صفر تا صد سوال از رئیس جمهور

خبرگزاری فارس: پس از تلاش جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای سوال از رئیس جمهور در شرایط فعلی جامعه، سؤال اقتصادی ۸۰ نماینده از رئیس‌جمهور در نشست علنی ۱۰ مردادماه ۹۷ پارلمان با اعلام علی لاریجانی رئیس مجلس اعلام وصول رسمی شد.

*یک سوال و ۵ محور تماما «اقتصادی»

این سوال در واقع دارای ۵ محور اصلی درباره مسائلی همچون نرخ شتابان ارز، رکود و تورم بود که مشروح آن‌ها در بخش ذیل آمده است:

۱- چرا دولت جنابعالی در کنترل قاچاق که یکی از مهمترین عوامل فلج تولید ملی است، موفق نبوده است؟

۲- علت استمرار تحریم‌های بانکی با گذشت بیش از دو سال وعلی‌رغم اجرای همه تعهدات برجامی ایران چیست؟

۳- چرا دولت تدبیر و امید نسبت به کاهش بیکاری مفرط اقدام شایسته‌ای ندارد؟

۴- علت رکود اقتصادی شدید چندین ساله، در دولت جنابعالی، علی‌رغم وعده‌ها و اعلام‌های عبور از رکود چیست؟

۵- علت افزایش شتابان ارز‌های خارجی و کاهش شدید ارزش پول ملی چیست؟

*روحانی: برای احترام به مجلس، در فرصت مقرر خواهم آمد/ طرح سوال فرصت خوبی است

پس از آن، یعنی در تاریخ ۱۴ مردادماه ۹۷ حسن روحانی رئیس جمهور در نامه‌ای به علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی با اعلام اینکه "سوال تعدادی از نمایندگان، در چارچوب قانون اساسی و زمان و شرایط مناسب مطرح نشده است"، تاکید کرد:، اما برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی، در فرصت مقرر به مجلس خواهم آمد.

سؤال تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی می‌تواند فرصت خوبی باشد تا برخی از حقایق را برای مردم عزیز کشورم بازگو نمایم

در متن این نامه آمده است: «درست در سالروز تحلیف رئیس جمهوری دوره دوازدهم، سؤال تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی واصل گردید. بی تردید سؤال از رئیس جمهور کشور با مراعات حداقل دو نکته می‌تواند مبارک باشد؛ اولاً در چارچوب قانون اساسی باشد، ثانیاً در زمان و شرایط مناسب کشور اقدام شده باشد، که متاسفانه هیچکدام از این دو حاصل نشده است. اما برای جلوگیری از هر نوع اختلاف بین قوا و احترام به مجلس شورای اسلامی انشاء الله در فرصت مقرر به مجلس خواهم آمد و به سوالات پاسخ خواهم داد. البته این امر می‌تواند فرصت خوبی باشد تا برخی از حقایق را برای مردم عزیز کشورم بازگو نمایم که آن‌ها صاحب واقعی کشورند و مشروعیت من و شما نیز از آراء آن‌ها است».

اما رئیس جمهور در این نامه به دو نکته اصلی اشاره کرده است و آن موضوع «غیرقانونی بودن «و «به مصلحت نبودن» این سوال است.

در این رابطه ذکر چند مورد ضروری به نظر می‌رسد که قانون در این رابطه و پس از روال سوال نمایندگان از رئیس جمهور چه میگوید؟

*قانون درباره سوال از رئیس جمهور چه می‌گوید؟

به موجب طرح اصلاح مواد ۱۹۶ و ۱۹۷ آیین‌نامه داخلی مجلس که در اردیبهشت ماه سال ۹۱ به تصویب رسید، بر اساس اصل ۸۸ قانون اساسی در صورتی که حداقل یک چهارم کل نمایندگان بخواهند درباره وظایف رئیس جمهور سوال کنند باید سوال یا سوالات خود را به طور صریح و روشن و مختصر همگی امضا و به رئیس مجلس تسلیم کنند.

رئیس مجلس موضوع را در اسرع وقت به کمیسیون‌های تخصصی مربوط ارجاع می‌دهد و هر کمیسیون موظف است حداکثر ظرف یک هفته با حضور نماینده معرفی شده رئیس جمهور به آن کمیسیون و نماینده منتخب سوال کنندگان، تشکیل جلسه دهد.

در این جلسه نماینده رئیس جمهور، پاسخ مقتضی را از طرف رئیس جمهور ارائه خواهد کرد تا به نمایندگان سوال کننده گزارش شود.

پس از یک هفته چنان چه هنوز حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس از سوال خود منصرف نشده باشند رئیس مجلس موظف است در اولین جلسه سوال یا سوالات آنان را قرائت و فوراً برای رئیس جمهور ارسال کند. این سوال یا سوالات ظرف ۴۸ ساعت تکثیر و در دسترس نمایندگان قرار می‌گیرد. همچنین بر اساس تبصره (۱)، تعداد سوالات نباید از پنج سوال بیشتر شود.

طبق تبصره (۲)، پس از ارسال سوال یا سوالات برای رئیس جمهور، امکان کاهش یا افزایش امضا‌ها وجود ندارد.

بر اساس ماده ۱۹۷ این آیین نامه رئیس جمهور موظف است ظرف یک ماه از تاریخ دریافت سوال یا سوالات در جلسه علنی مجلس حضور یابد و به سوال یا سوالات مطروحه نمایندگان پاسخ گوید، مگر با عذر موجه و با تشخیص مجلس شورای اسلامی.

البته ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد مدت طرح سوال یا سوالات از طرف نماینده منتخب سوال کنندگان حداکثر ۳۰ دقیقه و مدت پاسخ رئیس جمهور حداکثر یک ساعت است که طرفین می‌توانند وقت خود را به دو بخش تقسیم کنند.

در این صورت همه سوالات و پاسخ‌ها در بخش اول وقت هر یک از دو طرفین بیان می‌شود و در بخش دوم ابهامات سوال کنندگان و پاسخ‌های رئیس جمهور مطرح می‌شود.

بر اساس تبصره (۱) این ماده هم پس از این مرحله، درباره پاسخ رئیس جمهور به هر یک از سوالات از نظر قانع کننده بودن یا نبودن به صورت جداگانه رای‌گیری می‌شود؛ چنان چه نمایندگان حاضر در جلسه از پاسخ رئیس جمهور به سوالی قانع نشده باشند و جواب رئیس جمهور ناقض قانون یا استنکاف از اجرای قانون باشد، آن سوال به قوه قضائیه ارسال می‌شود.

*مهلت یک ماهه رئیس جمهور برای حضور در مجلس

تبصره (۲) این ماده نیز عنوان می‌کند در صورتی که تعداد سوالات ارسال شده به قوه قضائیه درباره یک رئیس جمهور به عدد شش برسد، طرح استیضاح رئیس جمهور با رعایت مفاد اصل ۸۹ قانون اساسی و مواد آیین نامه داخلی در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد.

همچنین رئیس جمهور پس از اعلام وصول رسمی در مجلس، طرف یک ماه فرصت دارد تا در مجلس حضور یابد.

و، اما می‌ماند موضوع مصلحت نبودن طرح این سوال که به گفته محمدعزیزی نماینده مردم ابهر در مجلس باید به آقای رئیس جمهور گفت: شما که از طرفی حرف از نامناسب بودن شرایط می‌زنید پس چرا از سوی دیگر عنوان می‌کنید حضورتان در مجلس فرصت مغتنمی است تا به بیان حقایق بپردازید؟

طبق گفته این نماینده مجلس، سوال از رئیس جمهور اتفاقا فرصت مناسبی برای روحانی است و باید از آن استقبال کند چرا که دقیقا زمانی است که به ارائه سخنان خود پرداخته و البته به قول خودتان دفاع کنید!

هر چند همه نمایندگان بر این نکته اتفاق نظر دارند که سوال از رئیس جمهور حق قانونی نماینده مجلس است، اما نظرات برخی نمایندگان اصلاح طلب و نزدیک به دولت جالب و عجیب به نظر می‌رسد که در بخش زیر اظهار نظر برخی نمایندگان مجلس را می‌خوانید:

*محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید مجلس: سوال از رییس جمهور در مقطع فعلی هیچ توجیهی ندارد. انتظار می‌رود رییس جمهور ارتباط نزدیک تری با مجلس داشته باشد

*علیرضا محجوب نماینده تهران: رئیس جمهوری باید شفاف بدون هیچ حاشیه‌ای در رابطه با وضعیت معیشت مردم توضیح دهند.

*سید فرید موسوی نماینده مردم تهران: در شرایط امروز حرف‌های کلی و تاویل‌پذیر محلی از اعراب ندارد. رییس‌جمهوری در شرایطی به مجلس می‌آید که سکوت مجموعه دولت و شخص ایشان در مورد مسائل اقتصادی اخیر سوال‌برانگیز شده است. انتظار می‌رود رییس‌جمهوری در خصوص مشکلات کشور شفاف، صریح و بی‌پرده با نمایندگان مردم سخن بگوید، برنامه‌هایی که برای گذر از این شرایط در دولت تدوین شده تشریح کند و به ویژه درباره مفاسد اقتصادی حقیقت را فدای مصلحت‌اندیشی نکند. انتظار دارم از این فرصت رییس جمهوری با بیان حقیقت و مسایلی که برای کند کردن رویه‌ها و اقدامات اصلاحی صورت گرفته، برای تقویت سرمایه اجتماعی کشور استفاده کند و با بیان صریح و صادقانه قدمی مهم برای اعتمادسازی دوباره بردارد.

*جلال میرزایی نماینده مردم ایلام: رییس‌جمهوری باید با شفافیت با مردم صحبت کند. این سوال از جوانب متعددی قابل بحث و بررسی است که البته عمدتاً مسائل سیاسی و جناحی است و اتفاقاً برخلاف محور‌های ۵گانه سوال که اشاره‌ای به مسائل مختلف در اقتصاد کلان کشور است، چندان به موضوعات اقتصادی مربوط نیست. درمجموع اگر روحانی تصمیم به بیان شفاف مسائل داشته باشد، این سوال می‌تواند به نفع دولت باشد.

*قاسم میرزایی‌نیکو نماینده مردم دماوند: رییس‌جمهوری باید با حضور در صحن از این فرصت برای شفاف‌سازی اقدام کند و با توجه به جمیع امور شاید این تنها حالتی است که این سوال از رییس‌جمهور به‌طور کلی موثر خواهد بود. با این حال، امکان دارد که آقای روحانی همچنان بنابه مصالحی همچنان از شفاف‌سازی در برخی امور خودداری کند که در این صورت، همین فایده نیز در پی طرح این سوال به‌دست نمی‌آید.

*محمود نگهبان سلامی نماینده مردم خواف: رئیس جمهوری در رابطه با پشت پرده‌هایی که باعث ایجاد این مشکلات شده‌اند سخن بگویند، در حال حاضر یکسری دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در جامعه وجود دارد که کسی به این نگرانی‌ها پاسخ نداده است و بهتر است آقای روحانی در مورد عواملی که باعث ایجاد شرایط فعلی شده‌اند برای مردم توضیحات لازم را ارائه دهند.

*عبدالرضا هاشم‌زایی نماینده مردم تهران: سوالی که رییس‌جمهور باید مطابق آیین‌نامه داخلی مجلس، ظرف یک ماه آینده برای پاسخگویی درباره آن به صحن علنی مجلس بیاید، مربوط به بیش از یک سال و چند ماه قبل است که حالا از سوی رییس مجلس اعلام وصول شده و آن‌چنان که در محور سوالات می‌بینیم، مباحث اقتصاد کلان کشور مورد پرسش نمایندگان متقاضی سوال است، اما واقعیت این است که انگیزه اصلی آن، مباحث جناحی و مربوط به امور سیاسی است. به نظر می‌رسد اتفاقا رییس‌جمهور در این مقطع شاید نتواند برخی از موانع و مشکلات دولت که منحر به بروز مشکلاتی در پیشبرد اهداف دولت شده را بیان کند. از طرفی درصورت عدم اقناع بیش از دو سوم نمایندگان از پاسخ رییس‌جمهور، قاعدتاً موضوع به قوه قضاییه ارجاع می‌شود و عملاً موضوع پیش از آن، در انتهای جلسه علنی مجلی به پایان رسیده و این‌طور نیست که مثلاً عدم اقناع نمایندگان بخواهد مقدمه استیضاح یا عواقب آیین‌نامه‌ای از این دست باشد. درمجموع به شرطی که رییس‌جمهور قرار باشد و بخواهد موانع و مشکلات واقعی کشور را شفاف و صریح با مردم درمیان بگذارد، فرصت خوبی است.

بر اساس ماده ۱۹۷ آیین نامه داخلی مجلس، رئیس جمهور موظف است ظرف یک ماه از تاریخ دریافت سوال یا سوالات در جلسه علنی مجلس حضور یابد و به سوال یا سوالات مطروحه نمایندگان پاسخ گوید، مگر با عذر موجه و با تشخیص مجلس شورای اسلامی.

*فاطمه سعیدی نماینده مردم تهران:رییس جمهوری می‌تواند از فرصت سوال و حضور در مجلس استفاده کرده و شفاف و صریح با مردم سخن بگوید. روحانی بگوید برای سامان دادن اوضاع چه می‌خواهد و چه برنامه‌ای دارد!

*محمدجواد فتحی نماینده مردم تهران: اغلب نمایندگانی که سوالات را طرح کردند قصدشان کشف حقایق و حل معضلات و مشکلات کشور و مردم نیست. تصور من اینست که اکثر دوستان سوال کننده به دنبال تسویه حساب‌های انتخاباتی و جناحی هستند و قصد فرافکنی دارند، زیرا حتما یک نماینده مجلس باید میزان نقش و اثر رئیس جمهور و هیات دولت را در ساختار حاکمیتی کشور بشناسد و تاثیر و تاثر قوه مجریه را در فرآیند‌ها و برآیند‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و دیگر ساحت‌های حیات اجتماعی بداند. رئیس جمهوری باید تمام ایرادات ساختاری و رفتاری که منجر به این وضعیت غیر قابل قبول در کشور شده را با جسارت تمام به مردم بگوید و راه‌های اصلاح ساختار‌ها و قرار دادن امور در مجاری صحیح را تبیین و بر اقامه آن ایستادگی و قیام کند و اگر به هر دلیلی میخواهد تحفظ و مصلحت سنجی کند تنها راه باقی مانده کناره گیری از قدرت و استعفاست. (اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیست/رهروی باید، جهانسوزی، نه خامی بی غمی)

*مسعود گودرزی نماینده مردم ممسنی: رییس‌جمهوری باید علت اصلی اتفاقات و حوادث اخیر در حوزه‌های مختلف به‌خصوص حوزه اقتصاد و دیپلماسی و سیاست خارجی رخ داد را به‌طور شفاف بیان کند. می‌دانیم که مباحث حوزه اقتصاد و سیاست خارجی تا چه میزان در یکدیگر تنیده و به هم دیگر مرتبطند. آقای روحانی باید اقدامات خود و دولت را، چه در اموری که نتیجه‌بخش بوده و چه اموری که به‌نحوی منتج به نتیجه موردنظر نشده به اطلاع مردم و نمایندگان برساند و در عین حال، آن‌چه برای برون‌رفت از این وضعیت درنظر دارد و برای انجام‌شان برنامه‌ریزی کرده، مطرح کند. طبیعتاً اگر در حوزه‌ای نیاز به ورود مجلس برای کمک به دولت باشد، باید در اولویت گفتار رییس‌جمهور باشد و مجلس هم قطعاً با تمام توان برای تحقق نیاز‌ها اقدام خواهد کرد. فراموش نکنیم این بحث، یک موضوع ملی است که همه قوا و کلیت نظام درگیر آن شده و رییس‌جمهوری باید در حضور ملت با شفافیت مسائل را بیان کند.

*پروانه مافی نماینده مردم تهران: رییس جمهوری باید این از این فرصت برای صحبت از واقعیت‌های اقتصاد کشور و ساختار اداری و اجرایی آغشته به روابط به جای ضوابط در همه عرصه‌ها که نقش عمده‌ای در تکرار پیاپی بحران‌های کنونی داشته و دارد، با مردم و نمایندگان آن‌ها استفاده کند. از آنجا که برای فراکسیون امید مبرهن شده طرح سوال از رییس جمهوری به قصد تامین مقاصد سیاسی است، ایشان باید ازین فرصت برای ایجاد همگرایی و وحدت میان گروه‌ها و جریانات سیاسی در کشور برای عبور از چالش‌های اخیر استفاده کند.

*علی ابراهیمی نماینده مردم شازند: بهترین مطلبی که رئیس‌جمهوری می‌تواند در مورد آن صحبت کند این است که چرا دولت قادر نیست قاچاق را به صفر برساند، اگر همه چیز در این رابطه در اختیار دولت نیست صادقانه برای نمایندگان این مطلب را مطرح کنند.

*احمد انارکی نماینده مردم رفسنجان: درحالی که طرح سوال از رییس‌جمهور با محور موضوعات اقتصاد کلان مطرح شده، پیش از این سوال دیگری در همین حوزه و با محوریت بحث بازار ارز در کمیسیون اقتصادی و با حضور نمایندگانی از طرف رییس‌جمهوری و نمایندگان متقاضی طرح سوال مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نمایندگان رییس‌جمهوری ضمن تشریح مسائل، از اقدامات صورت گرفته به‌عنوان مثال در راستای مقابله با قاچاق کالا و ارز سخن گفته و نمایندگان مجلس به این نتیجه رسیدند که اقدامات مثبت و رو به جلویی صورت گرفته است. نکته دیگر این‌که به هر حال دولت تنها نهاد تصمیم‌گیرنده نیست و نهاد‌های دیگری نیز در این زمینه اثرگذار هستند. بحث دیگر زمان طرح این سوال است که به نظر می‌رسد چندان مناسب باشد و درنهایت شاید بهتر باشد آقای روحانی از این فرصت و تریبونی که در اختیار دارد، استفاده کند و با شفافیت با مردم صحبت کند. این اقدام می‌تواند منجر به تقویت رابطه دولت و مجلس نیز شود.

*بهروز بنیادی نماینده مردم کاشمر: رئیس جمهوری در مورد عوامل اساسی که باعث ایجاد این مشکلات و بهم ریختگی بازار ارز شده اند گزارشی ارائه دهند و‌در عین حال در مورد ضعف ارتباط ما با کشور‌های همسایه نیز توضیحاتی ارائه دهند.

*شهاب الدین بیمقدار نماینده مردم تبریز: رئیس جمهور باید حقایق را در مجلس بیان کند، به مردم بگوید در مملکت چه می‌گذرد و پول‌ها در دست کیست و ارز‌ها را چه کسانی گرفته‌اند.

*سیده فاطمه حسینی نماینده مردم تهران: سوال از رئیس جمهور موجب تضعیف اقتدار و منافع ملی می‌شود. طبیعتاً باید توجه داشته باشیم که البته سوال از رییس‌جمهوری حق و وظیفه نمایندگان است و کسی منکر این حق نیست، اما واقعیت آن است که در شرایط خاص کشور در روز‌ها و ماه‌های کنونی، آیا زمان مناسبی برای طرح این مسئله است یا خیر. شاید بهتر است که رییس‌جمهور با استفاده از این فرصت، درباره مشکلات و کارشکنی‌ها در مسیر برجام و دیگر امور با شفافیت با مردم صحبت کند.

*غلامرضا حیدری نماینده مردم تهران: کاملا صادقانه وشفاف مسائل پشت صحنه را بویژه درزمینه بهبود رابطه با آمریکا ونیز مافیاى طوفان ارز وسکه و موسسات مالى وقاچاق کالا وهزینه هاى سرسام آور اقتصادى وسیاسى حضور نظامى در کشورهاى دیگر بطور صریح بیان کند.

*حجت‌الاسلام سیدمصطفی ذوالقدر نماینده مردم میناب: موضوع سوال از رییس‌جمهور که اکنون در دستور کار مجلس قرار گرفته، فرصتی برای بیان مسائل کشور ازسوی رییس‌جمهوری و در حضور نمایندگان مجلس است و باید از این فرصت در راستای منافع ملی استفاده کنیم. این خود رییس‌جمهوری است که باید درباره طرح مسائل مختلف و نحوه بیان امور در صحن علنی مجلس تصمیم بگیرد و از این فرصت برای تبیین اقدامات و دستاورد‌های دولت استفاده کند. آن‌چه ضرورت دارد، شفافیت در طرح مسائل است و آقای روحانی باید شفاف این مسائل را نمایندگان مردم در میان بگذارد.

*سیده فاطمه ذوالقدر نماینده مردم تهران: رئیس جمهوری در آن روز باید فقط شفاف سازی کند، در مورد اینکه چه کسانی و چه عواملی باعث بهم ریختگی بازار ارز شده‌اند واضح توضیحاتی را ارائه دهند و در عین حال در مورد برنامه‌های اقتصادی آینده دولت نیز بگویند.

*جلیل رحیمی جهان آبادی نماینده تربت جام: آقای روحانی با شجاعت و جسارت در مورد موانع سر راهشان برای اجرای برنامه‌های‌شان توضیحات لازم را ارائه دهد.

*علی ساری، نماینده مردم اهواز: آقای روحانی با مردم شفاف باشد، در مورد اینکه اصل قضیه و این سوالات به خودشان مربوط نمی‌شود شفاف برای مجلس و مردم توضیحات لازم را ارائه دهد.

*محمدعلی وکیلی نماینده مردم تهران: حضور روحانی در مجلس فرصتی برای بیان ناگفته‌هاست

*بهرام پارسایی نماینده مردم شیراز: نمی‌توان دولت را تنها مقصر وضع امروز دانست

*مصطفی کواکبیان نماینده مردم تهران: دوست نداشتم کار به سوال از رئیس‌جمهور برسد؛ به پیغام نمایندگان توجه نشد

*محمدباقر سعادت، نماینده مردم دشتستان: سوال از رییس‌جمهور در شرایط فعلی راهگشای مشکلات اقتصادی نیست.

*هجمه‌هایی از جنس «بگم بگم»

این سخنان در حالی بیان می‌شود که اصلاح‌طلبان و در رأس آن‌ها بار‌ها در سخنان مختلف خود نسبت به «بگم بگم»‌های رئیس جمهور دولت‌های هشتم و نهم یعنی محمود احمدی نژاد انتقادات جدی وارد می‌کردند.

حال در این میان چهره‌های مختلف از روحانی می‌خواهند که دست از این بگم‌بگم‌ها بردارد به عنوان مثال محمدنبی حبیبی دبیرکل حزب موتلفه گفت: من نصیحتی به آقای روحانی داشتم که کار زشتی که آقای احمدی نژاد کردند را نکنند؛ تکرار بگم بگم‌ها برای مردم کار درستی نیست.

قصه بگم بگم درست همان زمانی آغاز شد (۲۸ آبان ماه ۹۷) که محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت هشتم و نهم برای دفاع از عبدالرضا شیخ الاسلامی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی وقت در مجلس حاضر شده بود.

وقتی یک سند صوتی از فاضل لاریجانی برادر علی لاریجانی رئیس مجلس، که مکالمه وی با مرتضوی بود را پخش کرد با اعتراض رئیس مجلس روبه رو شد و لاریجانی با اشاره به عبارت "بگم بگم" احمدی نژاد، به او گفت: با این کار‌ها نمی‌توان عدالت را در جامعه برقرار کرد.

اما مسئولان دولت یازدهم که به شدت با "بگم بگم"های احمدی‌نژاد مخالف بودند و از آن به عنوان وسیله‌ای برای نقد دولت‌های نهم و دهم استفاده می‌کردند؛ این روز‌ها خود دچار تب "بگم بگم"هایی از جنس «به موقع جواب می‌دهم»، «حرف‌هایی میزنم که خیلی‌ها خجل شوند» و «به بیان حقایق خواهم پرداخت» شده‌اند.