روایت عراقچی از اعتراض ایران به‌گزارش «بان‌کی‌مون»

روزنامه ایران: موضوع برنامه‌های موشکی ایران با موضعگیری برخی مسئولان بلندپایه غربی یک‌بار دیگر ایران را در کانون خبرهای سیاسی جهان نشانده است. موضعگیری آنگلا مرکل، درز بخش‌هایی از گزارش ناموزون دبیرکل سازمان ملل و بیانیه نشست اخیر ناتو، جملگی برنامه‌های موشکی ایران را ساز ناکوک قطعنامه 2231 دانسته‌اند؛ موضوعی که به یکی از محورهای گفت‌وگوی ما با سیدعباس عراقچی، مسئول پیگیری برجام تبدیل شد. در آستانه یک‌سالگی توافق هسته‌ای با او به گفت‌وگو نشستیم. عراقچی در این گفت‌وگوی مفصل از دشواری‌های قابل انتظاری سخن گفت که از فردای جشن دستیابی به برجام آغاز شد، دشواری‌هایی که اختلاف‌نظرها بر سر برنامه‌های موشکی یکی از مهم‌ترین آنها بود. با هم بخش‌هایی از این مصاحبه را که مشروح آن فردا در ویژه‌نامه سالروز توافق هسته‌ای ایران منتشر می‌شود، می‌خوانیم.

در آستانه یک سالگی توافق هسته‌ای مواضعی از سوی صدراعظم آلمان و دبیرکل سازمان ملل متحد درباره برنامه‌های موشکی کشورمان اعلام شده که دغدغه‌هایی را پیرامون آینده برجام ایجاد کرده است و حتی آقای صالحی در این رابطه هشدار داده‌اند بوی توطئه‌ای تازه به مشام می‌رسد. ارزیابی شما از این رخدادها چیست؟

بوی توطئه هر روز استشمام می‌شود ،اگر روزی به این نتیجه برسیم که دشمنان ایران از توطئه دست کشیده‌اند باید متعجب شویم. نکته اول اینکه همیشه باید حواس‌مان درباره دسیسه‌چینی علیه ایران جمع باشد؛ نکته دوم اینکه اگر توطئه‌ای وجود دارد، باید آن را به طور دقیق شناسایی و تجزیه و تحلیل کنیم. شورای امنیت از بان کی مون خواسته است که هر 6 ماه درباره برجام گزارش دهد و الان وقت ارائه این گزارش فرا رسیده است. دبیرکل سازمان ملل هنوز این گزارش را ارائه نکرده است بلکه برای اطلاع، پیش‌نویس آن را بین اعضای شورای امنیت توزیع کرده و نسخه‌ای از آن هم در اختیار ایران قرار گرفته است.

بان کی مون در این پیش‌نویس مسیر متوازن و منصفانه‌ای را طی نکرده است. البته این گزارش هنوز به طور رسمی منتشر نشده و نمی‌توان از حالا وی را متهم کرد چرا که ممکن است در نهایت آن را اصلاح کند. او در این گزارش به آزمایش‌های موشکی ایران اشاره کرده و آن را نه مخالف برجام بلکه ناسازگار با قطعنامه دانسته است. پیش از این یکی از اقداماتی که دشمنان ایران انجام داده بودند، این بود که با گره زدن موضوع موشکی به پرونده هسته‌ای، آن را به شورای امنیت برده و برای آن ممنوعیت الزام‌آور گرفتند. یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های تیم مذاکره کننده این بود که این موضوع را از پرونده هسته‌ای تفکیک کرد. خود امریکایی‌ها هم در بالاترین سطح اعتراف کردند که آزمایش موشکی ایران نقض برجام به حساب نمی‌آید. بان کی مون به آزمایش موشکی ایران اشاره کرده اما آن را نقض قطعنامه ندانسته بلکه گفته است با روحیه سازنده‌ای که به برجام منجر شد متناقض است زیرا واقعاً در قطعنامه تست موشکی ما نقض به حساب نمی‌آید چرا که موشک‌های بالستیک ما برای کلاهک هسته‌ای طراحی نشده‌اند. خب ما ضمن اعلام مراتب اعتراض شدیدمان به این موضوع، در حال صحبت با دبیرکل و کشورهای طرف مذاکره هستیم و اعتراض خود را نسبت به نامتوازن بودن این گزارش اعلام کردیم. کسانی برای اینکه به ما فشار بیاورند بخش‌هایی از این گزارش را به بیرون منتشر کردند که ما هم بلافاصله موضع گرفتیم. به هر حال هنوز این گزارش به طور رسمی منتشر نشده و نمی‌توان از حالا در مورد آن قضاوت کرد چه بسا این گزارش تغییر کند آنچه که توسط رویترز درز پیدا کرد و با واکنش شدید وزارت خارجه هم رو‌به‌رو شد، باعث نگرانی دوستان از جمله آقای صالحی هم شد. خانم مرکل هم در نشست ناتو در این رابطه صحبت کرد البته بحث موشکی را به برجام ارتباط نداد.

ناتو هم امروز (دوشنبه) بیانیه انتقادی درباره برنامه‌های موشکی ایران صادر کرده است. علت نگرانی آنها چیست؟

برخی می‌گویند اگر بحث موشکی هم در خلال مذاکرات هسته‌ای مورد بحث و گفت‌وگو قرار می‌گرفت و تعیین تکلیف می‌شد، راه ایجاد فشار بر ایران به این بهانه مسدود می‌شد.

تکلیف بحث موشکی در قطعنامه مشخص شده است. در قطعنامه 2231 توقف برنامه‌های موشکی ایران به عنوان یک «خواسته الزام‌آور» از ایران نیامده است. در قطعنامه 1929 آمده بود که «تصمیم می‌گیرد که ایران نباید فعالیت موشکی بالستیک که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارد داشته باشد.» یعنی این موضوع در آن قطعنامه تحت فصل هفت آمده بود ولی در قطعنامه جدید تحت فصل 6 که الزام‌آور نیست، آورده شده است.

در قطعنامه 1929 گفته شده بود که ایران نباید روی موشک‌هایی که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای داشته باشد فعالیت کند که از این منظر یعنی همه موشک‌های بالستیک ایران قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارند، مشمول قطعنامه می‌شدند اما در قطعنامه 2231 از ایران می‌خواهد که در زمینه موشک‌هایی که طراحی شده‌اند که دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای باشند، فعالیت نکند و ایران تأکید دارد هیچ یک از موشک‌های ایران با هدف حمل کلاهک‌های هسته‌ای طراحی نشده‌اند. در واقع برخلاف قطعنامه پیشین، قطعنامه جدید، صرفاً ایران را به خودداری از طراحی موشک‌های دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای فرا‌می‌خواند و این فراخواندن از منظر حقوق بین‌الملل هیچ الزامی برای کشور ما ایجاد نمی‌کند. اما در قطعنامه‌های پیشین از واژه «نباید» استفاده شده بود که الزام‌آور بود.

بر همین اساس بود که وقتی ما تست موشکی انجام دادیم، امریکایی‌ها صراحتاً گفتند که برجام نقض نشده و موضوع فعالیت موشکی از برجام جداست بعد گفتند اما قطعنامه نقض شده که این هم غلط است و موضوع را به شورای امنیت بردند و آنجا میان اعضا اختلاف نظر بروز کرد و در نهایت شورای امنیت نتوانست سر این موضوع به جمع‌بندی برسد و حتی بیانیه مطبوعاتی هم نتوانستند صادر کنند. برخی اعضای شورا گفتند اقدام ایران، نقض برجام نیست و نقض قطعنامه هم نیست چرا که موشک‌های ایران برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی نشده‌اند. بنابراین شورای امنیت سر این مسأله دچار مشکل شد، آنها نتوانستند این قضیه را به جایی برسانند و حالا هم به دبیرکل فشار وارد کردند که او ایرادی وارد کند و البته معلوم نیست ادعای آنان به سرانجامی برسد. ناتو هم متشکل از کشورهای اروپایی است که این موضوع را دنبال می‌کند، سه کشور اروپایی و غربی در تلاشند که بگویند برنامه‌های موشکی ایران با قطعنامه ناسازگار است. جالب است که امریکایی‌ها هم موضع خود را تغییر داده‌اند یعنی اول می‌گفتند این مسأله نقض قطعنامه است و الان می‌گویند که با قطعنامه ناسازگار است که موضعی تعدیل شده و نسبت به ادعای اول‌شان به نوعی عقب‌نشینی است.

پس فراتر از موضعگیری‌های انتقادی اتفاق مهمی در این رابطه نمی‌افتد؟ یعنی نمی‌توانند این موضوع را به عنوان یک ابزار فشار علیه ایران به کار ببرند؟