رحم می‌شود. علاوه بر این‌ها گرمای قنداق باعث آرام شدن نوزاد شده و او را به خواب آرام‌تری می‌برد. قنداق کردن نوزاد در صورتی اشکال دارد که سفت باشد. اگر این طور نباشد مشکلی ایجاد نمی‌کند. نوزاد را قنداق کنید ولی نه خیلی محکم و سفت. برای اینکه مطمئن شوید نوزاد را خیلی سفت قنداق نکرده‌اید، باید بتوانید انگشت اشاره‌تان را به‌راحتی بین بدن او و قنداق قرار دهید. قنداق کردن و محدود شدن حرکات دست و پای نوزاد می‌تواند جلوی سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را بگیرد. وقتی نوزاد را قنداق می‌کنیم و او را به پشت می‌خوابانیم، احتمال برگشتن روی شکم کمتر و درنتیجه احتمال وقوع سندروم مرگ ناگهانی نوزاد کم می‌شود. بچه‌هایی که قنداق می‌شوند، راحت‌تر و بهتر می‌خوابند. با قنداق کردن، نوزاد احساس امنیت می‌کند و احتمال حرکات ناگهانی و خطرناک او کم می‌شود. یکی از بهترین روش‌های آرام کردن نوزادان نق نقو و ایرادگیر قنداق کردن است. نوزادی که بیش از حد معمول گریه می‌کند اغلب با قنداق کردن آرام می‌شود. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که تمایل بچه‌ها به گریه در قنداق، کمتر از دیگر اوقات است و اینکه بعد از اولین قنداق، نوزادان در خارج از قنداق احساس ناامنی می‌کنند. تقریبا تمام بچه‌ها وقتی به دنیا می‌آیند پاهای‌شان به خاطر وضعیت داخل رحم، جمع شده است و مدتی طول می‌کشد تا بتوانند پای‌شان را به طور کامل صاف کنند. بعد از مدتی، کمی پاهای‌شان را صاف و گاهی جمع می‌کنند. ولی تقریبا در ماه‌های اول اغلب پاهای نوزادان جمع یا به شکل پرانتزی است. خیلی وقت‌ها مادرها نوزادشان را به خاطر اصلاح پرانتزی بودن پاها یا جهت صاف کردن آنها، قنداق می‌کنند. در حالی که متخصصان ارتوپد معتقدند قنداق کردن به هیچ‌وجه باعث رفع عیب پای پرانتزی نمی‌شود و کمکی به صاف شدن پای بچه‌ها نمی‌کند. یک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این مورد گفته قنداق کردن روش سنتی ناصحیحی است و توصیه می‌شود به شدت از آن جلوگیری شود، زیرا به هیچ وجه باعث ترمیم یا بهبود مشکل استخوانی در نوزاد نمی‌شود. در صورتی که نوزادان دچار اختلال رشد در مفاصل ران باشند، قنداق کردن آنها می‌تواند باعث دررفتگی سر استخوان ران شود که این یکی از جدی‌ترین ضررها و آسیب‌های قنداق کردن نوزادان است. قنداق کردن کودک باعث ایجاد اختلالات مفصلی خصوصا مفصل لگن در کودک می‌شود. قنداق کردن دختر بچه‌ها خطرناک‌تر است چرا که خطر دررفتگی مادرزادی لگن و اختلالات مفصل لگن در دختر بچه‌ها بیشتر است و قنداق کردن باعث ایجاد اختلال در رشد لگن و بعدها در راه رفتن کودک شود. روی شکم و زانوهای نوزاد را سفت و محکم نبندید. زانوهای کودک را هم به هم نچسبانید زیرا حالت طبیعی زانوهای نوزاد این است که از هم باز باشد. علاوه بر این، اگر او را محکم نبندید، کودک می‌تواند ران‌هایش را از هم باز نگه دارد که این عمل از دررفتگی لگن خاصره او جلوگیری می‌کند. چیزی که هر دو گروه مخالفان قنداق و موافقان، بر سر آن تفاهم دارند ضررهای سفت قنداق کردن نوزادان است. یعنی کاری که خیلی وقت‌ها در قدیم انجام می‌شده است. سفت قنداق کردن باعث محدودیت بیش از حد حرکت در نوزاد و در ماه‌های بالاتر باعث اختلال در رشد مفاصل او و مشکلات حرکتی می‌شود. از طرفی بیشتر کارشناسان، قنداق را تنها در طی ماه اول بعد از تولد توصیه کرده‌اند، چون در ماه‌های دیگر قنداق سبب وقفه در رشد کودک می‌شود. هدف اصلی قنداق ایجاد احساس اطمینان و امنیت در بچه است. تنها زمانی از قنداق استفاده کنید که نوزاد ایراد می‌گیرد یا گریه می‌کند یا نمی‌تواند بخوابد یا به سرعت دست و پایش را تکان می‌دهد. پس با همه خطرهایی که گروه مخالفان احتمال آن را می‌دهند، بهتر است اگر نوزاد آرامی داریم دور قنداق را خط بکشیم و اگر ناآرامی و گریه‌های نوزاد مجبورمان می‌کند به استفاده از قنداق، قنداق کردن نباید سفت و خیلی محکم باشد، بلکه با پارچه‌ای نرم و نازک و به صورت نه شل و نه سفت انجام بگیرد.