سنایی: تحریمی برای نوامبر باقی نمانده

خبرگزاری فارس: «مهدی سنایی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو در گفت‌وگویی با روزنامه «ایزوستیا» به تشریح مناسبات تهران و مسکو، برجام و آینده سوریه پرداخت.

مشروح این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید.

سؤال: نظر ایران در مورد آینده سیاسی سوریه چیست؟ یادداشت تفاهم منطقه کاهش تنش ادلب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سنایی: من اعتقاد دارم حوادثی که در سوریه اتفاق افتاد به دلیل یکسری اشتباهاتی بود که غرب در خاورمیانه مرتکب شد. نتیجه این سیاست، بی ثباتی در جمهوری عربی سوریه شد. این کشور بدون کمک ایران و روسیه می‌توانست تبدیل به لیبی دوم شود. حمایت دو کشور ما از دولت مشروع بشار اسد تاثیر بسزایی بر آزادسازی اراضی سوریه و کاهش تهدید تروریستی کرد.

ایران و روسیه از همان ابتدا دو نکته را خاطرنشان می‌کردند. ما از دولت قانونی حمایت می‌کردیم و اصرار داشتیم که مبارزه با تروریسم بدون استانداردهای دوگانه انجام شود.

در خصوص همکاری سه جانبه که در چارچوب «فرمت آستانه» در دو سال گذشته انجام می‌شود، باید بگویم این همکاری نیز تاثیر چشمگیری بر حل و فصل بحران سوریه داشت. تصمیمی که در خصوص ادلب اتخاذ شد را بسیار مفید تلقی می‌کنیم.

ایران، روسیه و ترکیه رویکرد مشخصی در مسئله سوریه دارند و آن هم مبارزه با تروریسم است، ولی می‌توان از راه دیگری نیز رفت، این راه غیرنظامی است، این راه استفاده از تعامل سیاسی است. باید تمامی گزینه‌ها را امتحان کرد، هر وقت نتیجه مطلوب را نداد، در آن صورت به رویکرد دیگری روی خواهیم آورد. ولی در کل، پیشرفتی که همکاری سه جانبه از خود نشان داد، ثابت می‌کند که ما می‌توانیم بر حل مشکلات منطقه‌ای تاثیر مثبت بگذاریم. دستاوردهایی که در چارچوب روند آستانه به دست آمده است باید مبنای آینده همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی شود.

سؤال: ایران در چه شرایطی پایبندی خود به برجام را ادامه خواهد داد؟

سنایی: قبل از هر چیز مایلم تاکید کنم برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دو خصوصیت دارد. خصوصیت اول آن که این توافق دوجانبه نیست. این توافق بین‌المللی است و علاوه بر آن با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به تصویب رسیده است. ثانیاً، ایران و سایر اعضاء برجام تعهدات مشخصی را بر عهده گرفتند که بایستی آن را اجراء کنند. این حادثه رخ داد که یکی از اعضاء این توافق به طور غیرقانونی از آن خارج شد. ایران با توجه به وضعیت بین‌المللی برجام، بردباری و شکیبایی بسیاری را از خود نشان داد و تاکنون تعهداتی که بر عهده گرفته است را اجراء می‌کند. ما علاقه مند هستیم از نفع اقتصادی این توافق بهره مند شویم. ولی اگر ایران به خاطر خروج یکی از اعضاء از نفع این توافق بهره مند نشود، ما نیز طبیعتاً این حق را برای خود بر جای می‌گذاریم تا از توافق خارج شویم.

در حال حاضر جامعه جهانی اتفاقاً آمریکا را به خاطر خروج غیرقانونی آن کشور از توافق محکوم می‌کند. برای همه روشن است مسئولیت اتخاذ تصمیم بر عهده کشورها است، نه یک فرد. فردی که به مقام ریاست جمهوری دست یافته است، نمی‌تواند توافقات رهبر سابق را نقض کند. دادگاه لاهه حکمی را صادر کرد که طبق آن آمریکا را به خاطر خروج از برجام و تحریم علیه ایران محکوم می‌کند. سایر پنج عضو برجام در حاشیه سازمان ملل متحد با ایران ملاقات می‌کنند و قدم‌های آتی توسعه برجام را بررسی می‌کنند. تمامی این مسائل نشان می‌دهد که ایران منزوی نیست، بلکه خود آمریکا منزوی شده است. ایران عضو مسئولیت پذیر جامعه جهانی است و گزارش‌هایی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صادر کرده است، بیش از 12 گزارش، نشان می‌دهد ایران به تعهدات خود پایبند است.

اتحادیه اروپا نیز تلاش می‌کند برنامه مالی و اقتصادی همکاری تجاری با ایران را تدوین کند. این مکانیسم در نوامبر سال جاری به کار گرفته خواهد شد. روسیه و چین نیز مسلماً نقش بسیار مهمی را در اجرای برجام ایفاء می‌کنند.

مایلم تاکید کنم، نقش بسیار مهم روسیه تحسین برانگیز است. روسیه به اجراء و حفظ برجام مساعدت کرد. مسکو همیشه بسیار قاطعانه و شفاف خواهان ادامه اجرای برجام بود.

سؤال: تحریم‌های آمریکا چه تاثیری بر ایران می‌گذارند، انتظار شما از تحریم‌های ماه نوامبر چیست؟

سنایی‌: تمامی تحریم‌هایی که واشنگتن می‌خواست اعمال کند، دیگر اعمال کرده است. برای ماه نوامبر چیزی باقی نمانده است. طبیعی است، برخی از شرکت‌های اروپایی منافع بسیاری در آمریکا دارند و ایران را ترک کردند، برای مثال شرکت توتال، ولی بسیاری از شرکت‌های دیگر نیز تاکنون در بازار ایران فعال هستند و قصد دارند به فعالیت خود ادامه دهند.

من فکر می کنم روشی که آمریکایی‌ها به کار می‌گیرند، باعث خواهد شد تا شرکت ها در دراز مدت به فکر کاهش وابستگی خود به اقتصاد آمریکا و دلار آمریکا باشند. در شرایط تحریم، نقش شرکت‌های بزرگ بر خلاف بنگاه های تجاری خرد و متوسط کاهش خواهد یافت. تحریم چیز خوشایندی نیست. تحریم تاثیر منفی در وهله اول بر مردم عادی می‌گذارد، ولی واقعیت این است که روش آمریکایی‌ها تمامی کشورهای جهان و حتی دوستان واشنگتن را مجبور کرد به فکر آن باشند که ضروری است در وهله اول متکی بر اقتصاد ملی باشند و وابستگی به آمریکا را کاهش دهند.

تحریم‌ها نمی‌توانند اقتصاد ایران را بشکنند. تحریم‌ها نمی‌توانند قاطعیت و اراده مردم و رهبران ایران را متزلزل کنند. تحریم ها مسلماً تاثیر موضعی خواهند داشت، ولی ایران ایران راه را دیگر طی کرده است. مایلم دو خصوصیت اصولی سیاست ایران در این خصوص را خاطرنشان کنم. ایران در وهله اول متکی بر منابع داخلی و فرصت‌های داخلی است. ما نام آن را «اقتصاد مقاومتی» گذارده‌ایم. استفاده از این رویکرد وابستگی به صادرات حاملان انرژی را بسیار کاهش می‌دهد. در سال‌های اخیر بخش غیرنفتی اقتصاد ایران بیش از 50 درصد بودجه کشور را تامین کرد. مطلب دوم این که ما روابط خود با همسایگان را گسترش می‌دهیم، منظورم کشورهایی است که از نظر تاریخی و فرهنگی به ما نزدیک هستند، کشورهایی که تاثیرگذاری از خارج بر آنها امری دشوار است. توسعه روابط با کشورهای همسایه خصوصیت سیاست خارجی ایران است.

در نهایت اینکه، اقداماتی که آمریکایی‌ها انجام می‌دهند باعث کاهش صادرات نفت ایران شد، ولی از طرف دیگر قیمت نفت افزایش یافت که ما شاهد آن در بازار هستیم.

سؤال: ایران و روسیه از سال 2015 در مورد احداث خط ریلی خزر گفت‌وگو می‌کنند، این پروژه در حال حاضر در چه وضعیتی قرار دارد؟

سنایی: مایلم خاطر نشان کنم پروژه‌ای به نام کریدور بین‌المللی حمل و نقل «شمال - جنوب» وجود دارد. من اعتقاد دارم این پروژه برای تمامی کشورهایی که به نحوی با آن مرتبط هستند، سودمند است. متاسفانه، در 20 سال گذشته توجه لازم به این پروژه معطوف نشده است، این پروژه باید مدت‌ها پیش اجراء می‌شد. رهبران ایران، روسیه و آذربایجان دو بار در اجلاس سران سه جانبه در باکو و تهران با یکدیگر ملاقات کرده‌اند و هر دو بار نیز قاطعیت خود برای عملی کردن این پروژه را از خود نشان دادند. فکر می‌کنم برای اجرایی کردن پروژه ضروری است چند اقدام صورت گیرد. اولاً، هند و برخی از کشورهای خلیج فارس باید به مزیت های اقتصادی این کریدور توجه کنند. ایران، روسیه و آذربایجان باید مکانیسمی را تعریف کنند که به کمک آن کشورهای علاقمند بتوانند فعالیت خود در این پروژه را افزایش دهند یا حداقل آن که از آنها دعوت شود در پروژه مشارکت کنند. ثانیاً، ضروری است شرکت‌های حمل و نقل و ریلی ایران، روسیه، هند و سایر کشورها نیز جذب این پروژه شوند تا بتوان مسیر هند تا سنت پترزبورگ را به اتمام رساند. الان فقط 160 کیلومتر احداث خط ریلی رشت ایران تا آستار آذربایجان باقی مانده است.

شرکت‌های ریلی دو کشور همکاری بسیار نزدیک دوجانبه دارند. ما توافق کردیم تولید واگن های باری در ایران را بومی سازی کنیم. در حال همکاری برای برقی سازی و توسعه شاخه شرقی کریدور شمال-جنوب به طول 450 کیلومتر هستیم. امیدوارم شاخه غربی و شرقی این کریدور در آینده تکمیل شود. خیلی امیدوار هستم تمامی کشورهای ذینفع بتوانند تا آغاز اجلاس سران بعدی پروژه را به اتمام برسانند. در حال حاضر تاریخ مشخصی برای بهره برداری از پروژه مشخص نشده است.

سؤال: پروسه لغو روادید بین دو کشور چگونه حاصل می‌شود؟

سنایی: دو سند تسهیل صدور روادید در دو سال گذشته به امضاء رسیده است. توافقنامه تسهیل صدور روادید برای نمایندگان بنگاه های تجاری، جامعه علمی و رجال فرهنگی به امضاء رسیده است. سند دوم در خصوص لغو روادید برای سفرهای گروهی گردشگری است. یعنی، اگر جهانگردان گروهی سفر کنند، می‌توانند بدون روادید از مرز عبور کنند. این تجربه ای است که روسیه در همکاری با چین کسب کرده است. سند لغو روادید سفرهای گروهی گردشگری در سال 2017 به امضاء رسید، ولی هنوز عملی نشده است. در ابتدا دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری و سازمان‌های جهانگردی دو کشور باید برنامه مشترک اقدام را امضاء کنند. پس از امضاء برنامه مشترک اقدام، آنها سند امضاء شده را در عمل اجراء خواهند کرد.

می‌دانید، تعداد بسیاری از مراجعان از ما خواهش می‌کنند مساعدت کنیم صدور روادید سهولت بیشتری یابد. ایرانی‌ها بسیار علاقمند هستند روادید روسیه را با سهولت بیشتری، برای مثال در فرودگاه‌ها دریافت کنند. همچنین تمایل دارند روادید روسیه را با مدت بیشتر اقامت دریافت کنند. در حال حاضر بسیاری از گردشگران ایرانی به روسیه سفر می‌کنند. من امیدوارم در آینده نه چندان دور به این امر دست یابیم و روادید را کاملاً بین دو کشور لغو کنیم.

سؤال: معامله ایران با ایرباس در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا هواپیماهای روسی در صورت بر هم خوردن معامله، می‌توانند نیازهای ناوگان هوایی ایران را بر طرف کنند؟

سنایی: مایلم تاکید کنم ایران می تواند هواپیماهای روسی را خریداری کند، نه بدین منظور که آنها را جایگزین ایرباس کند. ایران مذاکرات خرید هواپیما را همزمان با همکاران روسی انجام می‌داد. ما علاقمند به دو نوع هواپیما هستیم: سوخوی سوپر جت 100 (SSJ-100) و MS-21. هواپیمای MS-21 در حال آزمایش است و برای فروش در دسترس نیست. هواپیمایSSJ-100 ، ایران علاقمند به خرید یک چنین هواپیماهایی است. ما نیاز به هواپیماهای کوچک داریم، زیرا فرودگاه‌های ایران که در استان ها قرار دارند، ظرفیت پذیرش هواپیماهای بزرگ را ندارند. شرکت‌های هواپیمایی ایران در سه سال گذشته درخواست خرید خود را در اختیار شرکت تولید کننده SSj-100 قرار دادند، ولی متاسفانه این کار یک مشکلی دارد و آن هم این که شرکت تولید کننده باید از طرف آمریکایی که صادر کننده برخی از قطعات است، مجوز دریافت کند. من بسیار امیدوارم این مسئله نیز حل شود. در هر صورت، تصمیم کاهش وابستگی به قطعات آمریکایی اتخاذ شده است. طرف ایرانی منتظر است این مسیله در نهایت حل شود تا بتوان برای خرید اقدام کرد. شایان ذکر است دو یادداشت تفاهم با شرکت تولید کننده سوخوی به امضاء رسیده است.

در کل باید بگویم تمایلات بسیار جدی برای گسترش همکاری با روسیه در عرصه‌های هوایی، فضایی، احداث نیروگاه، حمل و نقل ریلی و سایر عرصه‌ها وجود دارد. ما بسیار امیدواریم همکاری تجاری ما روز به روز گسترش یابد. امیدوارم همکاری دو کشور در تمامی عرصه‌های فوق الذکر فعالانه و در جهت منافع دو ملت توسعه بیشتری یابد.