وحشت در ساعت صفر

روزنامه خراسان: ساعت ۴۸ دقیقه و ۲۱ ثانیه بامداد جمعه ۱۹ اردیبهشت، تهران لرزید. زمین لرزه‌ای به قدرت ۵.۱ ریشتر در عمق هفت کیلومتری زمین در شهرستان دماوند و در ۵۸ کیلومتری تهران که اگر چه خسارت جانی و مالی چندانی نداشت، اما یک بار دیگر همه اذهان را به سوی فاجعه زلزله احتمالی ۷ ریشتری در تهران برد. تا جایی که رئیس سازمان مدیریت بحران تاکید کرد: در صورتی که زلزله ۷ ریشتری در تهران اتفاق بیفتد بر دو میلیون نفر تأثیر مستقیم دارد و یک فاجعه بین‌المللی رخ خواهد داد. همزمان بحث‌هایی از سوی برخی کارشناسان و مقام‌های مسئول مبنی بر این که منشأ این زلزله آتشفشان دماوند بوده یا فعالیت‌های گسل «مشاء» که از سمت فیروزکوه و دماوند تا محدوده کندوان امتداد دارد، شروع شده است.

زمین لرزه‌ای به بزرگای ۵.۱ ریشتر، ساعت ۴۸ دقیقه و ۲۱ ثانیه بامداد دیروز جمعه در نزدیکی دماوند رخ داد که مردم در شهر‌های تهران، کرج، قزوین و فیروزکوه و حتی قم این لرزش را حس کردند. خیلی‌ها در تهران سراسیمه به خیابان‌ها آمدند و تعدادی از مردم پس از وقوع زلزله شب را در پارک‌ها گذراندند. براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی منصور درجاتی، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران، زلزله بامداد دیروز در تهران، دماوند و کرج (تا زمان اعلام خبر) دو کشته و ۲۳ مصدوم به جا گذاشته است. به گفته وی یک مرد ۶٠ ساله حین فرار بر اثر تروما از ناحیه سر و یک زن ۲۱ ساله بر اثر ایست قلبی جان خود را از دست داده‌اند و ۲۳ مصدوم نیز گزارش شده است.

وی افزود: پس از زلزله اولیه تاکنون ۲۰ پس لرزه رخ داده که کمترین مقدار ۲.۱ و بیشترین ۳.۹ در مقیاس ریشتر ثبت شده است. در عین حال، فارس تعداد پس لرزه‌ها را ۴۰ پس لرزه اعلام کرده است. به گفته درجاتی، مرکزیت زلزله در نقطه امامزاده هاشم و منطقه مشاء دماوند است و در آبسرد، گیلان، گیلاوند و رودهن بیشتر از دیگر نقاط استان تهران هم احساس شده است. رضا کرمی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران نیز گفته است که احتمال دارد آماده باش مدیریت بحران برای زلزله تا سه روز آینده ادامه داشته باشد. رد پای آتشفشان دماوند در زلزله تهران؟ در همین حال بحث‌هایی درباره منشأ این زلزله به میان کشیده شده است. دکتر فرخ توکلی کارشناس ژئودزی سازمان نقشه‌برداری کشور با بیان این که این زمین‌لرزه می‌تواند با فعال شدن آتشفشان دماوند ارتباط داشته باشد، افزود: البته مختصات و عمق دقیق این زمین‌لرزه را باید بیشتر بررسی کرد. ممکن است زلزله تهران به دلیل حرکت گسل مشاء باشد و روی آتشفشان دماوند نیز تاثیر بگذارد یا برعکس. بر اساس شواهد، آتشفشان‌شناسان، کوه دماوند را یک آتشفشان فعال می‌دانند و وجود چشمه‌های آب گرم و خروج گاز‌های خروجی تنها شواهدی بر این گفته است، اما چند وقتی است که درباره هیجانات کوه دماوند مطالبی مبنی بر گرم شدن هوای دماوند و احتمالات دیگر مطرح می‌شود. این در حالی است که علی مرادی، رئیس مرکز لرزه نگاری کشوری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در خصوص دلیل وقوع زلزله تهران گفت: با اطمینان می‌گویم که این زلزله مربوط به گسل مشاء است و فعال شدن آتشفشان دماوند را تکذیب می‌کنیم. وی با بیان این که این زمین لرزه در نزدیکی روستای مشاء و امامزاده هاشم رخ داده است، گفت: شرایط سنجش آتشفشان با زلزله کاملاً متفاوت است. همچنین ابراهیم حق شناس، معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفت: این زلزله ارتباطی با فعالیت آتشفشانی ندارد چرا که گسل مشاء که نزدیک‌ترین گسل به این آتشفشان است، در طول تاریخ فعالیت‌های خود را داشته است. گسل مشاء چیست؟ به گزارش رکنا، گسل مشاء- فشم از سمت فیروزکوه و دماوند تا محدوده کندوان امتداد یافته و طول آن حداقل ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر است و توانمندی‌اش برای زلزله بیش از ۷ ریشتر است. گسل فشاری مشاء، گسل بزرگی است که شامل زیر شاخه‌های فراوانی نیز می‌شود زلزله ۱۸۳۰ میلادی به منطقه شرقی فعالیت این گسل نسبت داده می‌شود. علاوه بر این، زلزله بزرگی هم در سال ۹۵۸ میلادی با بزرگ ۷.۷ ریشتری در ۵۰ کیلومتری تهران رخ داده است که به قسمت غربی این گسل نسبت داده می‌شود. مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی درباره این زمین لرزه بر این عقیده است که زلزله تهران، در همان گسلی رخ داد که در آن زلزله ۷ ریشتری رخ داده بود. او ادامه داد: مشاء گسل مهمی است، زلزله ۱۸۳۰ دماوند، روی همین گسل اتفاق افتاده است. ۱۹۰ سال است که زلزله مهمی روی این گسل اتفاق نیفتاده و به هر حال با توجه به فعال بودن گسل و همچنین به دلیل این که گسل در روستای کلان با گسل شمال تهران تلاقی دارد، به نظر می‌آید این روند با اهمیتی برای شهر‌های اطراف آن مثل تهران، دماوند، بومهن و پردیس است. وی توضیح داد: با قطعیت نمی‌توانیم بگوییم این زلزله اصلی است یا پیش لرزه، نمی‌توانیم بگوییم اتفاق بزرگ تری رخ نمی‌دهد، اما با توجه به این که برآورد شده در سال ۱۸۳۰ میلادی زلزله تاریخی با بزرگای ۷ روی این گسل رخ داده است، همیشه این احتمال هست که زلزله‌ای بزرگ‌تر از ۷ هم روی آن رخ بدهد. زارع گفت: لازم است یک توجه احتیاطی به این گسل بشود، مخصوصا مردمی که در طبقات بالا زندگی می‌کنند، با تکان‌های شدیدتری نسبت به افرادی که در طبقات هم کف زندگی می‌کنند، روبه رو می‌شوند. زارع درباره این ادعا که پس‌لرزه‌ها بزرگایی کمتر از ۵ ریشتر دارند، گفت: کسی نمی‌تواند ادعا کند، این لرزه اصلی بود. این ادعا غلط است، هیچ کسی نمی‌تواند با اطلاعاتش مدعی شود که بعد از این زلزله، زلزله‌ای با بزرگای ۷ رخ نمی‌دهد. نشان به آن نشان که در سرپل ذهاب هم زلزله‌ای به بزرگای ۴.۵ ریشتر اتفاق افتاد و تقریبا ۴۰ دقیقه بعد زلزله ۷.۳ اتفاق افتاد. این اظهارنظر‌های غیرکارشناسی و غلطی است که مسئولان به اشتباه می‌گویند و کار درستی نیست، کسی نباید مردم را بترساند کسی هم نمی‌تواند ادعا کند حتما زلزله بزرگی می‌آید. اما این که کسی مدعی شود، این اتفاق اصلی بوده و هیچ اتفاق مهم تری رخ نمی‌دهد، گمراه کننده است. خبر مرتبط بالاخره در خانه بمانیم یا نمانیم؟ مثل همه تحولات و حوادثی که در کشور اتفاق می‌افتد، این بار نیز کاربران شبکه‌های اجتماعی به اظهار نظر و البته شوخی با این حادثه پرداختند که شاید یکی از بیشترین پست‌هایی که در این خصوص بازنشر شد، حول این سوال می‌چرخید که حالا با این زلزله همچنان به توصیه کرونایی درخانه بمانیم عمل کنیم یا در خانه نمانیم؟ در ادامه برخی نوشته‌های کاربران را مرور می‌کنیم: من خودم شنبه فهمیدم زلزله اومده. خب ما تو تهران داریم میریم مرحله بعد! فوری: عامل زلزله تهران، قرنطینه نکردن قم بود! بنده با ۳۵ سال سابقه میگم امکان نداره تهران زلزله بیاد. الان حریرچی یه ویدئو میده بیرون می‌گه: سلام، من خودم زلزله گرفتم و در قرنطینه‌ام. شما اصلا نگران نباشید. دوستان هول نکنید این زلزله نبود، تهران به خاطر قیمت پراید لرزید! تهران کن فیکون هم بشه، شبکه خبر به جای راهنمایی آنلاین مردم، برنامه بر بنیانِ دانشش رو پخش می‌کنه!