خانه‌هایی که سیل برد/ چه کسی مجوز ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها را صادر کرده بود؟+فیلم

سرویس اجتماعی فردا - شاهرخ صالحی کرهرودی : شاید در نیمه تابستان کسی انتظار بارش باران‌های سیل آسا را نداشت و اصلا هم پیش بینی نمی‌شد چنین بارانی، با چنین وسعتی بیاید. اما ناگهان آسمان غرید و بارش‌ها شروع شد. اولین خبرها از وقوع سیل در شهرهای سقز و بانه مخابره شد. ماشین‌هایی که غوطه‌ور بودند و آب به بالای سقف‌هایشان رسیده بود. اما هنوز کسی انتظار بارش باران در مرکز کشور با این وسعت را نداشت. هواشناسی البته پیش‌بینی وقوع رعد و برق و طوفان و بارش باران را کرده بود اما همانطور که احمدی، کارشناس سازمان هواشناسی هم گفت: بارش پیش‌بینی شده بود اما نه با این وسعت!

بعد از یک روز از وقوع سیل در سقز و بانه، ابرهای باران‌زا این بار به شمال و مرکز کشور رسیدند. از ساعت 18:30 روز یکشنبه که همزمان با موج بازگشت مسافران از تعطیلات عیدفطر بود، ناگهان آسمان تهران تیره و تار و بادهای سرخ و سیاه، تهران را در تاریکی فرو برد لحظاتی بعد طوفان کمی از غلظت هوا کاست و بعد از آن هم بارش شدید باران شروع شد. همزمان با تهران و کرج، در چالوس هم وضعیت مشابهی اتفاق افتاد و به دلیل از بین رفتن پوشش گیاهی کوه‌ها، باران نازل شده همچون سیل از کوه‌های چالوس، کرج و شمال غرب تهران شروع به سرازیرشدن کرد.

در چشم برهم زدنی سیل در رودخانه چالوس، همه چیز را با خود برد. در تهران هم سرازیر شدن سیل در سرچشمه رودکن در منطقه امامزاده داوود هم مردم را گرفتار کرد و رودخانه کرج هم دست کمی از اینها نداشت.

لحظه ریزش یک واحد مسکونی در سوادکوه

شاید تا اینجا ماجرای یک سیل و یک غافلگیری بود اما با گذشت یکساعت از ماجرا و آرام شدن آسمان فاجعه تازه شروع شد. مسافرانی که در مسیر رودخانه‌ها توقف کرده یا چادر زده بودند، با آمدن سیل غافلگیر شدند. برخی‌ها، خودشان را آب برد و برخی‌هایی هم که به ماشین‌هایشان پناه برده بودند، خودشان و ماشین‌شان را با هم آب برد.

برخی منابع در لحظات اولیه می‌گفتند تا 50 نفر غرق شده‌اند و 500 ماشین را هم آب برده است اما آمارهای رسمی اگرچه بسیار کمتر از این عدد بود ولی بهرحال کشته شدن حتی یک نفر هم زیاد بود.

اما بحران فقط کشته‌شدن افراد ساکن یا مسافران در حال استراحت در حاشیه رودخانه‌ها نبود، بحران از خراب شدن خانه‌ها شروع شد. خانه‌هایی که در مسیر رودخانه‌ها ساخته شده بودند، آب پی ساختمان را برد و ساختمان هم فرو ریخت. گزارش‌ها از ریزش چندین ساختمان ساخته شده در مسیر رودخانه چالوس و رودخانه کرج حکایت دارد.

اما چرا باید در بستر رودخانه خانه ساخته می‌شد تا سیل آن را ببرد؟

مقررات بستر و حریم رودخانه

ماده یک آيين‌نامه مربوط به بستر و حريم رودخانه‌ها در تعریف بستر و حریم رودخانه مقرر کرده است: بستر، آن قسمت از رودخانه، نهر يا مسيل است كه در هر محل باتوجه به آمار هيدرولوژيك و داغاب و حداكثر طغيان با دوره برگشت 25 ساله به وسيله وزارت نيرو يا شركت‌هاي آب منطقه‌اي تعيين مي‌شود.

حریم هم آن قسمت از اراضی اطراف رودخانه، مسیل، نهر طبیعی یا سنتی، مرداب و برکه‌های طبیعی است که بلافاصله پس از بستر قرار دارد و به عنوان حق ارتفاق برای کمال انتفاع و حفاظت کمی و کیفی آنها لازم است و طبق مقررات این آئین‌نامه توسط وزارت نیرو یا شرکت‌های آب منطقه‌ای تعیین می‌گردد.

بر اساس قانون «حریم کیفی برای رودخانه‌ها، انهار طبیعی و برکه‌های تأمین‌کننده آب شرب مقطوعاً 150 متر خواهد بود.»

قانون حد بستر و حریم رودخانه‌ها را به طور مشخص تعیین کرده اما اینکه چرا در حریم رودخانه‌ها خانه ساخته شده تا خراب شود مشخص نیست؟

استاندار تهران البته پارسال در مصاحبه‌ای گفته بود که در سال 92 حدود 860 واحد غیر مجاز که در بستر رودخانه‌های استان تهران ساخته شده بودند با مجوز قوه قضاییه تخریب شد.

سید حسین هاشمی البته تاکید کرده بود که ساخت و ساز در بستر رودخانه 100 درصد ممنوع است و روند مبارزه با ساخت و سازهای غیر مجاز از این بخش آغاز شده است.

استاندار تهران همچنین هشدار داده بود: هرکس به استانداری اطلاع دهد که در بستر رودخانه ساخت و ساز جدیدی انجام شده بلافاصله از طریق قوه قضاییه حکم تخریب آن را می گیریم و اقدام می کنیم.

با وجود این هشدارها اما ساخت و سازهای زیادی در حریم و بستر رودخانه‌ها رخ داده است. این سیل در حالی در رودخانه‌های کن و کرج در غرب تهران رخ داد که ساخت و سازهای بی‌رویه در شرق تهران و در مناطق فشم، لواسان و رودهن و در حاشیه رودخانه‌ها همچنان ادامه دارد. در سال‌های اخیر سیل مهمی در این قسمت رخ نداده اما اگر روزی، قرار به طغیان رودخانه‌های آن سمت هم باشد، قطعا بحران بزرگتری در راه خواهد بود.

ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه‌ها ممنوع است. مالکیت اراضی مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها در شهرها با شهرداری‌ها و در خارج از شهرها مربوط به وزارت نیرو است و کسانی که اقدام به ساخت و ساز در این حریم کرده‌اند قطعا متجاوز به حقوق عمومی هستند.

مسامحه با ساخت و سازهای حریم رودخانه‌ها حالا هم کار دست دولت داده است و هم کار دست مالکان خانه‌هایی که سیل اموالشان را برده است. این سیل آخرین سیل نبود اما می‌شود کاری کرد که در سیل‌ها بعدی خسارت اینقدر گسترده نباشد.