در نیویورک چه خبر است؟

خبرگزاری تسنیم: با وجود این که پیش از سفر آقای روحانی، هیاهوی فراوانی بر سر این سفر و احتمال دیدار روحانی و دونالد ترامپ، همتای آمریکایی به پا شده بود و دو طرف احتمال هر گونه دیداری را رد کرده‌اند و با وجود هشدارهایی که پیشتر محافل فکری و سیاسی کشور نسبت به پیامد هر گونه کوتاه آمدن ایران از راهبرد مقاومت فعال داده‌اند و بر ضرورت بازگشت طرف آمریکایی به تعهدات برجام ولغو تحریم‌های نفتی و بانکی تاکید کرده‌اند، حساسیت‌ها درباره سفر اخیر نیز از پیام شب گذشته خانم کریستین امانپور، خبرنگار شبکه سی.ان.ان شروع شد.

وی به نقل از محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نوشت: محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران امروز به من گفت که روحانی، رئیس جمهور ایران حاضر است با ترامپ، رئیس‌جمهور (آمریکا) این هفته در نیویورک دیدار کند، به شرط این که رئیس جمهور ترامپ آماده باشد کاری را که لازم است انجام بدهد؛ (یعنی) لغو تحریم‌ها در ازای نظارت دائمی بر تاسیسات (هسته‌ای) ایران.

وی در ادامه در پیام دیگری به نقل از ظریف نوشت: نشان صلح همیشه روی میز بوده است، اما ما بازهم آن را نشان می‌دهیم.

به دنبال آن وزیر امورخارجه کشورمان در پاسخ به سوال سایت «الف» درباره ادعای مذکور نوشت: ایران پیشنهاد دو تعهد متقابل 2023 را در برجام داده است، یعنی تصویب پروتکل الحاقی در ایران، در صورت لغو تحریم‌ها در مجلس آمریکا.

به گفته ظریف، در صورت اجرای فوری تعهد توسط ایالات متحده دیداری در چارچوب 1+5 صورت خواهد گرفت.

وی همچنین تاکید کرد: حرف رسمی من در مصاحبه به زودی پخش خواهد شد.

این اظهارات در کنار توئیت دیگری از سوی حسام الدین آشنا،‌ مشاور روحانی، باعث بروز گمانه‌زنی‌های بیشتر شد. وی در توئیتی نوشت: رئیس جمهور در آستانه انجام مأموریتی دشوار از جانب ملت ایران است؛ مأموریتی شاید دشوارتر از همیشه خالصانه محتاج دعایتان هستیم تا عزت، حکمت و مصلحت چراغ راهمان باشد.

روحانی که برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده، روز یکشنبه گفته بود که در اجلاس امسال ابتکاری را به منظور همکاری‌های منطقه‌ای برای تضمین صلح در تنگه هرمز ارایه خواهد کرد.

این در حالی است که رئیس جمهوری آمریکا نیز با لحنی نرم و با وجود تاکید بر این که برنامه‌ای برای دیدار با همتای ایرانی خود در نیویورک ندارد، گفت که از هر طرحی استقبال می‌کند. وی که در هوستون صحبت می کرد در پاسخ به سوالی درباره این که آماده است تا به طرح روحانی گوش فرا دهد، گفت: من همواره استقبال می کنم. من برنامه‌ای برای دیدار با آنها (ایرانی‌ها) ندارم اما همواره استقبال می کنم.

به دنبال این امر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان روز دوشنبه در گفتگو با خبرنگاران در نیویورک جزئیاتی را در خصوص طرح رئیس‌جمهور حسن روحانی برای تشکیل ائتلاف دریایی در خلیج فارس با حضور هشت کشور منطقه تشریح کرد.

وی گفت: تنگه هرمز نه تنها از لحاظ استراتژیک مهم است، ابتکار هرمز یا ایده ائتلاف برای امید را رییس جمهوری ایران مطرح کرده که بسیار برای ما جدی است.

وی گفت: این ابتکار چرخشی از مفهوم خرید امنیت به سمت اتکا به خود مردم منطقه و همکاری میان آنهاست. اینها بنیان امنیت در منطقه هستند و بدون آنها امنیت، خیالی دست نیافتنی در منطقه خواهد بود.

ظریف که در یک صبحانه کاری با خبرنگاران صحبت می‌کرد، در خصوص طرح رئیس‌جمهور ایران برای تأمین امنیت خلیج فارس گفت که ائتلاف دریایی در خلیج فارس در ابتدا کشورهای ایران،‌ عراق، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی، قطر، عمان، کویت و احتمالاً یمن را در بر می‌گیرد.

با این حال این اظهارات ابهاماتی را در خصوص این سفر ایجاد کرده و منجر به بروز مباحثی در شبکه‌های اجتماعی شد بطوری که برخی از فعالان سیاسی از جمله «در آستانه یک توافق بسیار بد قرار داریم...» در واکنش به این تحولات استفاده کرده‌اند.

این در حالی است که امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه توقعات موجود در مورد امکان دیدار روحانی و ترامپ را رد کرده و تاکید کرده است که بعد از موضوع حملات به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان، این امکان از قبل هم ضعیف‌تر شده است.

خطر «توافق بسیار بد» در نیویورک خبرهای متفاوت، مبهم و بعضاً متناقضی از نیویورک به گوش می‌رسد؛ این ابهامات و تناقضات در کنار سوابقی که از مباحث فی‌مابین ایران و اروپا و آمریکا وجود دارد نگرانی‌هایی را تولید کرده است. نگرانی از یک توافق «بسیار بد».

از صبح امروز دوشنبه(اول مهر 98) و همزمان با عزیمت آقای حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل اخبار گوناگون و متفاوتی نیز از مسائلی که قرار است در این سفر رخ دهد مطرح شده است. حسام‌الدین آشنا مشاور ویژه رئیس‌جمهور در توئیتی نوشت که "رئیس‌جمهور در آستانه انجام مأموریتی دشوار از جانب ملت ایران است؛ مأموریتی شاید دشوارتر از همیشه. خالصانه محتاج دعایتان هستیم تا عزت، حکمت و مصلحت چراغ راهمان باشد."

پس از او مهدی محمدی کارشناس مسائل بین‌الملل و بویژه موضوع مذاکرات هسته‌ای در توئیتی از بیم‌ها نسبت به شکل‌گیری یک توافق "بسیار بد" در نیویورک نوشت: "در آستانه‌ یک توافق 'بسیار بد' قرار داریم، مگر اینکه آقای روحانی از تجربه برجام چیزی آموخته باشد."

توئیت کریستین امانپور مجری مشهور شبکه‌ سی‌ان‌ان آمریکا از محتوای مصاحبه‌اش با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز به ابهامات و گمانه‌زنی‌‌ها افزود؛ امانپور نوشته بود که "وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف، امروز به من گفت که رئیس‌جمهوری [حسن] روحانی مایل است این هفته در نیویورک با رئیس‌جمهوری [دونالد] ترامپ دیدار کند 'به‌شرطی که رئیس‌جمهوری ترامپ آماده‌ باشد آنچه ضروری‌ست را انجام دهد'، [و] در قبال برداشتن تحریم‌ها 'نظارت دائمی بر تاسیسات اتمی ایران' [انجام گیرد]."

در توئیت دیگری نیز امانپور به نقل از ظریف افزوده است: "شاخه زیتون همواره روی میز وجود داشت، ولی ما یک بار دیگر آن‌را نشان می‌دهیم".

محمدجواد ظریف البته بعد از ظهر امروز در گفتگوی کوتاهی با سایت الف در این باره توضیح داده است که "ایران پیشنهاد دو تعهد متقابل 2023 را در برجام داده است، یعنی تصویب پروتکل الحاقی در ایران، در صورت لغو تحریم‌ها در مجلس آمریکا"؛ به گفته ظریف، در صورت اجرای فوری تعهد توسط ایالات متحده دیداری در چارچوب 1+5 صورت خواهد گرفت. وی همچنین تاکید کرده است که حرف رسمی‌اش در مصاحبه به زودی پخش خواهد شد.

پس از آن خبرگزاری صداوسیما هم به نقل از منابع دیپلماتیک نوشت که "وزیر خارجه ایران به سی ان ان گفته اگر در ازای تصویب پروتکل الحاقی در مجلس ایران شاهد لغو نهایی تحریم ها در کنگره آمریکا باشیم و آمریکا به طور فوری تعهداتش را انجام دهد؛ آن وقت دیدار ایران و آمریکا در چارچوب 5+1 انجام می‌شود."

امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه نیز در اظهارنظری گفته است که "ممکن است اتفاقاتی در نیویورک رخ دهد"؛ او افزوده: "این اجلاس به ما اجازه می‌دهد اقدامات ناتمامی که در جریان اجلاس گروه 7 در شهر بیاریتز در جنوب فرانسه انجام دادیم را در نیویورک پیگیری کنیم. اجلاس گروه 7 نقطه آغازین برای پروژه گفت‌وگوی دو جنبه روسای جمهور ایران و آمریکا و یا حداقل مذاکره طرفین از طریق واسطه‌ها برای باقی نگه داشتن ایران در برجام بود."

مجموعه‌ی اظهارنظرها و گمانه‌زنی‌هایی که امروز درباره‌ی مسائل فی‌مابین آمریکا و اروپا مطرح شده و همچنین سابقه‌ای که از این مسئله وجود دارد ابهامات را تشدید و البته نگرانی‌های مهمی را در تهران تولید کرده است.

همچنان که در گزارش‌های پیشین خبرگزاری تسنیم نیز به آن اشاره شده بود، یک نگرانی عمده که می‌تواند موجد یک توافق بسیار بد برای ایران باشد آن است که اساساً صورت مسئله‌ی فی‌مابین بر اثر تبلیغات و حجم اخبار و مراودات و مناسبات در هاله‌ای از غفلت قرار گیرد.

مهمترین وجه این صورت‌بندی غلط از مسئله‌، وارد کردن ایران به فاز پسابرجام و اعطای امتیازات فرابرجامی است؛ به این شکل که تصور کنیم اختلافی میان ایران و اروپا و آمریکا وجود دارد و نقطه‌ی بهینه برای ایران شرایطی است که ما مقداری، و اروپا و آمریکا نیز تا حدی از مطالبات و شرایط اولیه‌شان کوتاه بیایند تا یک برد-برد دیگر برای ایران و طرف مقابل حاصل شود. در حالی که صورت‌بندی واقعی به این صورت است که آمریکا و اروپا عملاً از برجام خارج شده‌اند و نه تنها هیچکدام از تعهداتشان را عملیاتی نمی‌کنند بلکه بالعکس یک کمپین فشارحداکثری مشترک، با نقش‌های متفاوت، نیز علیه ایران به راه انداخته‌اند. بر همین مبنا ایران برخی تعهدات خود در برجام را مطابقه بندهای 26 و 36 و 37 کاهش داده تا طرفهای مقابل نیز به تعهداتشان عمل کنند.

هرچند توافق برجام نیز فی‌نفسه توافق بدی برای ایران بود، اما حداقلی‌ترین شرط ایران در شرایط فعلی، بازگشت کامل طرفهای مقابل به برجام و اجرای تعهداتشان است که رفع کامل تحریم‌های نفتی صرفاً بخشی از آن است. در شرایطی که چنین اتفاقی رخ دهد، ایران نیز قاعدتاً تنها باید از سه گامی که برای کاهش تعهداتش برداشته بازگردد. هر توافق و یا نتیجه‌ای غیر از این برای ایران و طرف مقابل عملاً به معنای کوتاه آمدن ایران از موضع منطقی خود و در معنایی بالاتر اثبات تاثیرگذاری کمپین فشار حداکثری آمریکاست که رهبر انقلاب نیز اخیراً نسبت به آن به دولت هشدار جدی داده‌اند.

بنابراین گمانه‌زنی‌هایی که این روزها مطرح است، یعنی صرف‌نظر کردن ایران از گام‌های کاهش تعهدات برجامی و همچنین گفتگو درباره مسائل منطقه‌ای و حتی اعمال تغییراتی در برجام، و در برابر آن صرفاً دریافت 15 میلیارد دلار یا یورو از اروپا آنهم به صورت خط اعتباری، عملاً وارد شدن دولت به یک توافق بسیار بدتر از توافق بد برجام است و مخاطرات جدی برای منافع ملی ایرانیان دارد.