بازگشت روسيه به خاورميانه

آرمان: روسيه خيلي‌سريع - در همان سال‌هاي ابتدايي پس از فروپاشي اتحاد شوروي- به خاورميانه برگشت؛ به عبارت دقيق‌تر وقتي پريماكف به عنوان وزير خارجه يلتسين در نيمه دهه۹۰ معرفي شد، بازگشت روسيه به خاورميانه آغاز شد. دليل هم اين بود كه تحولات منطقه‌اي و جهاني نشان داد كه نگاه بسيارخوش‌بينانه غربگراها در روسيه چندان كارساز نيست، زيرا اين ايده‌ها پاسخ مناسبي از غرب دريافت نكرد. به‌ويژه، مسائل داخلي هم زمينه تقويت نگرش اوراسياگرايي را در اين كشور فراهم كرد. مسائلي كه پايه‌اش توجه به هويت روسي، ژئوپلتيك روسيه و در واقع ويژگي‌هاي اختصاصي اين كشور است كه منافع روسيه را از غرب جدا مي‌كند. با اينكه غربگراها از زمان گورباچف سعي كردند پيوندها و منافع مشترك روسيه و غرب را برجسته كنند اما خيلي زود مشخص شد آمريكايي‌ها حاضر به، به‌رسميت شناختن منافع خاص روسيه نيستند. بايد توجه داشت رخدادهاي بسياري كه پيرامون روسيه در جمهوري‌هاي آسياي مركزي و قفقاز پيش آمد، خيلي سريع ناكارآمدي اين ديدگاه را مشخص كرد. بنابراين روس‌ها خيلي زود به خاورميانه بازگشتند و منافع گوناگوني را هم در این منطقه جست‌وجو مي‌كنند كه با ويژگي‌هاي ژئوپلتيكي آنها ارتباط مستقيم دارد. از سوي ديگر حضور حدود ۲۰ميليون مسلمان در روسيه و جنگ در چچن و پيامدهاي آن، اهميت رابطه با جوامع اسلامي را براي روس‌ها مشخص‌تر کرده است. سال۱۳۷۶كه رئیس دولت اصلاحات به عنوان رئيس‌جمهور ايران انتخاب شد و ايران رياست سازمان كنفرانس اسلامي را برعهده گرفت، وزير خارجه کشورمان در سفر به روسيه، در برابر كشته شدن بي‌رحمانه و گسترده مردم مسلمان چچن، دولت روسيه را به خويشتنداري و حل و فصل سياسي مساله جدايي‌طلبان دعوت كرد. اين رويكرد، براي دولت روسيه ارزشمند بود؛ چراكه رئيس سازمان كنفرانس اسلامي می‌توانست بقيه كشورهاي اسلامي را هم تحت‌تاثير قرار دهد. با این حال روس‌ها خيلي سريع اهميت مسائل خاورميانه را مورد توجه قرار دادند. سفرهايي كه بعد از آن به اين كشورها صورت مي‌گيرد، سفر هيات‌هاي ديپلماتيك و اقتصادي براي استفاده از دلارهاي نفتي و فروش سلاح‌هاي پيشرفته روسي نشان مي‌دهد غير از نگاه استراتژيك و علايق امنيتي، منافع اقتصادي به‌ويژه در دهه۹۰ براي روس‌ها بسيار مهم تلقی شده است. اساسا روي كار آمدن يوگني پريماكف كه متخصص مسائل كشورهاي عربي بود نشان‌دهنده اهميت اين منطقه براي روسيه است كه در سال‌هاي بعد هم این رویه استمرار پيدا كرد. البته ايران در اين زمينه از اهميت ويژه‌اي براي بازسازي نقش قدرتمند روسيه برخوردار است.