امارات؛ سایه فروپاشی پشت ویترین تجملات

ایرنا: 'شیخ راشد آل نهیان' هنگامی که موافقت انگلیس را در زمانی که قصد خروج نیروهای نظامی خود را از منطقه داشت، برای اتحاد امارت‌های کوچک جنوب خلیج فارس جلب کرد، به خوبی آگاهی داشت که این اتحاد با کمک استعمارگر پیر میسر شده است. تحت فشار انگلیس در سال 1971 شش امارت کوچک ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، ام القیوین و فجیره به هم پیوستند و اتحادیه امارات را شکل دادند. یک سال پس از این اتحاد، راس الخیمه با شرایطی به امارات پیوست ولی از همان آغاز، پیوستن این امارت با اما و اگرهایی همراه شد. ** پشیمانی حاکم رأس الخیمه از پیوستن به اتحادیه امارات 'شیخ صقر بن محمد القاسمی' که بیش از 60 سال حاکم راس الخیمه بود، بارها در محافل خصوصی از پیوستن به اتحادیه امارات ابراز پشیمانی کرده بود. وی که با اختلافات فرزندان خود نیز در داخل خانواده قاسمی مواجه شد، در سال 2003 مجبور به برکناری 'شیخ خالد' فرزند ارشد و گماردن 'شیخ سعود' به ولیعهدی و جانشینی خود شد. شیخ خالد که تنها مقام اماراتی بود که با حمله نظامی آمریکا به عراق مخالفت می کرد، تظاهراتی در اعتراض به این حمله در راس الخیمه به راه انداخت. در واکنش به این اقدامات، دولت مرکزی امارات در ابوظبی فشار را برای برکناری شیخ خالد از جانشینی شیخ صقر آغاز کرد و بالاخره با توافق حاکم وقت راس الخیمه، خالد برکنار و شیخ سعود فرزند سوم شیخ صقر جانشین پدر شد. با مرگ شیخ صقر در سال گذشته بار دیگر شعله های اختلاف در خانواده القاسمی در راس الخیمه بالا گرفت و شیخ خالد در لندن ادعای جانشینی پدرش را مطرح کرد. با این حال، شورای اتحادیه امارات از شیخ سعود به عنوان جانشین حاکم متوفی راس الخیمه حمایت کرده و جایگاه وی را در این امارت مستحکم کرد. اما این حمایت نیز نتوانست از مخالفت شیخ سعود با حضور در اتحادیه امارات جلوگیری کند و زمزمه های جدایی راس الخیمه از اتحادیه امارات توسط حاکم جدید این امارت بارها مطرح شده است. ** همراهی امارت‌های دبی و شارجه با ساز جدایی رأس الخیمه البته زمزمه های جدایی از اتحادیه امارات تنها از سوی حاکمان راس الخیمه بیان نمی شود، بلکه امارت‌های دبی و شارجه نیز بارها حضور در این اتحادیه را همراه با نفعی برای مردم خود ندانسته اند. هنگامی که شیخ راشد در سال 2004 درگذشت، مرگ وی چهار روز دیرتر اعلام شد، زیرا این نگرانی وجود داشت که با مرگ شیخ راشد، اتحادیه امارات نیز از هم بگسلد. کارشناسان آگاه به مساله امارات پیش از مرگ شیخ راشد پیش بینی کرده بودند که در صورت وقوع این حادثه، سایر امارت‌ها دیگر حاضر به ادامه اتحاد با ابوظبی نباشند. پیش بینی کارشناسان در سال 2004 و هنگام مرگ بنیانگذار امارات به تحقق پیوست و در این سال حاکمان امارت‌های مختلف کشور امارات این اتحادیه را پایان یافته تلقی کرده و دیگر حاضر به ادامه حضور در زیر چتر ابوظبی نبودند. ** ورود آمریکا و انگلیس برای جلوگیری از تجزیه اتحادیه امارات با این حال، دولت‌های انگلیس و آمریکا با اعزام نمایندگانی به امارات و فشار بر حاکمان امارت‌های این کشور، این مساله را تلویحا یادآوری کردند که اتحاد آنها تنها به خواسته حاکمان امارت‌های مختلف امارات نبوده، بلکه مصالح استعمارگران این اتحادیه را شکل داده است. در آغاز شکل گیری اتحادیه امارات، ظاهرا استقلال امارت‌های مختلف حفظ شده و آنان در مسایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود مختار بوده و تنها در سیاست خارجی و تشکیل ارتش تابع دولت مرکزی بودند. استقلال امارت‌های مختلف موجب شده تا هر یک از این امارت‌ها راه جداگانه ای در توسعه اقتصادی و اجتماعی در پیش بگیرند که این شرایط بر دامنه اختلافات آنان افزوده است. ** انحصار درآمد منابع نفت و گاز در ابوظبی و سر بی‌کلاه سایر امارت‌ها امارت ابوظبی با بهره گیری از درآمدهای سرشار نفتی توانسته امکانات اجتماعی و رفاهی گسترده ای برای شهروندان خود فراهم کند و طرح‌های اقتصادی به اجرا بگذارد. این امارت درآمد نفت را انحصاری کرده و دیگر امارت‌ها را از آن محروم کرده است. البته تمامی منابع نفت و گاز امارات در امارت ابوظبی کشف شده و سایر امارت‌ها به استثنا شارجه که دارای اندکی منابع گازی در ساحل خود است، از ذخایر زیر زمینی بی بهره هستند. امارت دبی نیز با استفاده از طرح‌های گسترده اقتصادی و جذب سرمایه گذاری خارجی توانست در دو دهه اخیر راه خود را از دیگر امارت‌های کشور امارت جدا کند و همپای ابوظبی و در برخی موارد جلوتر از این امارت، در راه رفاه اجتماعی و اقتصادی گام بردارد. شارجه نیز با بهره گیری از ذخایر اندک گاز خود و صادرات آن به دیگر امارت‌های کشور امارات منبع درآمدی برای اجرای طرح‌های توسعه خود داشته و گام‌هایی در این راه برداشته است. دیگر امارت‌های کشور امارات از جمله عجمان، راس الخیمه، فجیره و ام القیوین همچنان در فقر بسر می برند و جوانان آنها برای کاریابی به سه امارات دبی، شارجه و ابوظبی مهاجرت می کنند. ** عجمان، راس الخیمه، فجیره و ام القیوین آماده جدایی از اتحادیه امارات این شرایط موجب شده تا حاکمان امارت‌های عجمان، راس الخیمه، فجیره و ام القیوین، حضور در اتحادیه امارات را بدون هر گونه نفع اقتصادی و اجتماعی برای خود بدانند. با شروع تحولات سیاسی در منطقه و برپایی تظاهرات آزادیخواهانه در کشورها منطقه برخی تحرکات نیز در امارت‌های راس الیخمه و ام القیوین نیز بروز کرد. این تحرکات با دستگیری عوامل اصلی اعتراضات در راس الخیمه و خورفکان ظاهرا سرکوب شده است. ** وقتی ترس از تجزیه دولت مرکزی را به‌یاد امارت‌های فقیر می‌اندازد با شروع تحرکات سیاسی در این امارت‌ها، دولت مرکزی امارات به فکر چاره جویی و بررسی مسایل امارت‌های مختلف کشور امارات افتاد. 'شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان' رییس حکومت امارات در یک اقدام بی سابقه 'شیخ محمد بن زاید آل نهیان' برادر ناتنی و ولیعهد خود را برای بررسی مشکلات امارت‌های شمالی کشور امارات اعزام کرده و وی نیز ملاقات‌هایی با حاکمان عجمان، راس الخیمه، فجیره و ام القیوین انجام داد. یک منبع آگاه در ارتباط با این ملاقات‌ها تایید کرد: در دیدار شیخ محمد بن زاید با شیخ سعود حاکم راس الخیمه، مسایلی در مورد جدایی این امارت از کشور امارات مطرح شده است. وی که خواست نامش فاش نشود، گفت: حاکم راس الخیمه تاکید کرده که حضور در اتحادیه هیچ نفعی برای شهروندان این امارت نداشته و لزوم ادامه همکاری با ابوظبی برای آنان احساس نمی شود. گفته می شود که حاکمان عجمان و ام القیوین نیز مطالب مشابهی به شیخ محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی و حاکم آینده امارات عنوان کرده اند. در این میان دبی نیز از گذشته تمایلات جدایی خواهانه خود را پنهان نکرده و همواره بر لزوم استقلال این امارت به عنوان دولت شهری در جامعه جهانی تاکید داشته است. امارت دبی با شروع بحران اقتصادی در سه سال پیش و مشکلات عدیده ای که در پرداخت بدهی های خارجی با آن مواجه بود، بارها از ابوظبی تقاضای کمک کرد که این کمک ها چندان با پاسخ مثبت همراه نشد. با این حال، ابوظبی در چند مرحله و تحت شرایط خاصی که منجر به امتیاز دهی گسترده امارت دبی به دولت مرکزی بود و استقلال این امارت را محدود می کرد، به دبی کمک هایی ارایه کرده است. تحولات اخیر منطقه موجب شد تا رییس حکومت امارات بلافاصله اقدام به برخی اصلاحات در نظام حکومتی این کشور کند. ** تدابیر دولت مرکزی برای فروکش کردن اعتراض‌ها در اولین مرحله، شیخ خلیفه دستور داد تا اعتباری یک میلیارد و 600 میلیون دلاری برای بهبود وضعیت آب و برق امارت‌های شمالی که در فقر مطلق بسر می برند، اختصاص یابد. همچنین بودجه دولتی که پیشتر تنها اعتبارات آن مختص امارت ابوظبی بود به دستور رییس حکومت امارات به تمامی امارت‌های این کشور اختصاص یافت. از سوی دیگر تشکیل مجلس شورا با انتخاب نمایندگان آن از سوی شهروندان اماراتی در سال جاری نیز در دستور کار دولت امارات قرار گرفت تا به این شکل مشارکت دیگر امارت‌ها را در دستگاه حکومت افزایش یابد. در این شرایط آگاهان آشنا به مسایل امارات معتقدند که تا هنگام حیات شیخ خلیفه تمایلات استقلال طلبانه امارت‌های مختلف امارات ممکن است تا حدودی مسکوت باقی بماند. ** نگرانی حاکمان امارت‌ها از قدرت گرفتن 'شیخ محمد بن زاید' ولیعهد ابوظبی ناظران تاکید می کنند، با توجه به جاه طلبی‌های شیخ محمد بن زاید و تفکرات توسعه طلبانه وی که هم اکنون نیز مشکلاتی برای دولت امارات به‌وجود آورده، حضور وی در راس قدرت در امارات مسلما بر دامنه اختلافات در این کشور خواهد افزود. یک منبع آگاه گفت، ولیعهد دبی نیز در چندین مجلس خصوصی، جدایی از امارات را از برنامه های آینده خود عنوان کرده است. در عین حال، شیخ محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی بارها تاکید کرده که سایر امارت‌های کشور امارات نیازی به ولیعهد و جانشین ندارند و این مقام فقط به ابوظبی که مرکز این کشور است، اختصاص دارد. این زمزمه ها موجب شده تا دیگر امارت‌ها حضور شیخ محمد بن زاید در راس حکومت امارات را نقطه شروع درگیری‌ها و سرکوب‌ها قلمداد کنند. به همین دلیل برخی از امارت‌های کشور امارات از جمله راس الخیمه و دبی از هم اکنون زمزمه های جدایی را سر داده اند هر چند که ممکن است این زمزمه ها با مخالفت استعمارگران همچون انگلیس و آمریکا که در تشکیل کشور امارات نقش اساسی را داشتند، روبرو شود. یک کارشناس مسایل سیاسی در این زمینه گفت: امارات به عنوان حیات خلوت انگلیس در منطقه تلقی می شود و لندن هرگز اجازه نخواهد داد تا بدون در نظر گرفتن خواسته های خود اقدامی از سوی حاکمان امارت‌های مختلف امارات صورت گیرد. با این حال، برخی اقدامات اخیر شیخ محمد بن زاید از جمله تشکیل شبکه جاسوسی در منطقه و اعزام نیرو به بحرین، نگرانی‌هایی را نیز در لندن در مورد آینده کشور امارات به‌وجود آورده است.