نتایج سفر رئیس جمهور آفریقای جنوبی به تهران

خبرگزاری ایسنا: حضور رئیس جمهور آفریقای جنوبی به همراه چهار وزیر کابینه‌اش و ۱۰۰ نماینده بخش خصوصی در ایران منجر به امضای توافق نامه‌هایی شد که بخش زیادی از آن‌ها نوید رونق همکاری دو کشور در بخش انرژی کشور را می‌دهد. آفریقای جنوبی تا پیش از تحریم‌ها در سال ۲۰۱۲ روزانه ۶۸ هزار بشکه نفت از ایران وارد می‌کرد. هر چند که در آنزمان پیش بینی می‌شد به دلیل نیاز ۵۵۰ هزار بشکه‌ای نفت این کشور در هر روز این رقم با افزایش مواجه شود اما به یکباره به دستور شورای امنیت مبنی بر لغو خرید نفت از ایران ناشی از فشار تحریم‌ها بر کشور، خرید روزانه آفریقای جنوبی در شش ماهه دوم سال ۲۰۱۲ تا کنون به طور کامل قطع شد. تا قبل از اعمال تحریم‌ها آفریقای جنوبی یکی از مشتریان باثبات ایران در حوزه نفت بود به نحوی که زمانی که در سال ١٩٩۶ بیل کلینتون قانون «داماتو» را تصویب کرد این کشور از این قانون که مانع سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز می‌شد تبعیت نکرد و در بخش خرید نفت نیز به دلیل نیاز به نفت ایران آن را ادامه داد. البته باید اذعان کرد که با آغاز تحریم‌ها روابط اقتصادی ایران با آفریقای جنوبی به دلیل اعمال فشارهای فراوان رو به افول نهاد، با این حال در حوزه سیاسی روابط هرچند محتاطانه همچنان برقرار بود. هر چند که آفریقای جنوبی بیشتر خریدار نفت سنگین ایران بود و این نفت به نسبت نفت سبک ایران ارزان‌تر است اما در‌ همان زمان متوسط قیمت خرید نفت سنگین ایران بنابر آمارهای اوپک حدود ۱۰۹ دلار بود. برهمین اساس ایران در‌ همان شش ماهه اول قطع صادرات نفت به این کشور با عدم النفع بیش از یک میلیارد دلار مواجه شد. سال ۲۰۱۲ سال شکوفایی قیمت نفت و تحقق رویاهای کشورهای نفت خیز بود چرا که در این سال قیمت نفت بعضا تا ۱۴۰ دلار هم رسید که این خود موجب رونق اقتصادی در کشورهای نفت خیز شد. با اینحال در آنزمان ایران این فرصت را حداقل در خصوص یکی از خریداران بزرگ خود در قاره سیاه از دست داد تا جاییکه عدم النفع عدم فروش نفت در این سال‌ها به آفریقای جنوبی بیش از ۷ میلیارد و ۲۵۷ میلیون دلار برآورد می‌شود. با اینحال در سفر رئیس جمهور آفریقای جنوبی به ایران باردیگر مذاکرات برای از سرگیری صادرات نفت به این کشور آغاز شده است که در صورت بازگشت به شرایط گذشته و صادرات روزانه ۶۸ هزار بشکه در روز در ۹ ماهه پایانی سال ۱۳۹۵، می‌توان از این محل به درآمد ۵۱۷ میلیون دلاری دست یافت. هر چند که این رقم بر مبنای نفت سنگین به قیمت ۲۷. ۸۷ سنت محاسبه گردیده است چراکه میانگین قیمت نفت سنگین ایران از سال ۲۰۱۶ تا کنون از سوی اوپک همین رقم اعلام گردیده است. اگر همچنان قیمت پایه نفت سنگین ایران همانند سال ۲۰۱۲ می‌بود در حال حاضر ایران می‌توانست در ۹ ماهه پایانی سال ۱۳۹۵ به درآمدی بیش از ۲ میلیارد دلار دست یابد. با اینحال آمار‌ها نشان می‌دهد در سال ٢٠١۵ میلادی (١٣٩۴ خورشیدی) ارزش مبادلات تجاری تهران و پرتوریا حدود ٣۵٠ میلیون دلار بود که نسبت به قابلیت‌ها و ظرفیتهای اقتصادی دو کشور بسیار ناچیز است. براساس مذاکرات صورت گرفته با مقامات آفریقای جنوبی در ایران قراراست ارزش مبادلات تجاری دو کشور تا سال ٢٠٢٠ میلادی به هشت میلیارد دلار افزایش یابد. همچنین در این نشست‌ها درباره تاسیس شورای مشترک سرمایه گذاری بویژه در حوزه‌های نفت، گاز و پتروشیمی مذاکراتی صورت گرفت که در صورت تحقق آن می‌توان به مبادلات تجاری تا سقف ۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ امیدوار بود. آفریقای جنوبی به سبب عضو بودن در نهادهای منطقه‌ای و بین المللی مانند اتحادیه آفریقا، اتحادیه کشورهای همسود، سازمان جهانی تجارت، صندوق بین‌المللی پول، گروه ۷۷ و گروه ۲۰ موقعیتی متمایز و متفاوت از دیگر کشورهای آفریقایی دارد و برای شرکتهای ایرانی گزینه‌های مطلوب تری برای همکاری فراهم می‌کند. امروز حجم مبادلات تجاری ایران و آفریقای جنوبی رضایت بخش نیست، اما این امکان وجود دارد که با استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیلهای موجود، آفریقای جنوبی به یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران بدل شود. در همین زمینه از سرمایه‌گذاریهای آفریقای جنوبی در ایران در پارس جنوبی و تلفن همراه می‌توان به عنوان نماد روابط دو کشور یاد کرد. سرمایه‌گذاری شرکت ساسول در حوزه پتروشیمی با مشارکت شرکت ملی پتروشیمی ایران که به آریاساسول معروف است و همچنین شرکت (MTN)‌ام تی ان آفریقای جنوبی با شرکای ایرانی تحت نام ایرانسل در حوزه تلفنهای همراه از جمله موفق‌ترین سرمایه گذاریهای خارجی انجام شده در ایران بود. اهمیت این دو پروژه در این است که این پروژه‌ها در قالب همکاری مشترک (Joint Venture) بود که طرف آفریقای جنوبی علاوه بر تامین سرمایه انتقال تکنولوژی در ریسک سرمایه گذاری نیز مشارکت داشت. امری که حتی شرکتهای بزرگ اروپایی یا ژاپن و کره نیز تاکنون نیز در چنین قالبی با ایران وارد همکاری اقتصادی و سرمایه گذاری در این حجم نشده‌اند. گسترش روابط سیاسی و اقتصادی ایران با آفریقای جنوبی در دوران پسابرجام به لحاظ سیاسی و اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا این کشور از اعضای گروه صنعتی ٢٠ است. اقتصاد رو به رشد این کشور به دنبال منابع باثبات در حوزه اقتصاد انرژی است و ایران با دارا بودن منابع غنی انرژی وثبات سیاسی حاکم، از جمله کشورهای قابل اتکا در این زمینه است. آفریقای جنوبی از اعضای گروه صنعتی ٢٠، پیمان BRICS (اقتصادهای نوظهور شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) گروه ٧٧ و جنبش غیرمتعهدهاست و با توجه به اینکه از اعتبار خوبی در دنیا برخوردار است می‌تواند شریک قابل اتکای ایران در حوزه وسیع قاره آفریقا و جهان باشد. ایران نیز می‌تواند از ظرفیتهای آن در حوزه انرژی، صنایع و معادن و کشاورزی بهره برده و پیوندهای خود را در این زمینه‌ها تحکیم کند. همچنین با توجه به ظرفیت بالای آفریقای جنوبی در حوزه صنعت، معادن و کشاورزی، این کشور می‌تواند جایگزین خوبی برای برخی شرکتهای غربی در این بخش‌ها برای کشورمان باشد، بخصوص اینکه آفریقای جنوبی برخلاف غربی‌ها برای همکاریهای اقتصادی خود مابه ازای سیاسی مطالبه نمی‌کند. دیگر اینکه این کشور به عنوان قدرتمند‌ترین اقتصاد در حوزه کشورهای آفریقا می‌تواند شریک قابل اتکایی برای ایران در این قاره رو به رشد باشد.