فیّاض: نتیجه کرونادر غرب خودکشی و در ایران کارهای جهادی است

خبرگزاری فارس: ابراهیم فیاض جامعه‌شناسی است که قرآن و روایات را محور اصلی مطالعات خودش قرار می‌دهد. در آثار و گفتارش صرفا مفاهیم جامعه شناسی غربی با رنگ و بوی غرب‌زدگی نمی‌بینیم. برای همین همواره تحلیل‌های خاص و منحصربه فرد خود را دارد. به سراغ وی رفتیم تا تاثیرات اجتماعی کرونا بر ملت‌ها و رفتارهای اجتماعی را از او بپرسیم و به بررسی جهان پسا کرونا از منظر وی نیز پرداختیم:

* از نظر جامعه‌شناسی، کرونا چه تاثیراتی در روابط میان ملت‌ها گذاشته است؟ و کرونا چه اثراتی را به جای خواهد گذاشت؟

فیاض: در مسئله کرونا ما با دو رویکرد جهانی مواجه هستیم که در تقابل با یکدیگر هستند. یک مسئله تئوری‌ای که قائل به آخرالزمان و ظهور منجی است و یک تئوری که هیچ اعتقادی به این موضوع ندارد و منکر آن هم هست.

دسته اول اختصاص به شیعیان ندارد. در میان مسیحیان، یهودیان، اهل تسنن هم این مسئله «غایت‌گرایی» وجود دارد. مسیحیان قائل به بازگشت حضرت مسیح به عنوان منجی آخرالزمان هستند، برخی از یهودیان قائل به ظهور حضرت مسیح (حضرت عیسی را به عنوان مسیحی واقعی قبول ندارند) هستند.

اهل سنت نیز قائل به ظهور امام زمان هستند اما اختلافی که با شیعیان دارند در مسئله ولادت حضرت است. شیعیان معقتدند امام زمان به دنیا آمده است و برخی از اهل تسنن معتقدند که حضرت هنوز به دنیا نیامده است ولی در آخر الزمان به دنیا می‌آید و منجی آخر زمان خواهد بود، البته برخی از اهل سنت می‌خواستند ابوبکر البغدادی را به عنوان مهدی آخرالزمان معرفی کنند. در ابتدا او را خلیفه نامیدند، بعد لقب قریشی به او دادند و سپس او را از فرزندان امام حسین معرفی کردند تا شبیه نشانه‌های منجی واقعی باشد، اما در نهایت حکومت داعش و ابوبکر بغدادی نابود شدند.

در میان نگاه‌های آخرالزمانی که در تمام ادیان دنیا وجود دارد شیعه بهترین و کامل‌ترین نگاه را دارد البته گاهی توسط عده‌ای قلیلی انحرافاتی صورت گرفته است اما جریان اصیل تشیع همواره نگاه بالا و کاملی نسبت به ظهور منجی داشته است، چرا که شیعیان همیشه امیدوارند که دنیا به واسطه ظهور حضرت پر از قسط و عدل شود و امیدهای مردم به نتیجه برسد.

برخی از علائم را هم شاهد هستیم در حال رخ دادن است از جمله سوریه که علائم آن شبیه به علائمی است که در احادیث و روایت آمده است. البته تعیین وقت نمی‌کنیم.

* یعنی فکر می‌کنید کرونا موجب تشنگی مردم دنیا برای ظهور منجی شده است؟

فیاض: ما نگاه‌مان به مسائل دنیا صرفاً اومانیستی نیست ما نگاه دینی و عقلایی داریم و همواره امیدوار هستیم. ببینید در کشورهای مختلف دنیا، کرونا چه بلایی بر سر مردم آورده است. بشر به استیصال رسیده است و استیصال باعث می‌شود به معنویت و فطرت خود رجوع کنند و نهایتاً به دنبال منجی موعد می‌گردند. یکی از دلایلی که ما ظهور را نزدیک می‌دانیم علائمی است که دیده می‌شود که بسیار نزدیک به علائمی است که در احادیث اشاره شده است می‌باشد و البته ما قائل به انبساط زمانی هستیم و از این جهت ما قیامت را هم نزدیک می‌دانیم. علت آن این است که معتقدیم زمان‌های ملکوت بسیار مبسوط‌تر از زمان‌های ناسوت که ما در آن زندگی می‌کنیم. همچنین زمان جبروت و لاهوت بسیار منبسط‌تر از زمان‌ عالم ملکوت است.

این مطالب ریشه قرآنی دارد. می‌دانیم که روز قیامت برابر با 50 هزار سال از سال‌های این دنیا است و الان جهان در حال انبساط است و آن کسی که پشت این ماجرا است خود حضرت مهدی است که امامِ «زمان» است و زمان در اختیار او است. الان این بحران جهانی «کرونا» ما را به بحث زمانی نزدیک می‌کند. این باورها در مقابل آن تئوری دوم است که جهان غایتی ندارد یعنی نه اولی دارد و نه آخری و کاملاً رها شده است.

کسانی که قائل به غایت گرایی نیستند در مشکلات‌ راحت‌تر تسلیم می‌شوند چرا که قدرت معنویت و امید به ظهور منجی در آنها وجود ندارد. برای همین می‌بینیم که در جریان کرونا حتی برخی از پزشکان در خارج از کشور هم خودکشی کرده‌اند. خانواده‌هایی که حامی ندارند دست به خودکشی می‌زنند. البته در کشورهایی که غایت‌گرا هستند نتیجه‌ عکس بوده است.

در کشورمان جهادگران فعالند و مردم بیشتر از قبل به یکدیگر کمک می‌کنند. فداکاری، ایثارگری و خدمت به یکدیگر بیشتر شده است. فرهنگ کسانی که غایت‌گرا هستند علنا توسط غربی‌ها مورد توجه قرار گرفته تا جایی که نخست‌وزیر اسپانیا شعر سعدی را می‌خواند و از فرهنگ ایرانی ـ اسلامی وام می‌گیرد.

سؤال اصلی بشریت در حال حاضر این است آیا جهان غایت دارد یا نه؟ آیا پشت پرده نیرویی وجود دارد که جهان را مدیریت و هدایت کند یا خیر؟ که ما قائل به اداره دنیا به دست امام زمان (عج) هستیم. همانطور که رهبری هم فرمودند ناخدای کشتی ایران خود حضرت ولی‌عصر (عج) است. خیلی از کسانی که در کشورهای خارجی مسلمان و شیعه می‌شوند وقتی که به امام زمان فکر می‌کنند بسیار امیدوار می‌شوند توجه‌ به امام زمان باعث می‌شود زمان و زندگی در ذهن افراد بسط بیابد.

این ویروس موجب افزایش استیصال بشری شده است در نتیجه مردم غایت‌گرا می‌شوند. در پساکرونا با دهکده جهانی مواجه نخواهیم بود. بلکه ما با جهان متکثر مواجه خواهیم شد. دهکده جهانی تعریفی دارد که آمریکا و اروپا آن را ارائه داده‌اند، اما در عمل در آینده جهان به شدت متکثر می‌شود. دولت‌های محلی روی کار می‌آیند، علوم بومی و یا دانشگاه‌های محلی به شدت مطرح می‌شوند. بله این تکثرگرایی یکی از استراتژی‌های امام زمان است. در احادیث آمده حضرت حتی با رومی‌ها که اروپایی‌های فعلی هستند نیز مذاکره می‌کند ولی چون غربی‌ها به امام زمان خیانت می‌کنند جنگ شروع می‌شود.

فارس: منظور از جهان متکثر چیست؟

منظور این است که یک جهان فطری به وجود می‌آید و مردم به فطرت‌شان برمی‌گردند. تمام انسان‌ها فطرت دارند و فطر‌ت‌شان گرایش به خداوند است. وقتی که با جامعه‌ای مواجه می‌شویم که به فطرت خود برگشته‌اند در نهایت منجر به تشکیل جامعه‌ای می‌شود که حکمت را سرمشق خود قرار داده‌اند. ما در حال نزدیک شدن به جهان حکیمانه هستیم. حکمت دانشی است که بر فطرت بنا می‌شود.

فارس: یک بحثی همیشه مطرح بوده وقتی امام زمان می‌آید در قبال تکنولوژی روز چه رویکردی خواهد داشت؟

حضرت ولی‌عصر تکنولوژی و علم را بسط می‌دهند. علم در زمان ایشان چندین برابر رشد و توسعه پیدا می‌کند و در آن زمان اوج رفاه بشری تحقق پیدا می‌کند. امام زمان به سمت این می‌رود که یک اقناع جهانی به وجود بیاورد. یعنی با هر فرهنگی در دنیا به زبان همان فرهنگ صحبت کند. امام زمان بنای گسترش عدالت را دارد و همه را مجبور به پذیرش اسلام نمی‌کند ولی به شدت برای برپایی عدالت اقدام خواهد کرد.

کانت مدعی نظریه عقل خالص بود ولی ما بحث عقل میان فرهنگی را مطرح می‌کنیم و بعد از آن ارتباطات میان‌فرهنگی در سطح جهانی به وجود خواهد آمد. آیه قرآن می‌فرماید: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ بِلِسانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ» خداوند می‌فرمایند ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر اینکه با هر قومی به زبان و فرهنگ خاص خودش به تبیین دین پرداخته باشد. پیامبران با زبان و فرهنگ خاص آن مردم منطقه صحبت می‌کنند که حجت باشند و صلح و رفاه و عدالت به وجود بیاورند و ما هیچ حکمتی را از طرف خدا و پیامبران ندیدیم مگر اینکه با زبان و فرهنگ آن قوم تبیین شده باشد. قرآن که خودش یک حکمت بالغ است بنای خود را بر همین تبیین با زبان فرهنگی مخصوص به هر قومی را ملاک قرار می‌دهد. شیوه و عملکرد امام زمان در آخر الزمان هم همین گونه خواهد بود.

شما می بینید فطرت خداجویی به جایی رسیده‌است که آیه‌های قرآن به صورت بنر در کشورهای دنیا منتشر می شود. کرونا باعث می شود مردم به فطرت خود برگردند و در نهایت به حکمت در سطح جهانی برسند.

فارس: با وجود قدرت‌های مختلف در دنیا امام زمان چگونه می‌تواند یک حکومت واحد جهانی تشکیل دهد؟

فیاض: امام زمان با زور سیطره پیدا نمی‌کند بلکه با اقناع جهانی مردم را به دنبال خود می‌کشاند. اینطور نیست که همه مردم دنیا مسلمان شوند، ولی قسط و عدالت در دنیا حاکم می‌شود. قسط یعنی عدالت اجتماعی،‌ و وقتی عدالت اجتماعی به وجود آید خیلی از فسادها از بین می‌رود.

امام زمان بر اساس یک ساختار میان فرهنگی جهان را اداره می‌کند. فرمول امام زمان عدالت اخلاق و رفاه عمومی است و در نهایت حکمت هم بر اساس همین مسائل بنا می شود. در نهایت باید عرض کنم امام زمان با ظلم می‌جنگد،‌ و وقتی ظلم تمام شود فساد هم از بین می‌رود.