المانیتور: ایران، رقیب قدرتمند تولید‌کنندگان جهانی سلاح

باشگاه خبرنگاران: وبسایت المانیتور در گزارشی نوشت: پایتخت عراق، بغداد، از 5 مارس (15 اسفند 94) میزبان یک نمایشگاه ویژه صنایع نظامی و دفاعی بود. چین در میان کشورهای فعال در این نمایشگاه حضور پررنگی داشت. اما شاید یکی از مهمترین ویژگی‌های این نمایشگاه، حضور مقتدرانه و رسمی وزارت دفاع ایران و نمایش بخش بزرگی از ادوات زرهی و نظامی این کشور باشد. بنا بر اعلام رسانه‌های ایرانی، در این نمایشگاه تهران پس از پکن به لحاظ تنوع تولیدات به نمایش گذاشته شده رتبه دوم را در اختیار داشت.

در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) آمده‌است ایران نمی‌تواند بدون اخذ مجوز از شورای امنیت سازمان ملل تا اکتبر سال 2020 در بازار داد و ستد سلاح‌های متعارف مشارکت داشته‌باشد. با این وجود، در سالیان اخیر و علیرغم اعمال تحریم‌های شدید بر صادرات ادوات نظامی، ایران توانسته‌است در تولید طیف وسیعی از سلاح‌ها و ادوات نظامی خودکفا شود. در حقیقت بخش بزرگی از ادوات نظامی ایران از طریق تولید داخلی تأمین می‌شود. با وجود این ظرفیت، به نظر می‌رسد حالا ایران آماده است در بازار بین‌المللی سلاح حضوری جدی و مؤثر داشته‌باشد.

در سالیان گذشته دولت‌های عراق و سوریه -- دو متحد مهم سیاسی و امنیتی ایران در منطقه -- با جنگ داخلی و تروریسم درگیر بوده‌اند. با نمایان شدن اختلافات دولت‌های دمشق و بغداد از یک سو و اختلافات دولت‌های غربی از سوی دیگر، عرضه ادوات نظامی غربی به این کشورها مختل شد. اینجا بود که ایران وارد میدان شد. ایران در تابستان سال 2014 و پس از تصرف موصل به دست داعش نخستین کشوری بود که سلاح در اختیار نیرو‌های امنیتی عراق و پیشمرگه‌های کرد قرار داد. علاوه بر این، تحویل سلاح به عراق به اندازه‌ای افزایش یافته‌است که کلیه ادوات نیمه‌سنگین توپخانه‌ای، سلاح‌های مورد نیاز تیر‌اندازان و بسیاری از سلاح‌های شخصی و زرهی نیروهای شبه نظامی عراق، ساخت ایران است. از دیگر سو، ایران در یک سال گذشته ارسال تانک رزمی T72S را به عراق آغاز کرده‌است.

در ادامه گزارش المانیتور آمده‌است: این وضع در خصوص سوریه نیز مشاهده می‌شود. سوریه در مقایسه با عراق همیشه از ارتشی پیشرفته‌تر و مجهزتر برخوردار بوده‌است -- مادامی که همکاری‌های نظامی این کشور با روسیه در جریان بوده‌است. اما با ورود نیرو‌های شبه نظامی عراقی و افغان به سوریه و مواجه شدن دمشق با خطر خالی شدن انبارهای نظامی، ادوات نظامی ایران در سوریه نمایان شد. برای مثال، در نبردی که هم‌اکنون در حلب در جریان است، حضور گسترده ادوات نظامی ساخت ایران ثبت شده‌است. این ادوات خودرو‌های تاکتیکی سفیر، سلاح‌های تیر‌اندازی شاهین و سایر سلاح‌های شخصی را شامل می‌شود.

بنابراین واضح است که هم‌اکنون از ادوات نظامی ساخت ایران به طور رسمی و با حجمی بالا در لبنان، عراق و سوریه استفاده می‌شود. از آنجایی که سلاح‌ها و ادوات نظامی ایران هنوز آزمایش خود را پس نداده‌اند، امکان مقایسه آن‌ها با نسخه‌های اصلی که از روی آن‌ها الگوبرداری شده‌اند وجود ندارد. اما گسترش تروریسم در منطقه به ایران فرصت داده‌است تا ادوات نظامی‌اش را در عمل آزمایش کند و اشکالات احتمالی آن‌ها را دریابد.

تمرکز ایران بر صنعت داخلی تولید اسلحه امری همیشگی بوده‌است. رئیس‌جمهور ایران -- حسن روحانی -- در سال 2013 و پس از حضور در این منصب، اصول کلی دولت را منتشر و به طور رسمی در بخش 7.2.18 عنوان کرد «با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و تهدیدهای گسترده علیه کشور، لازم است دولت برنامه‌های خودکفایی صنایع دفاعی را دنبال کند. همچنین دولت، تجاری‌سازی صنایع نظامی را در دستور کار قرار خواهد داد و از ظرفیت‌های موجود صنایع دفاعی برای افزایش درآمدهای ارزی کشور بهره خواهد برد.»

برجام و چشم‌انداز لغو تحریم‌های مرتبط با سلاح‌های متعارف در 5 سال آینده به افزایش تلاش نیرو‌های نظامی ایران برای گسترش توانمندی‌های نظامی-‌صنعتی داخلی و پیوستن به بازار جهانی اسلحه منجر شده‌است. برای مثال، وزیر دفاع ایران در بیشتر نمایشگاه‌های نظامی منطقه شرکت می‌کند. او همچنین در خصوص انتقال پیشرفته‌ترین فناوری ادوات نظامی به ایران به طور مداوم با کشورهایی نظیر چین و روسیه در تماس است. با این وصف، به نظر می‌رسد تحریم‌های مرتبط با تجارت سلاح‌های متعارف در حال لغو شدن باشد و ایران در آینده نزدیک، به رقیبی جدی برای شرکت‌های غربی و شرقی که هم‌اکنون تأمین سلاح‌های متعارف دولت‌های منطقه را بر عهده دارند تبدیل شود.

ایران در نمایشگاه بغداد ادوات نظامی متعددی از قبیل قایق‌های تهاجمی دوقلو، موتورهای دریایی قدرتمند، پهپاد، خمپاره‌اندازهای متعدد، سامانه‌های راکتی و توپخانه‌ای مختلف، ادوات دفاعی مانند سامانه‌های پیشرفته قادر به تشخیص عناصر شیمیایی و رادیواکتیو، و سامانه‌های مجهز به امکان طراحی و تولید بالگرد و هواپیما‌های شناسایی را به نمایش گذاشت. با در نظر گرفتن حضور فعال ایران در نمایشگاه نظامی بغداد می‌توان نتیجه گرفت ایران می‌خواهد به بازار جهانی پرسود اسلحه وارد شود.

در پایان این گزارش آمده‌است: با در نظر گرفتن ماهیت روابط سیاسی ایران و غرب می‌توان گفت هم‌اکنون ظاهراً نوعی تحریم دوجانبه اسلحه -- فراتر از محدودیت‌های قانونی موجود -- در جریان است. در این میان، ایرانی‌ها در 2 سال اخیر با دست و دلبازی فراوان سلاح در اختیار شرکای منطقه‌ایشان قرار داده‌اند؛ تا جایی که وزیر دفاع لبنان اعلام کرده کشورش آماده‌است برای جبران نیاز نیرو‌های نظامی، حجم عظیمی از سلاح را از ایران دریافت کند. بنابراین، اگر روند کنونی تحویل سلاح ادامه یابد، به نظر می‌رسد کشورهایی نظیر ایران، روسیه و چین در آستانه تبدیل شدن به تأمین‌کنندگان اصلی سلاح خاورمیانه قرار داشته‌باشند.