منوریل قم با دستور احمدی نژاد پرواز می کند؟

این داستان پرماجرا، جذاب، مهیج و عجیب منوریل را گویا پایانی متصور نیست، هرجایی این داستان به پایان نزدیک می‌شود در جای دیگر از نو آغاز می‌شود، منوریل چندی است به قم رفته تا این آروزی قدیمی دولتمردان را محقق کند و این خود شروع ماجرایی تازه از این قطار هوایی تک چرخ را رقم زده و حتی ورود شخص رئیس جمهور را نیز به ماجرا موجب شده است. به گزارش خبرنگار اجتماعی «فردا»، ریشه‌های علاقه دولت به منوریل را باید در لابلای پایان نامه‌های دکتری دانشگاه علم و صنعت جستجو کرد، جایی که محمود احمدی‌نژاد طرح دکتری خود را با این مضمون ارائه کرد و دکتری ترافیک خود را با امضای حمید بهبهانی وزیر اسبق راه دریافت کرد. با شهردار شدن محمود احمدی‌نژاد در تهران موضوع احداث منوریل برای اولین بار به صورت جدی مطرح شد و البته علیرغم مخالفت‌های گسترده با وجود ابهامات مالی، قانونی و اجرایی فراوان گلنگ احداثش در میدان صادقیه تهران زمین زده شد و در ‌‌نهایت هم تنها چند ستون نیمه کاره از آن به جا ماند که آنهم پس از ۴ سال جمع آوری شد. آرزوی احداث منوریل اما پایان نپذیرفت و با ورود احمدی‌نژاد به دولت، شهرهای مختلف کشور برای اجرای این طرح پیشنهاد می‌شدند، مشهد، یزد، کرمانشاه، کرج، اهواز، اسلامشهر، رشت و... و در آخر قرعه به نام زمین‌های خشک قم افتاد. منوریل تهران و طرح دوصفحه‌ای، منوریل قم و... حمزه شکیب، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران پس از دوسال از توقف اجرای پروژه منوریل صادقیه افشا کرد که این طرح تنها ۲ صفحه مطالعه داشته و شورای شهر تحت فشار شهردار وقت و حامیانش به نوعی در عمل انجام شده قرار گرفته بودند. منوریل صادقیه تهران با ابهامات گوناگونی روبرو بود که در اولین نگاه قابل مشاهده بود، عبور از کنار پنجره خانه‌های مردم، نامشخص بودن چگونگی ادامه مسیر در میدان آزادی، ظرفیت نامناسب مسافر و نحوه اجرا از جمله آن‌ها بود که در ‌‌نهایت خود مسئولیت وقت شهرداری تهران را برآن داشت تا به امضای خود طرح را متوقف کنند. البته این داستان در قم نیز تکرار شده است. شهری مذهبی با ویژگی‌های خاص فرهنگی، تاریخی و حتی جغرافیایی که از بد روزگار کلنگ احداث منوریل در زمین‌های آن فرو آمده بی‌آنکه پاسخ پرسشهای بسیار در مورد چرایی احداث آن مشخص باشد.

اینکه اولویت احداث منوریل در شهر قم با وجود نیاز‌های عمده بهداشتی، آب آشامیدنی، امکانات اولیه زندگی شهری و... چیست؟ اینکه سرنوشت احداث متروی قم که طرح مطالعاتی هم دارد چه می‌شود؟ مسیر احداث منوریل قم بر چه مبنا و نیاز سنجی انتخاب شده و... واقعیت‌ها نشان می‌دهد که احداث منوریل در قم هم پیشینه مطالعاتی و توجیه فنی و کار‌شناسی لازم را دارا نمی‌باشد، عدم پاسخگویی مسئولین، ابهامات مالی و اداری و قانونی پروژه و بحث و جدل برسر بدیهی‌ترین موضوع طرح که‌‌ همان مسیر احداث این قطار هوایی است به خوبی این مسئله را تأیید می‌کند. اینکه زمان انجام پروژه بار‌ها تغییر می‌کند؛ به یکباره ۵۰ میلیارد تومان به بودجه آن افزوده می‌شود، اینکه پس از دو سال هنوز مشخص نیست منوریل یا‌‌ همان قطار هوایی تک چرخ قرار است زیر زمین برود و یا روی هوا از مقابل حرم مطهر گذر کند داستان خنده دار و البته دردناکی را رقم زده است. وضعیت این طرح اما به نظر بد‌تر از پروژه‌ای که زمانی در میدان صادقیه تهران اجرا شد، محمدرضا باقرپناهی، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر قم که بار‌ها انتقادات خود را در مورد پروژه منوریال قم مطرح کرده است پس از دستور رئیس جمهور برای عبور قطار هوایی از حرم حضرت معصومه (س) تصریح کرده است: بار‌ها از متولیان این پروژه و مسئولین استانی خواسته‌ایم تا مطالعات این طرح را در اختیار شورا قرار دهند که متأسفانه تاکنون حتی یک صفحه مطالعه نیز ارائه نشده است. به گفته این عضو شورای شهر قم ابهامات زیادی در زمینه‌های فنی و ترافیکی، حجم مسافرین، حریم میراث فرهنگی حرم، ویژگیهای مذهبی و... منوریل قم وجود دارد که پاسخی برای آن‌ها ارائه نشده است. این در شرایطی است که به گفته حجت‌الاسلام سید رسول محمودآبادی مدیرکل بازرسی استان قم به منظور خارج نشدن ۱۴ میلیارد تومان اعتبار از استان با یک پیمانکاری که هیچ گونه طرح مطالعاتی در زمینه منوریل نداشت تفاهم نامه انجام طرح مطالعاتی پروژه امضا شده است.

چرا به یکباره منوریل با همه ابهامات سر از قم درآورده است؟ مدیریت شهری قم از سال‌ها پیش مطالعات جامعی را برای توسعه حمل و نقل عمومی شهر انجام داده که احداث خطوط مترو و ایجاد خطوط BRT ماحصل همین مطالعات است، ولی با این همه سفر استانی رئیس جمهور به این شهر سرنوشت دیگری را رقم زد. در جریان سفر استانی رئیس جمهور و هیئت دولت به شهر قم احداث قطارهوایی منوریل در شهر قم تصویب می‌شود و دولت اختصاص اعتبارات عمرانی و کمک به احداث متروی شهر را به انجام این پروژه مشروط می‌کند. شورای شهر و شهرداری قم نیز در ‌‌نهایت در عمل انجام شده‌ای قرار گرفته و به لحاظ عدم برخورداری از توان مقاومت و بنیه مالی و اعتباری لازم در مقابل تصمیم دولت تسلیم می‌شود و بدون اختیارات لازم جهت نظارت و اجرای طرح، سازمان قطارشهری قم اجرای طرح را آغاز می‌کند. مسئولین دولتی به تبلیغ و شادمانی از اجرای طرح مشغول می‌شوند و مدیران شهری و اعضای شورا نیز سعی می‌کنند به نوعی طرح را توجیه کنند. معاون استاندار قم در همین رابطه منوریل را هدیه ویژه رئیس جمهور به شهر قم عنوان کرده و مدعی شده با احداث آن مشکل ترافیک شهر حل خواهد شد هدیه‌ای مسئولین شهری، فرهنگی و حتی مقامات مذهبی شهر را وارد ماجرایی می‌کند که حتی دستور مستقیم رئیس جمهور را نیز موجب می‌شود. پس از آنکه مسئولین شهری قم تصمیم می‌گیرند قطار هوایی منوریل را جهت طی مسیر از مقابل حرم به زیر زمین هدایت کنند، رئیس جمهور طی دستور موکد خود خواستار عبور منوریل از بالای صحن مطهر حضرت معصومه (س) می‌شود و از وزارت کشور و معاونت برنامه ریزی نیز می‌خواهد هرگونه کمک به شهرداری قم منوط به همکاری با اجرای منوریل و تمام اعتبارات به حساب سازمان قطار شهری قم واریز شود. بررسی مسائلی که در جریات تصویب طرح، موافقت شورای شهر قم، ابهامات موجود در پروژه، امضای قرارداد‌ها و... در پروژه منوریل قم گذشته است نشان می‌دهد اجبار و فشار دولت در تحمیل هدیه سفر استانی به قم عامل اصلی پروژه‌ای است که میلیارد‌ها تومان بودجه بیت المال را علیرغم همه کاستی‌ها و ابهامات صرف خود کرده و خواهد کرد.

فقط کافی است monorail را در موتورهای جستجو اینترنتی، جستجو کنید، کدام شهر‌ها و کشورهای از منوریل استفاده کرده‌اند و چرا؟ طول کل خطوط منوریل در جهان چقدر است؟ کاربری منوریل در شهرهای مختلف جهان چیست و... در حمل و نقل عمومی جهان، منوریل یک وسیله فانتزی است، طول کل خطوط منوریل جهان در تمام مدل‌ها و انواع کمتر از ۳۰۰ کیلومتر است، این رقم در مقابل ۸هزار کیلومتر خطوط متروی جهان به خوبی نقش منوریل را نشان می‌دهد. در حال حاضر بیش از ۷۰درصد خطوط منوریل جهان با کاربری تفریحی و توریستی در شهربازی‌ها، باغ وحش‌ها، نمایشگاه‌ها احداث شده است، شهرهایی که منوریل را به عنوان وسیله حمل و نقل عمومی استفاده کرده‌اند غالبا به دلیل مجمع الجزایری بودن و ویژگی‌های خاص جغرافیایی امکان ساخت مترو را نداشته‌اند؛ اوزکای ژاپین که دارای طولانتی‌ترین خط منوریل جهان است نمونه بارز این موضوع است. حال سوال اینجا است چه شاخصه‌ای موجب شده است تا با این همه فشار و تأکید، احداث منوریل در شهر قم کلید بخود و این همه جنجال و بحث را به دنبال داشته باشد؟ نکته‌ای در مورد رفتار دولت و شخص رئیس جمهور در ارتباط با حمل و نقل عمومی شهر‌ها مطرح است و آنهم ترجیح منوریل به مترو است که این رفتار در طول ۸ سال گذشته و ازمان شهرداری تهران تا دولت دهم دنبال شده است. مباحث فنی و کار‌شناسی مطرح شده در مورد مترو و منوریل اظهر من الشمس و بار‌ها در طول ساهای اخیر تکرار شده ولی آنچه انگیزه دولتمردان به استفاده از این سیستم حمل و نقلی نشان می‌دهد را باید جایی خارج از مطالعات کار‌شناسی و حساب و کتاب‌های رایج جستجو کرد. ساخت مترو طولانی و زمانبر و نیازمند یک مدیریت قوی و منسجم است، مترو زیر زمین است و بهره برداری تبلیغاتی از احداث آن هم دشوار‌تر و اینجا است که قطارهوایی می‌تواند بهترین تابلو برای نشان دادن خدمات مدیرانی باشد که می‌خواهند فعالیت‌های انجام شده‌شان بیشتر و بیشتر و بیشتر در معرض دید مردم قرار بگیرد. به هر تقدیر چه منوریل قم احداث شود و یا نه، چه از روی حرم مطهر عبور کند و یا مانند مترو به زیر زمین برود، چه دردی را از شهر قم دواکند ویا نه، یکبار دیگر عملکرد مسئولان کشور، مدیران استانی، مدیریت شهری قم و... را برای قضاوت افکار عمومی به آزمون می‌گذارد تا برای ریال به ریال بودجه‌ها و لحظه لحظه فرصت‌های موجود پاسخگو باشند.