موتور تخریب آثار تاریخی اصفهان مهار می‌شود؟

با تخریب بخش‌هائی از خانه‌ایی تاریخی در بیشهٔ ناژوان، درست روبه‌روی آتشگاه اصفهان آن هم در ساعات پایانی شب و در اوایل اردیبهشت ماه امسال، موتور نابودی بخشی دیگر از هویت و تاریخ گذشتهٔ ایران روشن شد. به گزارش خبرنگار اجتماعی «فردا» ،این تخریب هم‌زمان با ارسال نامهٔ درخواست دوستداران میراث فرهنگی استان اصفهان به استاندار این استان، مبنی بر جلوگیری از ساخت وساز هتل در قطعه زمینی موسوم به باغ ملک قاسمی در چند قدمی آتشگاه اصفهان اتفاق افتاد، پس از آن با گذشت حدود دو ماه از تخریب این خانهٔ تاریخی رایزنی‌ها و پیگیری‌ها برای ساخت مجتمعی تجاری - اقامتی آغاز شد. در حالی این اقدامات انجام می‌شدند که حدود دو ماه قبل از آن، دوستداران میراث فرهنگی در نامه‌ای خطاب به استاندار اصفهان، نسبت به اثرات منفی ساخت «هتل آتشگاه» در حریم درجه یک این اثر ابراز نگرانی کرده بودند. هم‌چنین در بخش دیگری از نامهٔ خود اعلام کرده بودند؛ اطلاع یافتیم اخیرا موضوع تغییر کاربری یک قطعه زمین دربرگیرندهٔ خانه‌ای قدیمی مربوط به اواخر قاجار و اوایل پهلوی در بیشه ناژوان درست در مقابل کوه آتشگاه جهت احداث یک مجموعهٔ اقامتی در حریم درجه یک محوطهٔ تاریخی آتشگاه مطرح و اجرای آن در دست پیگیری است و از آنجا که آتشگاه کهن‌ترین اثر باستانی اصفهان است، طبق اصول نباید هیچ‌گونه ساخت و ساز جدیدی در این محوطه صورت گیرد. در این نامه هم‌چنین به تخریب باغ‌های مرغوب و باارزش محدودهٔ بیشه ناژوان در صورت ساخت هتل اشاره شده بود. اما سرانجام ۱۵ مرداد ماه با وجود اعتراض دوستداران اصفهان و مخالفت سازمان میراث فرهنگی نسبت به هرگونه ساخت و ساز در حریم درجه یک آتشگاه اصفهان، کلید ساخت مجتمع تجاری - اقامتی در این محدوده زده شد، در این اقدام نه تنها شهرداری از صدور مجوز ساخت هتل و مجتمع تجاری در نزدیکی آتشگاه خودداری نکرد بلکه شرکت پیمانکار نیز مراحل اولیهٔ ساخت هتل را آغاز نمود و کار تخریب کامل خانهٔ قدیمی و مسطح کردن زمین و نصب تابلوی کارگاه ساختمانی در زمین مقابل آتشگاه را انجام داد. و حالا با آغاز این پروژه، به زودی ساختمانی شش طبقه به ارتفاع ۲۲ متر درست روبه روی آتشگاه اصفهان سربلند کرده و منظر آتشگاه را مخدوش می‌کند. هر چند براساس شنیده‌های برخی رسانه‌ها، اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان به شدت از سوی برخی نهادهای شهری و افراد بانفوذ تحت فشار است تا با ساخت مجتمع تجاری (هتل) در حریم آتشگاه موافقت کند، ‌ اما آیا تراژدی تخریب آثار تاریخی و مخدوش شدن حریم منظری آن‌ها با کوتاه آمدن بر سر اعمال فشار‌ها به پایان می‌رسد؟ اظهار نظرهای دوستداران میراث فرهنگی مبنی بر لزوم توجه به ساخت و سازهای مجاور بناهای تاریخی مساله‌ای است که باید در عمل به آن‌ها توجه‌ای ویژه داشت. به اعتقاد یک استاد دانشگاه ساخت بنا در جوار آثاری که در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده‌اند مساله‌ای است که باید همیشه مورد توجه قرار گیرد. و در این قضیه توجه به حریم آتشگاه به خصوص حریم هوایی آن مساله‌ای است جالب و مورد توجه. مهدی رازانی با تاکید بر این نکته که آتشگاه از نظر موقعیت مکانی و قرار گرفتن بر روی تپه به لحاظ منظری از فاصله چهار کیلومتری نیز دیده می‌شود اظهار کرد: از این بابت حریم منظری آتشگاه را نمی‌توان یک حریم شهری به حساب آورد. اکنون آتشگاه اصفهان حریم هوایی ندارد چون بر روی تپه قرار گرفته است پس خواه ناخواه از بالا نیز دیده می‌شود. وی با اشاره به دخالت‌های زیادی که در چند سال اخیر در اطراف و حریم آتشگاه صورت گرفته است، بیان کرد: به همین دلیل نخست باید توجه‌ها را نسبت به منظر هوایی آتشگاه اصفهان جلب کرد. چون محدودهٔ آتشگاه یک محلهٔ سطح پایین و تقریبا ضعیف است و اطراف آن را کارگاه‌های چوب‌بری گرفته‌اند به همین دلیل منظره‌ای فرهنگی مانند نقش جهان ندارد، پس فقط منظر دید این بنای تاریخی اهمیت دارد. او ادامه داد: نخست باید دید منظر این بنای تاریخی کجاست و چقدر اهمیت دارد؟ باید اولویت‌های اولیه مانند شناخت منظر را مد نظر قرار داد تا بقیه کار‌ها را به راحتی بتوان انجام داد. اما پژوهش‌های یاغیش کاظمی - کار‌شناس ارشد مرمت بنا‌ها و آثار تاریخی - در اصفهان بر روی آتشگاه مسائل پژوهشی این بحث را باز‌تر کرد. وی که پایان نامهٔ فوق لیسانس خود را با محور آتشگاه اصفهان نوشته است؛ گفت: سال ۱۹۶۳ «ماکسیم سینرو» معمار فرانسوی مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی گسترده‌ای بر روی کوه آتشگاه انجام داد و حریم آن را مشخص کرد، بر اساس این مطالعات باغ‌های پائین کوه آتشگاه نیز جزئی از مجموعهٔ آتشگاه بوده‌اند. او با اشاره به تخریب حصارهای آتشگاه در دوران سلجوقی ادامه داد: بر اساس کارهای باستان‌شناسی انجام شده در این محوطه، بقایای دیوارهای آتشگاه پیدا شدند، هم‌چنین سه حصار قبلا در این محدوده موجود بوده است، که آن سه «قلعهٔ ماردین» را تشکیل می‌دادند. وی افزود: درست در نقطه‌ای که اکنون هتل در حال ساخت است، محدودهٔ حصار‌ها قرار دارد، و این در حالی است که هنوز هیچ کار باستان‌شناسی درست و مناسبی بر روی این محوطه انجام نشده است. او با اشاره به خریداری توسط شهرداری اصفهان بیان کرد: به نظر می‌رسد شهرداری هنوز حصارهای محوطهٔ آتشگاه را ندیده و نشناخته است، چگونه با وجود محرز بودن این قضیه که ساخت‌وساز هتل در مجاور آتشگاه درست بر روی حصارهای این محوطه است، مجوز ساخت و ساز می‌دهد؟ بر اساس این گزارش، از اوایل مرداد ماه امسال تاکنون ساخت این هتل و مخدوش کردن حریم منظری آتشگاه اصفهان به عنوان بنائی خشتی مربوط به دوران پیش از اسلام، فقط چشمه‌ای از تخریب‌های انجام شده در این حوزه در سراسر کشور و بی‌توجهی مسئولان به این قضیه است، هر چند گوش‌هایمان از این دست خبر‌ها پر شده و گوش‌هایمان ناشنوا، اما به راستی با وضعیت پیش آمده تا به کی می‌توانیم هویت و تاریخ ایران را سرپا نگه داریم؟