10 راهبرد جهانی برای پیشگیری از سرقت

خبرگزاری ایسنا: سرهنگ دکتر غلامحسین بیابانی، رییس مرکز تحقیقات کاربردی پلیس آگاهی ناجا در نوشتاری بخش‌هایی از نتایج طرح تحقیقاتی خود برای راهبردهای پیشگیری از سرقت اماکن را تشریح کرده است، طرحی که به گفته وی با ترجمه بیش از 10 منبع معتبر خارجی به دست آمده است که در ادامه می‌آید.

استفاده از زنگ خطرها یکی از راهبردهای پیشگیری وضعی از سرقت از اماکن است. استفاده از زنگ خطر کم هزینه و کارآمدترین شیوه‌ای است که هزینه ارتکاب جرم را بالا می برد. زنگ خطرها می توانند صدادار و بی صدا باشند. زنگ خطرهای بی‌صدا مستقیما به مراکز پلیس یا دیگر مراکز امنیتی وصل هستند. اثر زنگ خطرها به دو شکل مهم نمایان می شود یکی اینکه زنگ خطر مشهود و دارای علامت و در منظر مرتکب باشد که این وسیله خطر ارتکاب جرم را در نگاه او بالا می برد و مانعِ شروع به سرقت می شود، اما اگر مشهود و در منظر مرتکب نباشد و در حین ارتکاب یا پس از سرقت به صدا درآید، باعث می شود اموال مسروقه را رها کند یا با اموال کمتری پا به فرار بگذارد.

بازسازی و تقویت ورودی‌ها و مدخل‌هایی مانند در و پنجره نیز راهکار دیگری است که در سطح جهان استفاده شده و نتایج مثبتی هم داشته است. استفاده از قفل های پیچیده، مستحکم سازی جنس درها، استفاده از شیشه های دوجداره که شکستن و بریدنشان دشوار است و صدای زیادی ایجاد می‌کند. این کار به جای آنکه خطر ارتکاب را در نظرِ مرتکب زیاد نشان دهد، انجام آن را دشوار و با زحمت یا وقت گیر نشان می دهد. در نتیجه این تصور، خطر ارتکاب هم در نظر مرتکب بالا خواهد رفت، زیرا جرم وقت گیر، یک جرم پرهزینه است. پژوهشی در آمریکا در 1998 نشان می دهد که حدود 61 درصد از ورود به منازل با زور انجام می شود و در مواردی که در و پنجره ها به خوبی قفل و مستحکم شده‌اند این درصد به 37 می رسد.

شیوه دیگر اقدام پلیسیِ موردمحور نام دارد، تمرکز این شیوه بر کنترل و نظارت و دستگیریِ گروه های مشخصی است که از خود علائم خطر نشان داده‌اند. این هدف با تقویت سازوکار کشف و شناسایی و دستگیری در ادارات پلیس، کنترل سابقه دارها، تعطیلی مراکز فروش اشیاء مسروقه و... محقق می شود. تقویت عملیات پلیسی، امکان کشف و دستگیری را بالا می برد و تبعا به افزایش خطر و هزینه ارتکاب جرم می انجامد. مهمترین چالش کشف و دستگیری، میزان پایین گزارش دهی سرقت از اماکن و فعالیت حرفه‌ای برخی از سارقان با مهارتی است که به ندرت ردی از خود باقی می گذارند. نقش مهم دیگری که پلیس می تواند ایفا کند، کاهش بزه دیدگی مکرر است. مطالعات نشان می دهد که احتمال سرقت مکرر از اماکنی که قبلا مورد سرقت واقع شده اند بسیار زیاد است. پلیس می تواند با هدف گرفتن این اماکن، مالکین را ملزم یا ترغیب به تقویت یا تغییرمکان کند.

نظارت محلی یا همسایه بانی روش دیگری است که در تقویت نظارت در پیشگیری از جرم سرقت بسیار موثر است، این راهبرد مبتنی بر جلب مشارکت ساکنان محلات است. هدف اصلی بالا بردن حساسیت و دقت اهالی در رصد و هوشیاری نسبت به امور مشکوک در محل زندگی است. اگرچه چنین ظرفیتی در جوامع سنتی وجود داشته و کماکان در برخی جوامع فعال است اما جوامع مدرن مبتنی بر همبستگی کمتر، از این مزیت محرومند.

راهبرد دیگر به علامت گذاری اموال مشهور است، در این سازوکار، به مالکین پیشنهاد می شود نام یا شناسه خود را بر روی اموال گران بهایی چون جواهرات و تجهیزات الکترونیک یادداشت کنند. در انگلستان این روش به «ثبت کدپستی» مشهور شده است و به افراد توصیه می شود کدپستی خود را بر روی اموال قید کنند. شناسه‌ها به نحو غیرقابل حذف و پاک نشدنی بر روی اموال حک یا با جوهر نامرئی نوشته می شود این راهبرد شناسایی اموال مسروقه را برای پلیس میسر کرده و تعقیب سارقان یا خریداران اموال مسروقه و ادله اثبات را تسهیل می کند. همچنین خطر کشف و دستگیری را در نظر سارقانی که قصد سرقت اموال علامتگذاری شده یا اموالی احتمالا علامتگذاری شده بالا نشان داده و خریداران اموال مسروقه را نسبت به خرید اموال علامتگذاری شده یا احتمالا علامتگذاری شده، بی میل و بنابراین عواید ناشی از جرم را کم ارزش نشان می دهد.

شیوه دیگر علائم غلط انداز حضور در منزل است، بیشتر مطالعات تبیینی، حاکی از این است که عمده سارقان تمایل به سرقت از اماکنی ندارند که دارای سکنه هستند یا لااقل از حضور یا عدم حضور ساکنان در آن، اطمینان ندارند. اکثر سارقان بیشتر موارد پیش از ورود به منزل، از راه های مختلف نسبت به خالی بودن مکان اطمینان پیدا می کنند. در ساده ترین شکل، در منزل را به صدا درمی آورند و در صورت پاسخ صاحبان، با سوالی ایذائی سعی در رفع تردید می کنند.

راهکار پیشنهادی این است که با طراحی علائم کاذب، به سارقان القاء شود که منزل یا مکان خالی از اشخاص نیست. علائمی مانند روشن نگه داشتن لامپ ها، تلویزیون و رادیو، استفاده از تایمرهای هوشمند برای روشن و خاموش کردن وسائل فوق در اوقات مشخص، گماشتن یک فرد یا تقاضا از همسایگان برای حضور یا قدم زدن گه‌گاهی در مقابل منزل یا حیاط و ... است.

دوربین مداربسته را نباید مورد بی توجهی قرار داد. استفاده از دوربین مدار بسته به دو هدف انجام می شود، یکی اینکه خطر ارتکاب جرم را افزایش و بنابراین انگیزه مرتکب را کاهش می دهد و دیگری شناسایی و دستگیری مرتکب را تسهیل می کند.

حذف موانع رویت منزل یا تقویت رویت پذیری راهبرد دیگر است. سارقان معمولا تمایلی به سرقت از منازل و اماکنی که در منظر و دید همسایگان و عابران واقع شده اند ندارند. مطابق برخی مطالعات، منازل مجزا و دورافتاده، اماکن دارای دیوارها یا درختان بلند، یا محصور با فنس هایی که مزاحم دید از بیرون هستند و... جذابیت بیشتری برای سارقان دارند و به همین ترتیب، اماکن تجاری شلوغ، دارای روشنایی زیاد و پررفت و آمد، کمتر در معرض خطر هستند تا اماکن خلوت و کم رفت و آمد.

موانع رویت پذیری مکان و منزل توسطِ دیگران مخصوصا همسایگان رفع شوند یا کاهش یابند. موانعی مثل دیوارهای بلند، درختان بزرگ، حصارهای غیرمشبک و... بهترین استتارها برای سارق هستند و شناسایی حضورِ مشکوک توسط دیگران را دشوار می سازند. برای رویت پذیری بیشتر، تقویت روشنایی مخصوصا در فضای بیرونی و حیاط و خیابان، مفید است.

محدودیت دسترسی به مدخل‌ها نیز در وقوع سرقت تاثیرگذار است، طبیعی است که ایجاد مانع و دشواری دسترسی، احتمال سرقت و تمایل ارتکاب را کاهش می دهد. برخی پژوهش‌ها در آمریکا حاکی از این است که احتمال ارتکاب سرقت از منازل آپارتمانی حدود 46 درصد بیش از منازل ویلایی یا مجزاست، علت این است که امکان دسترسی و رفت و آمد در منازل آپارتمانی بیش از منازل ویلایی حصاردار است.

گاهی اثر روانی و ذهنی نصب مانع بیش از آثار عینی و فیزیکی مدنظر هستند. بسیاری از افراد، به صرف مشاهده مکانِ سهل الوصول به سادگی به ارتکاب جرم تحریک می شوند و می توان چنین حسی را با نصب مانعی ساده خنثی کرد. به علاوه، این موانع باید حتی الامکان به نحوی طراحی شود که رویت پذیری را از بین نبرند.

اجرایی شدن بیشتر راهبردهای یاد شده مبتنی بر مداخله و جلب مشارکت شهروندان است و این امر صرفا در صورتی میسر می شود که آگاهی عمومی نسبت به خطرات جرم و سازوکارهای پیشگیرانه تقویت شود. بدون ایجاد چنین آگاهی و اقناع شهروندان نسبت به اقدام جمعی، نمی توان با فعالیت و طرح های رسمی یکطرفه پلیس و نهادهای دیگر به نتیجه رسید، بنابراین تمام طرح‌های پیشگیری از سرقت از اماکن، به انضمام و در معیت یک برنامه یا کمپین آگاهی بخشی صورت گرفته‌اند.