حج دستاویز سعودی‌ها برای فشار به دیگر کشورها

خانه ملت: روابط ایران و عربستان سعودی در 1307، بعد از تأسیس حکومت سعودی برقرار شد، ولی سفارت ایران در ریاض در 1309 دایر شد. با این حال مناسبات دو کشور به دلیل تفاوت نگرش ایدئولوژیک دو دولت چندان صمیمانه و مستحکم نبود. سفارت ایران در عربستان نیز توسط سفیر اکرودیته ایران در مصر اداره می‌شد. این مناسبات کم و بیش تا 1322 ادامه یافت‌. در این سال درگیری‌های خونینی بین شیعیان و مقامات عربستان و اتباع ایرانی و سعودی در گرفت. همچنین یک حاجی ایرانی به نام «ابوطالب یزدی‌» در ملاء عام‌، گردن زده شد. این شرایط روابط دو کشور را تیره شد. دولت ایران طی یادداشتی به وزارت خارجه عربستان نسبت به این اقدام رژیم سعودی اعتراض کرد، اما دولت ریاض اقدام خود را مطابق با قوانین شرع دانست. سفارت ایران نیز که پاسخ دولت را غیرمنطقی می‌دید تأکید کرد تا وقتی که جان و حیثیت ایرانیان در عربستان محفوظ نباشد و دولت عربستان عذرخواهی نکند ایران در سیاست خود نسبت به عربستان تجدیدنظر نخواهد کرد.

چهار سال پس از این واقعه یعنی در 1326 هیأت حسن نیتی از طرف عربستان سعودی جهت تجدید روابط دو کشور وارد ایران شد. در همین سال سفیر ایران در مصر مجدداً اکرودیته در عربستان سعودی شد. سیر روابط ایران و عربستان بعد از سقوط حکومت پهلوی فراز و نشیب‌های بسیاری به خود دیده است. عربستان در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران سیاست احتیاط، سکوت و نظارت را در پیش گرفت، ولی پس از مدتی هیأتی بلندپایه به سرپرستی دبیرکل «رابطه العالم اسلامی‌» را برای تبریک پیروزی انقلاب اسلامی به ایران فرستاد. در سال 1363 حادثه ربوده شدن یک فروند هواپیمای سعودی و فرود آن در فرودگاه مهرآباد و اقدامات مثبت جمهوری اسلامی ایران در پایان دادن به این حادثه، باعث شد روابط دو کشور تا حدودی رو به بهبود نهد. در همین مرحله، در 1364 سفر وزیرخارجه عربستان به جمهوری اسلامی و سفر وزیر خارجه وقت ایران به عربستان رخ داد. این سفرها باهدف بهبود روابط و حل پاره‌ای از مشکلات فیمابین چون حج و جنگ ایران و عراق صورت گرفت‌، اما نتیجه‌ای در پی نداشت‌. در 1365، عربستان برای فشار بر جمهوری اسلامی ایران و با افزایش صدور نفت‌، قیمت را کاهش داد که به تیرگی مجدد در روابط دو کشور انجامید. سردی حاکم بر روابط دو کشور و تشدید آن توسط امریکا با هدایت جریانات منطقه‌ای بر ضد ایران، همچنین شهادت 400تن از حجاج ایرانی در مراسم حج 1366 که اعتراض شدید جمهوری اسلامی رابه دنبال داشت ، تیرگی روابط دو کشور را به اوج خود رساند. سرانجام در ششم اردیبهشت 1367 عربستان اقدام به قطع یک جانبه مناسبات سیاسی با جمهوری اسلامی ایران کرد و این قطع رابطه حدود سه سال به طول انجامید. اولین دیدار مقامات ایران وعربستان بین وزرای خارجه دو کشور در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد ـ شهریور 1369 ـ و دیدار بعدی در ژنو انجام گرفت‌. در 15 اسفند 1369 نیز وزرای خارجه دو کشور در مسقط با هم ملاقات کردند. به دنبال این دیدار در 27 اسفند 1369 بیانیه مشترکی در زمینه برقراری مجدد روابط سیاسی دو کشور همزمان در تهران و ریاض منتشر شد. سعودالفیصل وزیر خارجه عربستان پس از دیدار با ولایتی وزیر خارجه وقت در مصاحبه‌ای اعلام کرد، عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در حل تمام مشکلات فی مایبن به تفاهم رسیده‌اند. سرانجام پس از سه سال قطع رابطه سیاسی‌، در پی مذاکرات وزرای خارجه دو کشور، تجدید روابط متقابل اعلام شد و مقامات تهران و ریاض در فروردین 1370 سفارتخانه‌های خود را در پایتخت‌های یکدیگر گشودند. قطع رابطه ای از ترس چرخ اش موازنه قدرت به نفع ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به جایگاه منطقه‌ای و اختلافات ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران و عربستان روابط این دو کشور پر از فراز و نشیب و بعضا همراه با تخاصم‌های دیپلماتیک بوده است ، چنان که در مقطعی پس از کشتار 275 زائر ایرانی در مکه در مراسم برائت از مشرکین در سال 1366 مسئله تیرگی روابط دو کشور به حد اعلی رسید و هشت ماه بعد از این کشتار، عربستان سعودی به صورت یک جانبه به قطع مناسبات خود با ایران اقدام کرد و به دیپلمات‌های ایرانی مقیم عربستان یک هفته مهلت داد که ایران را ترک کنند، ایران نیز متعاقبا به دستور امام خمینی(ره) اعزام زائران به سفر حج واجب را متوقف کرد و آن را برای مدتی تحریم کرد . بعد از اتمام جنگ هشت ساله، حمله عراق به کویت و محکومیت این اقدام از سوی ایران، روابط سیاسی این دو کشور بعد از سه سال با بازگشایی سفارت و کنسولگری در ایران و عربستان در سال 1370 وارد مرحله جدیدی شد . اما این تمام ماجرای روابط دو کشور طی این سالها نبود، اتفاقی که در فرودگاه جده در هنگام بازگشت زائران ایرانی رخ داد، روابط دو کشور را بیش از پیش متاثر کرد چنان‌که پای احساسات ملی نیز به میان آمده است ، داستان از جایی آغاز شد که در هنگام بازگشت تعدادی از زوار ایرانی از حج عمره، در فرودگاه جده دو مامور عربستانی به دو نوجوان پسر ایرانی تعرض کردند و جمهوری اسلامی ایران خواستار حفظ امنیت و کرامت زائرین اش شد. این تمام ماجرا نبود، بی تدبیری و بی کفایتی حکام سعودی در برگزاری مراسم حج تمتع و بشهادت رسیدن هزاران نفر از زائرین بیت الله الحرام و جمعی از هموطنان عزیز کشورمان و البته عدم همکاری ماموران و مسئولان سعودی باعث شد که شاهد موضع گیری قاطعانه مقام معظم رهبری در این خصوص باشیم. موضع گیری که پس از آن مسئولان سعودی را وادار به عقب نشینی از مواضع سابق خود کرد. سران بی کفایت سعودی در سال 93 باعث داغدار شدن هزاران خانواده مسلمان در سراسر جهان شدند و وقیحانه نیز حاضر به پذیرش خطاها و اشتباهات خود نیستند و با بی شرمی تمام نیز در حادثه سقوط جرثقیل در مسجد الحرام و پس از آن در مراسم رم جمرات در منا مقصر را حاجیان دانسته و خود را از تمام اتهامات مبرا دانستند. این مواضع و بی تدبیری های حکام سعودی طی سالهای اخیر و اقدام به ترویج تفکر تکفیری و حمایت های مادی و معنوی از تروریست های در منطقه با موضع گیری های قاطعانه جمهوری اسلامی ایران مواجه شود و اوج این تقابل در اعدام شیخ نمر روحانی برجسته این کشور بوجود آمد و سعودی ها که قافله را طی این سالها از دست داده بودند برای پیش دستی کردن، بحث تجمع مقابل سفارت این کشور را بهانه ای برای قطع رابطه با تهران اعلام کرده و پس از آن به دنبال یاری کشی از بین کشورهای هم پیاله خود راه افتادند. قطع روابطی از جنس بدخواهی و بدذاتی با نگاهی به اتفاقات چندین ساله گذشته بین عربستان و ایران در صحنه های منطقه ای و بین المللی به این نتیجه می رسیم که همه موضع گیری های این کشور علیه ایران برنامه ریزی شده و از پیش دیده شده است. قطع روابط دیپلماتیک با یک کشور همسایه مهم، امر ساده ای نیست که به بهانه حمله چند نفر به ساختمان کنسولگری یک کشور صورت گیرد و به استناد آن، همه روابط دیپلماسی، سیاسی و اقتصادی را با آن قطع کند و پس از آن نیز به هر وسیله ای چنگ بزند تا نهایت خشم و دشمنی خود را با همسایه اش ابراز نماید ! نگاهی گذرا به چالش ها و اختلاف دیدگاه ها و رویکردهای موجود بین دو طرف تاکید می کند که نباید انتظار افق های روشن در آینده مناسبات دو کشور داشت. نگاه طایفه ای و افراطی سعودی ها، دخالت در مسائل داخلی دیگر کشورهای مسلمان از جمله عراق، سوریه، لبنان و بحرین، حمایت مالی گسترده از گروه های تروریستی ، اختلاف افکنی در رویکردهای سیاسی منطقه ای و بین المللی، واگرایی در منافع و اهداف داخلی و خارجی، پیشینه و سوابق جنایت بار سعودی ها در منطقه و غیره همه مسائل و موضوعاتی هستند که کارنامه سیاه وهابیت ریاض نشین را سنگین تر کرده است. تقابل و رقابت با ایران به هیچ عنوان به صلاح عربستان نیست حشمت الله فلاحت پیشه نماینده مردم اسلام آباد غرب و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به تحولات جهانی و به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا اظهار کرد: با توجه به اینکه ترامپ به دنبال سیاست های یک جانبه و به دست آوردن پول کشورهای عربی است، نوع نگاه وی به این کشورها کاملا استثماری می باشد. وی با بیان اینکه ترامپ از حمایت عربستان در انتخابات ریاست جمهوری از نامزد دموکرات ها، بشدت ناراحت است و مواضع اش علیه ایران نیز تند تر از دولت های قبلی نیست، تصریح کرد: سعودی ها با این شرایط به دنبال این هستند که دوباره خود را به ایران نزدیک کنند و حتی شاهد هستیم که حاضر به همکاری در کاهش قیمت نفت، مسئله حج و مسائل دیگر شده اند. فلاحت پیشه با تاکید بر اینکه سعودی ها می دانند که تقابل و رقابت با ایران در منطقه و جهان اسلام به هیچ عنوان به صلاح آنها نیست، گفت: همگان می دانند که ایران بازوی توانمند و قوی جهان اسلام برای مقابله با دشمنان است و وحدت و ثبات در بین مسلمانان را دنبال می کند. وی با بیان اینکه هنوز هم می توان مناسبات دو طرف را بر اساس عرف دیپلماتیک حفظ کرد، گفت: مطمئنا جمهوری اسلامی ایران اجازه نمی دهد که هیچ کشوری برای برقراری ارتباط برای ما پیش شرط تعیین کند، چرا که اساس عزت، حکمت و مصلحت در برقراری روابط با دیگر کشورها در سرلوحه ارتباط با دیگر کشورها می باشد. دست های آلوده عربستان به خون هزاران بی گناه در جهان اسلام هادی شوشتری نماینده مردم قوچان و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بیان داشت: حسن برخورد و برقراری ارتباط با کشورهای جهان اسلام و همسایگان جز اولویت های ایران می باشد، ولی در این برقرار به هیچ عنوان حاضر نیستیم عزت و سربلندی خود را از دست بدهیم. وی با بیان اینکه داشتن روابط و مناسبات فی مابین و دوطرفه با کشورهای اسلامی به خاطر داشتن مبانی مشترک عقیدتی جز اولویت های ایران بوده است، تصریح کرد: کشور سعودی طی سالهای اخیر رفتارهای خارج از عرف دیپلماتیک و بین الملل انجام داده که به هیچ عنوان قابل پذیرش برای دیگر کشورها نیست و باید آنها را اصلاح کند. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه احترام متقابل و دست برداشتن از اقدامات خصمانه، جلوگیری از ترویج تفکر وهابیت و حمایت از گروه های تروریستی منطقه خواسته جهان اسلام از عربستان سعودی می باشد، اظهار کرد : مطمئنا این کشور که خود دست های آلوده به خون هزاران بی گناه را در کارنامه دارد، نمی تواند برای کشوری همچون ایران که تمام تلاش خود را برای وحدت جهان اسلام تلاش می کند، پیش شرط تعیین نماید. وی با تاکید بر اینکه هیچ کشوری نمی تواند برای برقراری ارتباط با جمهوری اسلامی ایران شرط تعیین و ما را مجبور به پذیرش آن بکند، گفت: احترام متقابل به حاکمیت تمامی کشورهای و عدم دخالت در امور آنها از سیاست های همیشگی جمهوری اسلامی ایران بوده و در راستای وحدت و قدرت جهان اسلام نیز از هیچ کوششی دریغ نکرده است. شوشتری افزود: این حکام سعودی هستند که باید در مواضع و اقدامات خارج از عرف بین الملل و دیپلماتیک خود اصلاحاتی انجام دهند تا اوضاع در منطقه بهبود یابد و بعد از این کارها می توان از موضع حکمت، عزت و مصلحت روابط با این کشور را باز مهندسی کرد. دلارهای نفتی سعودی که بوی خون می دهند اردشیر نوریان نماینده مردم شهرکرد و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اقدامات عربستان سعودی طی سالهای اخیر برای تولید ناامنی و خشونت در منطقه و جهان اسلام باعث ایجاد خسارت های فراوانی به کشورهای مسلمان شده است و کشوری که با برادران دینی خود اینگونه رفتار می کند، مطمئنا جایگاهی در نزد دیگر کشورها ندارد. وی با اشاره به اینکه سعودی ها طی این سالها با دلارهای نفتی خود باعث ریخته شدن خون هزاران انسان بی گناه و مسلمان شده است، گفت: اقدامات خصمانه و مخرب سعودی ها علیه ایران نشان دهنده دشمنی های پایان ناپذیر آنها با کشورمان است. نوریان با بیان اینکه سعودی ها در جایگاهی قرار ندارند که برای ایران پیش شرط تعیین و ما را مجبور به قبول خواسته های غیر منطقی و خارج از چارچوب های بین المللی بکنند، تصریح کرد: همگان به نقش مخرب و منفی سعودی ها در صدور تفکر تکفیری و خشونت در منطقه آگاه هستند، پس چنین کشوری باید نسبت به موضع گیری های خود دقت بیشتری به خرج دهد. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه تا زمانی که حکام سعودی از مواضع مخرب و اقدامات خصمانه خود علیه ایران دست برندارد ، برقراری روابط معنای ندارد، گفت: سیاست های نامعقول و جاهلانه سعودی ها نشان دهنده زوال این حکومت است و مطمئنا با این روش غیر منطقی آنها نباید انتظار اتفاقات مناسب در جهان اسلام باشیم.