جلیلی: باید «دیپلماسی ریزگرد» داشته باشیم

خبرگزاری فارس: نشست تخصصی «بررسی معضل ریزگردها در جنوب کشور» عصر امروز دوشنبه در دفتر سعید جلیلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد.

سعید جلیلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، مهندس محمدرضا محمدی زاده رئیس سابق سازمان محیط زیست،فاطمه واعظ جوادی رئیس اسبق سازمان محیط زیست، فرود شریفی عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، حجت الاسلام مجید ناصری نژاد رئیس مجمع نمایندگان استان خوزستان، فریدون حسنوند رئیس کمیسیون انرژی مجلس و نماینده مردم اندیمشک، غلامحسین آقایان رئیس سابق موسسه پژوهش های کشاورزی، عباس اسماعیلی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و علی درویشی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در این نشست تخصصی حضور داشتند.

دو نگاه اصلی درباره منشاء ریزگردها

در این نشست شریفی با بیان اینکه گرد و غبار با طوفان شن متفاوت است اظهار داشت، این موضوع، بحث جدیدی نیست و آیین نامه ای در سال 88 از سوی دولت وقت برای مبارزه با گرد و غبار به تصویب رسیده است.

وی در ادامه گفت: سوال اول این است که منبع گرد و خاک کجاست؟ یک دیدگاه این است که عراق و عربستان منشاء این گرد و غبار هستند و کاری از دست ما بر نمی آید و یک دیدگاه هم این است که بخشی از منشاء ریزگردها داخلی و بخشی بخشی بیرونی است.

شریفی همچنین زمان شکل گیری گرد و غبارها را زمستان و بهار دانست و اظهار داشت: منبع گرد و غباری که در زمستان ایجاد می شود، سینوپیک است که از خلیج فارس بلند می شود ولی این گرد و غبار در بهار از غرب کشور بویژه از عراق و کمی هم از سوریه بلند می شود.

وی در ادامه به بررسی راهکارهای مبارزه با ریزگرد پرداخت و گفت: وجود درخت، پوشش گیاهی و منابع آب موجب جلوگیری ایجاد ریزگرد می شود و باید با مدیریت خاک که شامل اضافه کردن مواد بهبود دهنده و پوشش گیاهی به خاک است مانع ریزگردها شد. کاری که خود باعث افزایش اشتغال مردم بومی این مناطق نیر خواهد گردید.

هفت پیشنهاد تخصصی برای مقابله با ریزگردها

در ادامه این جلسه اسماعیلی از اساتید دانشگاه تربیت مدرس هفت گام را برای مبارزه با ریزگردها ارائه کرد.

وی در بیان گام نخست گفت: برای حل معضل ریزگرد ابتدا باید یک متولی مشخص معین شود تا بعنوان نهاد پاسخگو قرار گیرد.

اسماعیلی گام دوم را نیز ایجاد یک پایگاه داده توصیف کرد و افزود: در حال حاضر اطلاعات بسیار پراکنده است که همین موجب موازی کاری می شود و هزینه بدست آوردن اطلاعات بالاست.

این استاد دانشگاه در بیان گام سوم نیز گفت: باید ریزگردها را از لحاظ ساختاری و ویژگی هایشان مورد بررسی و مطالعه قرار داد تا مشخص شود که مثلا آیا این ریزگردها دارای تشعشعات رادیواکتیو هستند یا خیر؟

وی گام چهارم را نیز اینطور توصیف کرد: باید ساماندهی تقسیم وظایف شود و هر بخش به متولی پاسخگو باشد.

اسماعیلی گام پنجم را «تدوین برنامه زمانبندی شده» عنوان و گام ششم را نیز «نشست های تخصصی ویژه برای بحث در مورد راه های نوین مبارزه با ریزگرد» بیان کرد.

این استاد دانشگاه گام هفتم و نهایی را نیز «تعیین کانون های آلودگی و مشخص کردن سهم هر کدام در وضع موجود» عنوان کرد.

منشاء ریزگردها؛ دشت های جنوب شرقی اهواز

در ادامه این نشست حجه الاسلام ناصری نژاد نماینده مردم شادگان در مجلس شورای اسلامی ضمن بیان مشکلات مردم جنوب کشور در موضوع ریزگردها، منشاء را دشت های جنوب شرقی اهواز توصیف کرد و گفت: متاسفانه مدتهاست که این مناطق دیگر مانند گذشته دارای پوشش گیاهی نیست زیرا حوزه مارون در سالهای اخیر با بحران مواجه است و رود کارون دیگر به آنجا سر ریز نمی کند.

سازمان محیط زیست صرفا نقش نظارتی دارد

در ادامه این نشست درویشی از اساتید دانشگاه تهران به بررسی کانون های ریزگرد در ایران پرداخت و گفت: متاسفانه کانون ورامین و بویین زهرا در حال بحرانی شدن هستند که تهران را تهدید می کنند. وی مراتع تغییر یافته، تالاب های خشک شده و زمین های کشاورزی را سه نوع کانون اصلی تشکیل دهنده ریز گرد دانست و گفت: متولی اصلی برخورد با این مسئله وزارت نیرو است و سازمان محیط زیست صرفا نقش نظارتی و کاتالیزوری را دارد.

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه سازمان ملل با ارائه قطعنامه ای در سال 2015 به موضوع مقابله با گرد و غبار رسمیت بخشیده است، گفت: برای مبارزه با ریزگردها نیازمند به یک ستاد با ساختاری مشابه ستاد احیاء در دریاچه ارومیه هستیم و پیشنهاد میشود که اعضای اصلی این ستاد از مدیران سازمان جنگل ها و مراتع، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو با نظارت سازمان محیط زیست باشند.

مقابله با ریزگردها همت مسئولان را می طلبد

در ادامه این نشست محمدی زاده رییس سابق سازمان محیط زیست گفت: تا 5 سال قبل، 90 درصد تهدیدها در این حوزه از خارج از کشور بود و عراق با 60 درصد، عربستان با 15 درصد، سوریه با 10 درصد و اردن با 5 درصد در این تهدیدها سهیم بوده اند اما در حال حاصر بخشی از تهدیدها از داخل کشور است.

وی با بیان اینکه در زمان مسئولیتش در سازمان محیط زیست با همکاری وزیر وقت نیرو و استاندار خوزستان در بازه زمانی 25 روزه تالاب شادگان احیا شد، افزود: امروز هم حل این معضل ممکن است و بیش از هر چیز اراده مسئولان را طلب می کند.

محمدی زاده ادامه داد: در دولت قبل وزارت نفت مسئولیت تامین هزینه احیای 250 هکتار از دشت های خوزستان را به عهده گرفت که متاسفانه این کار در دولت یازدهم متوقف شد و باید مجددا این کار با حمایت وزارت نفت و سازمان مراتع و جنگل ها انجام شود.

سازمان محیط زیست به جای لابی با اروپایی ها با کشورهای منطقه تعامل کند

وی در ادامه با انتقاد از عملکرد سازمان محیط زیست، گفت: امروز در تعامل با کشورهای منطقه مشکل داریم ولی تلاش این سازمان معطوف به لابی با کشورهای اروپایی شده است.

در ادامه این جلسه، فاطمه جوادی رئیس اسبق سازمان محیط زیست تصریح کرد: سازمان محیط زیست ابزارهای اجرایی را در اختیار ندارد و ببشتر جنبه نظارتی دارد.

وی با بیان اینکه سازمان زمین شناسی در سالیان اخیر پروژه های زیادی در حوزه ریزگرد انجام داده و نقشه های آن را کاملا آماده کرده، اظهار داشت: توصیه به دوباره کاری نمی کنم چرا که نزدیک 8 سال کار مطالعاتی در این باره انجام شده و باید از اطلاعات موجود استفاده کرد.

وی در انتها به معرفی رئیسی از متخصصان هیدروژئولوژی کشور پرداخت و گفت: ایشان در سال های اخیر مطالعات گسترده ای را بر روی آب های کارستیک بعمل آورده که نتایج تحقیقات آن با توجه به اینکه می تواند بخش زیادی از آب کشور را تامین کند، مورد بی مهری دولت یازدهم قرار گرفته است.

لزوم تشکیل یک ستاد ویژه با فرماندهی معاون اول رییس جمهور

در ادامه این نشست تخصصی، فریدون حسنوند با بیان اینکه در کشور سازمان مدیریت آب داریم، ولی طرح جامعی نداریم گفت: عمدتا مدیریت آب با روش سد سازی و روش های قدیمی در کشور صورت می گیرد و باید طرح جامعی تدوین شود و شورای عالی آب بر روی اجرای آن نظارت داشته باشد.

رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی همچنین با انتقاد از وزارت نفت اظهار داشت: ما در اقیانوس و دریا حفاری می کنیم ولی در تالابی به عمق یک حوض، حفاری نمی کنیم.

وی افزود؛ باید یک ستاد با فرماندهی معاون اول رئیس جمهور و مدیریت اجرایی یکی از اعضای هیات دولت و مستقر در استان خوزستان ایجاد کنیم.

مشکل قانونی وجود ندارد، باید هماهنگی و تقسیم وظایف به درستی انجام شود

در انتهای جلسه، سعید جلیلی به جمع بندی مباحث مطروحه توسط کارشناسان در این جلسه پرداخت و گفت: اگر در زمان جنگ آبادان و خوزستان در معرض حصر بود و امام فرمودند باید حصر شکسته شود، امروز مشکلی به صورت نرم افزاری سرمایه اجتماعی خوزستان را هدف قرار داده، باید رفع شود.

وی در ادامه افزود: ریزگرد موضوع جدیدی نیست هر چند ممکن است آثار جدیدی به آن اضافه شده باشد. در اردیبهشت 88 برای مواجهه با ریزگردها دستورالعملی صادر شده و به نظر نمی رسد از لحاظ قانونی کمبودی باشد. مشکل از عدم هماهنگی و تقسیم وظایف و مدیریت عالی برای ایفای صحیح نقش ها و کار ویژه هایی است که باید صورت گیرد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه به مساله پاسخگویی دستگاه ها اشاره کرد و اظهار داشت: اینکه بگوییم فقط سازمان حفاظت از محیط زیست پاسخگو باشد، صحیح نیست و مجموعه ای از دستگاه ها بخصوص وزارت نفت و کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست که باید این ها را مدیریت کنند باید پاسخگو باشند و البته وزارت خانه های دیگری چون نفت و راه و شهرسازی که نقش سلبی دارند، باید مدیریت شوند تا این نقش سلبی به حداقل برسد. باید یک مدیریت هم آهنگ و هم افزا برای رفع مشکل وجود داشته باشد تا هم در زمینه آب و تالاب ها و هم کشت به وضع مطلوب برسیم.

لزوم توجه به ظرفیت های مردمی به جای اتکا به بوروکراسی

جلیلی در ادامه افزود: بحث دیگر استفاده از ظرفیت خود مردم برای برخورد با این موضوع است. اگر بخواهیم با این موضوع صرفا با ظرفیت دستگاه های دولتی و بوروکراسی موجود برخورد کنیم، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. باید هم در سطح نخبگانی و اساتید دانشگاهی و هم از ظرفیت بسیج که در گذشته اعلام آمادگی کرده، استفاده شود چرا که کاری که در روال اداری ماه ها به طول می کشد با یک هم آهنگی و بسیج مردمی زمان بسیار اندکی را طی خواهد کرد.

جلیلی در ادامه به دو موضوع «پدافند غیر عامل» و «فناوری های جدید» اشاره کرد و گفت: اگر آمادگی ما در حوزه پدافند غیرعامل مناسب بود، می شد مسائلی چون قطع برق را پیش بینی و پیشگیری کرد. همچنین در مواجهه با چنین پدیده هایی استفاده از فناوری های جدید بسیار اهمیت دارد چرا که فناوری های جدید باعث افزایش سرعت کار و افزایش اثر بخشی خواهد شد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه به مساله «مدیریت جهادی» اشاره کرد و اظهار داشت: وجود یک مدیریت جهادی می تواند دستگاه ها و بخش های دولتی و مردمی را در این موضوع سرخط کند. با توجه به هوای گرم خوزستان، این معضل وقتی در تابستان رخ می دهد بحران جدی تری را بوجود می آورد، لذا باید قرارگاهی با پیشران های عملیاتی و پیشران های دانش و فناوری شکل گیرد و صرفا متکی به یک کار پیمانکاری برای انجام نقش خود نباشد و بتواند تا حد امکان توان مردمی را برای حل مشکل پای کار آورد.

با «دیپلماسی ریزگرد» و تعامل با همسایگان می توان مشکل را حل کرد

وی همچنین اطلاعات غلط را ره زن این مسیر دانسته که عدم صحت و دقت آن، منجر به نتیجه غلط خواهد شد و در ادامه پیشنهاد شکل گیری دیپلماسی ریزگرد را داد و گفت: همانطور که ما دیپلماسی آب داریم، دیپلماسی ریزگرد هم باید داشته باشیم تا تعاملاتمان با همسایگان در این خصوص بیشتر شود.

جلیلی در پایان افزود: بحران ریزگردها، مساله مشترکی میان ایران و برخی همسایگان مثل عراق است و بخشی از این مشکل با دیپلماسی ریزگرد و تعامل بین کشورها حل می گردد.