تونل‌های شهری، میانبری به کاهش هزینه‌ها

روزنامه همشهری: ۵ تونل شهری در پایتخت، دراختیار مردم است؛ تونل‌هایی که طی ۱۲ سال گذشته با تکیه بر دانش بومی به بهره‌برداری رسید‌ه‌است. اين تونل‌ها تنها شاهراه‌هاي ميانبر شهري نيستند بلكه صرفه‌جويي‌هاي گسترده‌اي با احداث آنها طي سال‌ها‌ي گذشته صورت گرفته است. تنها كاهش آلودگي هوا، ترافيك و استهلاك كمتر خودروها دستاوردهاي ساخت تونل‌هاي شهري نيست، بلكه صرفه‌جويي در زمان و توجه به اقتصاد شهروندان ازجمله دستاوردهاي آن است. همچنين كاهش مشكلات شهري طي سال‌هاي متمادي استفاده از آنها كه به شهروندان مختلف در دوره‌هاي آينده نيز مي‌رسد. با ساخت پنجمين تونل شهري در پايتخت، ابعاد زيست‌محيطي ساخت تونل‌ در شهري مثل تهران نيز مورد توجه قرار گرفت. تونل شهداي غزه براي حفظ بوستان جنگلي چيتگر و بدون قطع حتي يك درخت ساخته شد تا نشان دهد محيط‌زيست، يكي از اولويت‌هاي مديريت شهري در پروژه‌هاي عمراني است. 2 تونل ديگر نيز هم‌اكنون آخرين مراحل ساخت را مي‌گذرانند؛ تونل آرش به اسفنديار در محدوده بزرگراه مدرس و نيايش و تونل شهيد ضربعلي‌زاده كه در منطقه جواديه در دست اجراست. همه اين تونل‌ها، علاوه بر كاهش زمان سفر براي شهروندان، باعث كاهش هزينه‌هاي گسترده و كاهش آلودگي‌ها و ترافيك مي‌شود. رشد 16برابري ساخت تونل‌هاي شهري 24تيرماه سال 1385، دقيقا 9سال بعد از كلنگ‌زني، هنگامي كه تونل رسالت آماده بهره‌برداري شد، ازدحام شهروندان تهراني براي عبور از آن باعث شده‌بود تا بيش از 48ساعت ترافيك در كل منطقه شكل بگيرد. اشتياق شهروندان تهراني تنها به‌خاطر ديدن نخستين تونل شهري تهران نبود بلكه آنها به ديدن پروژه‌اي آمده بودند كه در زندگي روزمره‌شان تأثير بسياري داشت؛ پروژه‌اي كه زمان سفر به شرق و غرب پايتخت را كاهش مي‌داد و ديگر از ترافيك‌ها و راهبندان‌هاي متوالي در دو سوي بزرگراه حكيم و رسالت خبري نبود؛ اتفاقي كه در بزرگراه شمالي- جنوبي چمران و نواب نيز رخ داد. همينطور در بزرگراه صدر و نيايش و حالا در غربي‌ترين نقطه بزرگراه حكيم. طي 11سال گذشته ساخت تونل شهري تهران با احداث تقريبا 20كيلومتر تونل شهري، رشدي 16برابري داشته‌است. اين به‌معناي شكل‌گيري ابعاد گسترده اقتصادي در سطح شهر بوده‌است. به‌گفته معاون فني و عمراني شهردار تهران ساخت تونل‌هاي شهري تهران طي 11سال گذشته، 16برابر افزايش يافته‌است. تونل 950متري رسالت بيش از 76‌ماه تأخير داشت. برآورد اوليه براي ساخت آن در حدود 130ميليارد تومان بود اما هزينه آن پس از گذشت 9سال، تقريبا 6برابر شد. عليرضا جاويد با اشاره به توسعه شبكه تونلي پايتخت هم اظهاركرد: تا سال84تنها يك كيلومتر، ميزان تونل‌هاي شهر بود اما هم‌اكنون ساخت تونل‌هاي شهداي غزه به پايان رسيده‌است و تونل‌هاي آرش - اسفنديار، ضربعلي‌زاده و شوشتري را نيز در دستور كار داريم. حدود 20كيلومتر از تونل‌هاي شهر تهران به بهره‌برداري رسيده و 20كيلومتر ديگر نيز در دستور كار است. رسالت؛ دو قلوهاي كوچك اما تأثيرگذار تونل رسالت با طول 820متر امكان عبور بزرگراه رسالت از ميدان آفريقا تا شرق خيابان نظامي گنجوي را فراهم ساخته است. تونل‌هاي كوتاه 175متري نيز از غرب خيابان نظامي گنجوي تا پيش از بزرگراه كردستان ادامه يافته‌اند. طول تونل رسالت كه شرق و غرب اين بزرگراه را به يكديگر متصل ساخته كمي بيشتر از يك كيلومتر است. برآوردها در همان سال‌ها نشان داد كه در نتيجه گشايش اين معبر زيرزميني، روزانه 400ميليون تومان در مصرف سوخت صرفه‌جويي مي‌شود؛ آماري كه البته با توجه به بالاتر رفتن قيمت حامل‌هاي انرژي طي 12سال اخير افزايش يافته است. نخستين بزرگراه شمالي- جنوبي اتصال بزرگراه‌هاي شهيد چمران و شهيد نواب صفوي پيش از آنكه به لحاظ حل معضل ترافيك در تقاطع‌هاي اين معابر بزرگراهي با خيابان‌هاي باقرخان و آذربايجان حائز اهميت باشد، تكميل‌كننده يكي از مهم‌ترين حلقه‌هاي بزرگراهي در محدوده غرب پايتخت بوده است. براي درك اهميت تكميل اين حلقه شمالي- جنوبي در سال 1388كافي است به ياد بياوريم كه در آن زمان نه‌تنها خبري از توسعه بزرگراه امام علي به‌عنوان طولاني‌ترين بزرگراه شمالي- جنوبي شهر تهران نبود بلكه بزرگراه‌هاي شهيد صياد شيرازي و يادگار امام نيز به ميزان فعلي توسعه نيافته بودند. حذف تقاطع‌هاي پرترافيك و افزايش سرعت متوسط خودروها در امتداد شمالي- جنوبي بزرگراه‌هاي شهيد چمران و نواب صفوي سبب كاهش زمان سفرهاي درون شهري به‌ويژه در محدوده مناطق 2، 6، 10و 11شد و به همان ميزان كاهش مصرف سوخت و آلودگي هوا را در پي داشت. نيايش؛ تكميل حلقه كمربندي داخلي در‌ شرايطي كه بسياري از شهروندان و حتي متخصصان داخلي هنوز در شوك ركورد 32ماهه احداث تونل‌ توحيد بودند، روزشمار 626روزه پروژه ساخت تونل نيايش و آغاز شمارش معكوس براي بهره‌برداري از ‌اين طرح عظيم شهري، خبر از افق‌هاي تازه‌تر در طراحي و اجراي معابر زير زميني داد. به‌ اين ترتيب اجراي حفاري در سطح ‌زيرين شبكه ترافيكي پهنه شمالي شهر آغاز‌ شد تا با احداث يك تونل 10252‌متري (با احتساب طول رمپ‌ها)، دو بزرگراه صدر و نيايش به ‌يكديگر متصل ‌شوند و قسمت فوقاني رينگ كمربند داخلي پايتخت تكميل شود. نتايج مطالعات انجام شده حاكي از آن است كه پس از بهره‌برداري از پروژه‌هاي تونل نيايش و بزرگراه طبقاتي صدر، نسبت زمان تأخير به كل زمان سفر در سطح شهر تهران حدود 3درصد كاهش يافته و به همين نسبت از مصرف سوخت هم كاسته شده‌است. گذشته از اينها، بهره‌برداري از تونل نياش دسترسي شهروندان ساكن در شمال پايتخت را به نواحي غربي و مركزي شهر تسهيل كرده است؛ امري كه در جهت عكس نيز صادق است. شاهراه‌هاي ميانبر و اقتصادي تونل‌هاي تهران، در واقع ميانبرهاي هزينه‌هاي شهري براي شهروندان تهراني بوده‌است. كاهش هزينه‌هاي آشكاري نظير كاهش آلودگي‌ها، كاهش ترافيك و كاهش مصرف سوخت و كاهش زمان سفر براي شهروندان از يك سو و روانسازي ترافيك براي نسل‌هاي آينده از سوي ديگر ازجمله دستاوردهاي ساخت تونل‌هاي شهري پنج‌گانه تهران تاكنون بوده‌است. با تلاش مديريت شهري تهران اين راه ادامه دارد. حذف گره‌هاي ترافيكي و حذف بن‌بست‌هاي بزرگراهي به‌منظور دستيابي به اهداف كلان ترافيكي و بيشتر از آن كاهش هزينه‌ها، ازجمله اهداف مهم ساخت تونل‌هاي شهري در پايتخت است. الگويي كه در بسياري از كلانشهرهاي كشور به آن توجه شده و در دستور كار قرار گرفته‌است.