روزنامه شرق؛ سیدحسین موسوی: اشتون کارتر، وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا، روز شنبه یکم آبان بدون اعلام قبلی وارد بغداد شد و با دکتر حیدرالعبادی، نخست‌وزیر عراق، دیدار و گفت‌وگو کرد. کارتر پیش از ورود به بغداد در مصاحبه‌ای گفت هدف دیدار از عراق، مذاکره بر سر یافتن فرمولی برای جلب مشارکت ترکیه در جنگ موصل در چارچوب مدیریت سه‌جانبه آمریکا، عراق و ترکیه در جنگ علیه تروریسم است.
حیدرالعبادی، نخست‌وزیر عراق، در دیدار با اشتون کارتر به‌طور قاطع به پیشنهاد جلب مشارکت ترکیه در جنگ موصل پاسخ منفی داد و گفت جنگ موصل بر پایه فرماندهی عراق صورت گرفته است و بغداد نیازی به مشارکت آنکارا ندارد. موضوع مشارکت ترکیه در جنگ موصل در هفته‌های اخیر به موضوع درگیری‌های لفظی میان رهبران ترکیه و عراق تبدیل شده است و رهبران دو کشور تا آنجا پیش رفتند که خارج از عرف دیپلماتیک به یکدیگر اهانت کردند. در گام اول، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، با بهانه قراردادن حضور ارتش ترکیه در پایگاه بعشیقه در شمال عراق، خطاب به نخست‌وزیر عراق که از وی خواسته بود نیروهای خود را از خاک این کشور خارج کند، گفت: نخست‌وزیر عراق در موقعیتی نیست که از ترکیه بخواهد نیروهای خود را از شمال عراق بیرون ببرد و ترکیه به‌زودی اسناد مربوط به موافقت‌نامه دوجانبه را برای استقرار ارتش ترکیه در پایگاه بعشیقه در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهد.
نخست‌وزیر عراق در پاسخ به این اظهارات اردوغان گفت: هیچ توافقی میان بغداد و آنکارا درباره پایگاه بعشیقه وجود ندارد، جز آنکه دو طرف برای آموزش پلیس عراق از ترکیه کمک خواسته بودند و اکنون دیگر نیازی به حضور نیروهای ترکیه در عراق نیست و عراق در صورت پافشاری آنکارا مبنی بر ادامه این حضور، موضوع را به شورای امنیت خواهد برد. اکنون یک هفته از جنگ آزادسازی موصل بدون مشارکت ترکیه می‌گذرد و لحن رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، روزبه‌روز علیه مقامات عراق تندتر می‌شود. این پرسش از روز نخست مطرح بود که چرا آنکارا تا این حد برای مشارکت در جنگ موصل پافشاری می‌کند؟ و در مقابل رهبران عراق چرا تا این حد از پذیرش این درخواست آنکارا امتناع می‌کنند.
در پاسخ به این دو پرسش، فرضیه‌های گوناگونی مطرح است؛ از یک سو آنکارا معتقد است به دلیل نزدیکی موصول به مرز مشترک عراق و ترکیه ضرورت مشارکت آنکارا در جنگ علیه داعش مطرح می‌شود، زیرا به گفته رهبران ترکیه، جنگ موصل که در نزدیکی مرز ترکیه جریان دارد، ترکیه را در معرض خطر قرار می‌دهد. ابعاد این خطر‌ها در حوزه امنیت ملی ترکیه رخ می‌دهد و ترکیه ناگزیر است در برابر آن واکنش نشان دهد. مثلا درصورتی‌که ساکنان موصل به دلیل حمله نظامی ارتش عراق از این شهر آواره شوند صدها هزار نفر از آنان ممکن است به درون مرزهای ترکیه وارد شوند و مانند جنگ در شمال سوریه، آنکارا با یک فاجعه انسانی مواجه شود. همچنین ممکن است نیروهای داعش زیر فشار حملات ارتش عراق به مرزهای ترکیه رخنه و برای امنیت این کشور تهدید امنیتی به وجود آورند. مضافا بر این، مشارکت حشدالشعبی عراق در جنگ موصل ممکن است درگیری‌های فرقه‌ای را تشدید کند و حمام خون در موصل به راه افتد. در نتیجه و به گفته رهبران آنکارا، مشارکت ترکیه در جنگ موصل می‌تواند موازنه قوا را در ساختار و گرایش نیروهای عمل‌کننده به وجود آورد و مانع از بروز جنگ فرقه‌ای حتی پس از آزادی موصل شود.
در سوی دیگر ماجرا، رهبران عراق همه دلایل آنکارا را برای مشارکت در جنگ موصل رد می‌کنند و معتقدند آنکارا جنگ عراق علیه تروریسم داعش را به جنگ فرقه‌ای تفسیر کرده و مشارکت آنکارا در این جنگ و بر مبنای این نگاه و تفسیر آنکارا می‌تواند نگرانی عراق را درباره فرقه‌ای‌شدن جنگ موصل تشدید کند.
از سوی دیگر ترکیه هیچ‌گاه به‌عنوان عضو ائتلاف بین‌المللی علیه داعش شناخته نمی‌شد که اینک بخواهد در جنگ موصل خود را عضو ائتلاف معرفی کند. وزارت خارجه آمریکا یک هفته پیش از شروع جنگ موصل و به دنبال تشدید حملات تبلیغاتی رهبران عراق و ترکیه علیه یکدیگر اعلام کرد ترکیه در ائتلاف بین‌المللی جنگ علیه تروریسم در عراق عضویت ندارد و آنکارا برای مشارکت در جنگ موصل باید با رهبران بغداد موافقت‌نامه جداگانه‌ای امضا کند. در نتیجه موضع دولت عراق در برخورد با آنکارا با این موضع وزارت خارجه آمریکا تقویت شد. همچنین عراق به لحاظ اصولی چندان اعتمادی به ترکیه ندارد. بی‌اعتمادی عراق به جریان جنگ موصل محدود نمی‌شود؛ بلکه این بی‌اعتمادی به دوران پیدایش داعش در عراق و سوریه بازمی‌گردد. رهبران عراق بر این باور هستند ترکیه یکی از کشورهایی است که نقش مهمی در انتقال هزاران ستیزه‌جوی تندرو به خاک سوریه و عراق داشته‌اند.
آنها هنوز از یاد نبرده‌اند که ترکیه در انتقال نفت ارزان‌قیمت از حوزه‌های نفتی عراق و سوریه و فروش آن به دلالان بین‌المللی نقش مهمی ایفا کرد و اگر حضور روسیه و حملات هوایی این کشور علیه هزاران قافله نفت‌کش داعشی نبود، نفت کشورهای سوریه و عراق همچنان به تاراج می‌رفت. رهبران عراق از یاد نبرده‌اند که دو سال قبل و هنگام حمله نیروهای داعش به موصل و اشغال دومین شهر عراق از سوی تروریست‌ها شبکه اطلاعاتی ترکیه که در موصل و در کنسولی این کشور در این شهر مستقر بود، هیچ حرکت مودت‌آمیزی از خود برای باخبرکردن دولت عراق نشان نداد. رهبران عراق از یاد نبرده‌اند که حتی ایالات متحده آمریکا درباره نقش ترکیه در قبال تسهیل عملیات انتقال هزاران تروریست از ده‌ها کشور جهان برای انضمام به صفوف داعش در سوریه و عراق سکوت اختیار کرده بود و وقتی حملات داعش به درون اروپا به‌ویژه به فرانسه کشیده شد، موضع واشنگتن، پاریس و بسیاری از کشورهای غربی تغییر کرد. درنتیجه و اینک که جنگ آزادسازی موصل آغاز شده، رهبران عراق حق دارند که درباره سیاست‌های واقعی آنکارا در شمال عراق، شک و تردید داشته باشند. اظهارات اخیر ترکیه درباره ضرورت مشارکت ارتش
این کشور در جنگ موصل برای حفظ موازنه فرقه‌ای و به منظور جلوگیری از به‌راه‌افتادن حمام خون (به تعبیر رجب طیب اردوغان) پس از آزادی موصل، پیش از آنکه رهبران عراق را به تجدیدنظر درخصوص مخالفت با مشارکت ارتش ترکیه در جنگ موصل سوق دهد، آنها را بیش‌ازپیش درباره سیاست‌های ترکیه در جنگ موصل (در صورت موافقت با حضور در این جنگ)، نگران کرد؛ زیرا دولت عراق نمی‌توانست این ریسک بسیار گران را بپذیرد و به ارتش ترکیه اجازه دهد در ساختار و بافت اجتماعی و فرهنگی موصل، پس از بیرون‌راندن داعش، به بهانه حفظ بافت و موازنه فرقه‌ای این شهر دخالت کند. نگرانی رهبران عراق درباره سیاست‌های آنکارا، هنگامی تشدید شد که رجب طیب اردوغان در واکنش به در خواست حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق، برای عقب‌نشینی از پایگاه بعشیقه شمال این کشور، به گونه ضمنی و حتی آشکار از چندپارگی عراق سخن به میان آورد. بدین‌ترتیب بغداد می‌توانست درخصوص نیت واقعی آنکارا از پافشاری بر سر مشارکت در جنگ موصل، نگران باشد و این نگرانی را تا حد طرح یا تجدید ادعای تعلق موصل به ترکیه، ارتقا دهد.
با این محاسبه، دولت عراق ترجیح داد ارتش ترکیه به‌طورکلی از موضوع جنگ آزادسازی موصل برکنار بماند. این سیاست دولت عراق را باید در چارچوب تلاش برای جلوگیری از بروز متغیرهای پیش‌بینی‌نشده در جریان عملیات آزادسازی موصل و پس از آن تفسیر و نیز پافشاری آنکار را برای مشارکت در این جنگ، باید به منزله اصرار بر ورود یک عامل بیگانه در معادلات صرفا ملی یک کشور مستقل، تلقی کرد.
رجب طیب اردوغان پیش از آغاز جنگ آزادسازی موصل، گفته بود در صورت مخالفت با مشارکت ترکیه در جنگ موصل، آنکارا نقشه شماره ب را به اجرا خواهد گذاشت. در نتیجه، اکنون باید این پرسش را مطرح کرد که نقشه شماره ب آنکارا چه نسبتی با موضوع استقلال عراق دارد. اکنون عملیات آزادسازی موصل بدون حضور و مشارکت ترکیه آغاز شده و با موفقیت به پیش می‌رود. طبق وعده اردوغان، نقشه شماره ب آنکارا نیز باید شروع شده باشد که نتایج و پیامدهای آن، هنوز برای ناظران نامعلوم است. این نقشه هرچه باشد، رهبران عراق از هم‌اکنون باید درباره راهبردهای پس از آزادسازی موصل، چاره‌اندیشی کنند. این چاره‌اندیشی‌ها هرچه باشد، نباید از تلاش مجدانه برای حفظ بافت دموگرافی، مذهبی و تنوع دینی، فرقه‌ای و تاریخی این شهر تمدن‌ساز عراق، به‌دور باشد.
دیدگاه تان را بنویسید