در چارچوب برجام حاضر به گفت‌وگو هستیم

«مجید تخت روانچی» معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران در مصاحبه با «فرانچسکو دلئو» خبرنگار مجله ایتالیایی Affari Internazionali  و رادیو رادیکاله به سوالاتی درباره مسائل بین‌المللی پاسخ داد.

متن این مصاحبه به این شرح است:

سؤال: جناب معاون وزیر، بیش از ۱۲۰ روز از روی کار آمدن دولت آقای دکتر پزشکیان می‌گذرد. اصلی‌ترین چالش‌هایی که طی این مدت دولت آقای پزشکیان با آن مواجه بوده کدامند و چه اهدافی برای آینده دارید؟

پاسخ: در زمینه مسائل داخلی، طبیعتا مسائل اقتصادی یکی از چالش‌هایی است که دولت با آن مواجه است. مسائل اقتصادی هم ریشه در داخل کشور دارد و هم در خارج از آن. در ارتباط با مسائل داخلی و مشکلات اقتصادی دولت در تلاش است تا با نظم دادن به اقتصاد کشور از مشکلات بکاهد. یعنی از طریق همکاری با مجلس و همچنین اتخاذ تصمیمات لازم برای اقتصاد کشور تلاش می کند تا مشکلات اقتصادی را کاهش دهد. البته کار آسانی نیست و تصمیمات سختی باید گرفته شود ولی دولت مصمم است که این کار را انجام دهد، البته با مد نظر داشتن نیازهای جامعه و توجه به این که تصمیمات متخذه سختی زیادی برای مردم در برنداشته باشد. بنابراین در مورد آن بخش از مسائل اقتصادی که به داخل کشور مربوط می شود، دولت مصمم است که با نظم بخشی به اقتصاد و ایجاد یک اجماع عمومی مشکلات اقتصادی را کمتر کند.

بخش دیگری از مشکلات اقتصادی ما به خارج از کشور مرتبط است و ریشه در تحریم‌های ظالمانه‌ای دارد که سال هاست بر ملت ایران تحمیل شده است. در مورد تحریم‌ها صحبت فراوان است. به طور کلی این تحریم‌ها در جهت اعمال فشار بر ملت ایران وضع شده است. کشورهایی که این تحریم‌ها را به ما تحمیل کرده‌اند تلاش داشته‌اند که از طریق این تحریم ها و اعمال فشار به مردم بتوانند سیاست های خود را در قبال ایران دنبال کنند. طبیعتا ما تلاش می کنیم تا با این تحریم ها مقابله کنیم و از آثار آن بکاهیم و در عین حال در جهت رفع این تحریم ها می کوشیم. ما در عین تلاش برای رفع تحریم ها سعی داریم تا از طریق نظم اقتصادی و توجه به داخل کشور و بهره برداری از امکانات و ظرفیت های داخلی به اقتصاد سامان دهیم. البته سؤال جنابعالی بسیار گسترده است و طیف متنوعی از موضوعات را دربرمی گیرد. 

سؤال: درخصوص پرونده هسته‌ای ایران و نحوه عبور ایران از تحریم‌ها چه راهبردی دارید و در صورت تصمیم به مذاکره چه کشورهایی باید مخاطب شما باشند؟

پاسخ: در بحث هسته ای یک نکته بسیار مهم این است که ایران به عنوان یکی از اعضای NPT از حقوقی برخوردار است. یعنی ما بر اساس NPT در ازای تعهداتی که داده ایم، دارای حقوقی هستیم. در طول سال‌هایی که موضوع هسته ای ایران مطرح بوده یکی از مشکلاتی که ما داشتیم این بود که به ایران اجازه داده نمی شد در چارچوب NPT از حقوق خود استفاده کند. بعد از مذاکراتی که در طول سال ها انجام شد، موضوع را به ناحق به شورای امنیت سازمان ملل کشاندند و تحریم های متعددی را علیه ایران در شورای امنیت وضع کردند.

علاوه بر تحریم های سازمان ملل، کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا تحریم هایی را در این زمینه علیه ایران تصویب کردند. ما از ابتدا گفته بودیم که به دنبال سلاح هسته ای نیستیم. عضو NPT هستیم و سلاح هسته ای در دکترین دفاعی کشور جایی ندارد. رهبر معظم انقلاب هم در این زمینه فتوایی داده و هرگونه استفاده از سلاح هسته ای ممنوع اعلام کردند. بنابراین هم از نظر دینی و هم از نظر تصمیم کشور که بر اساس دکترین دفاعی شکل می گیرد، ما جایی را برای سلاح هسته ای نمی بینیم.

بر این مبنا ما در سال ۲۰۱۳ با طرف های مذاکراتی موسوم به ۵+۱ وارد گفت‌وگوهایی شدیم. بعد از ۲ سال یعنی در سال ۲۰۱۵ توانستیم به توافق برجام برسیم. مذاکرات سخت و فشرده ای بود و ما در طول مذاکرات صداقت خود را برای حصول توافق نشان دادیم. البته اساس توافق برجام بر این است که در ازای تعهداتی که ما پذیرفته ایم، طرف مقابل هم ملزم به انجام تعهداتی در راستای رفع تحریم هاست. گزارش های متعدد آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان می دهد که ایران صد در صد به تعهدات خود عمل کرده است.

با این حال از روزهای اول اجرای توافق مشاهده کردیم که آمریکایی ها به تعهدات خود عمل نمی کنند. ما تمام این مواردی که آمریکایی ها به تعهدات خود عمل نکرده اند را هم به دبیرکل سازمان ملل و هم به نماینده عالی اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده برجام گزارش کرده ایم. اوج اقدامات خلاف برجام توسط آمریکا در سال ۲۰۱۸ بود که با خروج ترامپ از برجام صورت گرفت. در آن زمان کشورهای اروپایی که هنوز عضو برجام بودند از ایران خواستند که در مقابل این تصمیم امریکا، از برجام خارج نشود و به ما گفتند که اگر ایران از تعهدات خود در چارچوب برجام خارج نشود، خساراتی را که در اثر نقض برجام توسط آمریکا وارد شده است، جبران خواهند کرد.

ما یک سال صبر کردیم و در طول این یک سال متأسفانه کشورهای اروپایی یا نخواستند یا نتوانستند به تعهدی که به ما داده بودند عمل کنند. ما مجبور شدیم در سال ۲۰۱۹ طی چند مرحله بر اساس برجام تعهدات خود را کاهش دهیم. نهایتا بعد از پایان دوره آقای ترامپ و ورود آقای بایدن به کاخ سفید در سال ۲۰۲۱، در عین ابراز علاقمندی دولت بایدن برای بازگشت به برجام، چنین اتفاقی نیفتاد.

در واقع همان سیاست فشار حداکثری که دولت ترامپ بعد از خروج از برجام بر ایران تحمیل کرد، توسط دولت آقای بایدن ادامه یافت. در طول این سال ها موضع ما ثابت بوده و اعلام کرده ایم که آماده گفتگو در چارچوب برجام به منظور رفع تحریم ها هستیم. در حال حاضر هم موضع ما همین است و اعلام کرده ایم که در چارچوب برجام حاضر به گفتگو هستیم؛ یعنی تعهدات برجامی در مقابل لغو تحریم ها.

ما با اعضای برجام که شامل سه کشور اروپایی و چین و روسیه است، در تماس هستیم. آمریکا به دلیل خروج از برجام طرف برجام محسوب نمی شود. بنابراین با آن گفتگویی نداریم. ما اخیرا در طول چند ماه گذشته ۲ بار با سه کشور اروپایی گفتگو کردیم. باز هم حاضر به گفتگو هستیم ولی باید مشخص باشد که گفتگو فقط برای گفتگو نباشد بلکه باید نتیجه بخش باشد. موضع ما همین است و همین مسیر را ادامه خواهیم داد.

سؤال: آیا به قدرت رسیدن ترامپ در کاخ سفید از تاریخ ۲۰ ژانویه آینده، شما را درخصوص آینده مذاکرات و بازگشت آمریکا به مذاکرات خوش بین می کند یا بدبین؟ آیا درست است که ترامپ از طریق عمان برای شما پیام ارسال کرده است؟

پاسخ: ما امریکا را بر اساس رفتارش قضاوت می کنیم نه بر اساس شعارها و مواضع اعلامی آن. آقای ترامپ در مورد مذاکرات هسته ای و در مورد ایران اظهارات مختلفی داشته ولی ما باید منتظر باشیم و ببینیم ایشان بعد از شروع به کار در عمل چه خواهد کرد. گفته می شود آقای ترامپ بعد از آمدن به کاخ سفید سیاست فشار حداکثری را ادامه خواهد داد. این سیاستی است که آمریکایی ها بین سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ در زمان آقای ترامپ از آن استفاده کرده اند و عملا این سیاست شکست خورده است.

چرا آمریکا قصد دارد یک سیاست شکست خورده را دوباره اعمال کند؟ آقای ترامپ بین سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ فکر می کرد از طریق سیاست فشار حداکثری می تواند ایران را از حقوق خود محروم کند و مدعی بود که از این طریق ایران را وادار خواهد کرد که به توافقی تن دهد که مورد نظر امریکاست اما این اتفاق نیفتاد. نکته دیگر این که تحولات بین المللی در دوره اول آقای ترامپ با وضعیت فعلی دنیا بسیار متفاوت بود.

ما یک بار تجربه شکست سیاست فشار حداکثری را مشاهده کردیم و واقعیت موجود دنیا نیز نسبت به چند سال قبل متفاوت است. لذا سیاست فشار حداکثری در صورت اعمال مجدد، دوباره شکست خواهد خورد. البته آقای ترامپ در عین حال گفته است که تنها نگرانی او دستیابی ایران به سلاح هسته ای است و خود ما هم گفته ایم که به دنبال سلاح هسته ای نیستیم. بنابراین باید صبر کنیم و ببینیم در عمل چه خواهد کرد.

سؤال: وزیر خارجه جدید دولت سوریه از ایران خواسته است که باعث آشوب در سوریه نشود. شما چه پاسخی می دهید؟

پاسخ: موضع ما نسبت به سوریه کاملا روشن است. ما معتقدیم که باید تمامیت ارضی و استقلال سوریه حفظ شود و امور داخلی سوریه را به خود مردم سوریه واگذار کنیم. این خود مردم سوریه هستند که باید در مورد نوع حکومت و نحوه اداره کشورشان تصمیم بگیرند و هیچ کس حق دخالت در این زمینه را ندارد و ما هم در آنجا دخالتی نداریم. کشورهای خارجی نباید در امور داخلی سوریه مداخله کنند و نیروهای خارجی هم نباید در سوریه حضور داشته باشند. بنابراین سیاست ما بر اساس اصول حقوق بین الملل است. 

سؤال: بنیامین نتانیاهو اظهار داشته است که قصد تغییر نقشه منطقه را دارد. آیا نگران حمله اسرائیل به ایران هستید و در صورت وقوع این حمله چه اتفاقاتی رخ خواهد داد؟

پاسخ: ادعای تغییر نقشه منطقه ادعای باطلی است. منظور از تغییر نقشه منطقه چیست؟ آیا می خواهند نزدیک به هشتاد سال ستمی که به مردم فلسطین روا داشته اند را محو کنند؟ آیا می خواهند به تجاوزات خود به کشورهای منطقه ادامه دهند؟ آیا این معنای تغییر منطقه است؟ اقدامات رژیم اسرائیل در طول چند سال گذشته در فلسطین، لبنان، سوریه و مناطق دیگر نشان می دهد که این رژیم به حقوق و مقررات بین المللی پایبند نیست و فکر می کند که از طریق این اقدامات می تواند نقشه خاورمیانه را تغییر دهد.

کشتار انسان های بی گناه، کودکان، زنان، تخریب اماکن غیرنظامی، آوارگی غیرنظامیان بخشی از جنایاتی است که توسط این رژیم در غزه صورت گرفت. اقدامات این رژیم در لبنان، تخریب اماکن و به شهادت رساندن تعداد زیادی از افراد را در کنار اقدامات اخیر این رژیم در سوریه و اشغال هرچه بیشتر خاک آن کشور قرار دهید. رژیم اسرائیل تصور می کند که با حمایت آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی می تواند اقدام به کشورگشایی کند. دوران کشورگشایی به سر رسیده است. باید در خواب ببینند که در قرن ۲۱ می توانند از این طریق به اهداف خود برسند. جامعه بین المللی نمی پذیرد کسی چنین جنایاتی را مرتکب شود و گمان کند هیچ عقوبتی در انتظارش نخواهد بود. اتفاقا برعکس، الآن مسأله فلسطین یکی از موضوعات مهم جامعه بین المللی و تمام مردم دنیاست. دیوان بین المللی دادگستری چندین رأی علیه اقدامات اسرائیل صادر کرده است. در سازمان ملل نیز قطعنامه های مختلفی با رأی بسیار بالا تصویب شده و این نشان دهنده انزوای رژیم اسرائیل است.

در ارتباط با اقدامات رژیم اسرائیل علیه ایران؛ این رژیم به توانایی های ایران به خوبی واقف است و می داند هرگونه تجاوز به ایران چه عقوبتی دربرخواهد داشت. مقامات ارشد کشور بارها اعلام کرده اند که ما برای دفاع از کشور و مردممان هر اقدامی که لازم باشد را انجام خواهیم داد. ما در زمان لازم این اقدامات را انجام خواهیم داد.

سؤال: بعد از جنبش موسوم به زن، زندگی، آزادی، در اروپا نگرانی هایی درخصوص حقوق زنان ایران وجود داشته است. آیا دولت آقای پزشکیان رویکرد متفاوتی نسبت به مسأله حقوق بشر خواهد داشت؟

پاسخ: با وجود موارد متعدد نقض حقوق بشر در قاره اروپا و همچنین سکوت کشورهای اروپایی در قبال جنایات اسرائیل در فلسطین، ابراز نگرانی این کشورها در باب حقوق بشر در ایران سؤال برانگیز است. در ارتباط با رویکرد دولت آقای پزشکیان نسبت به مسأله حقوق بشر همان گونه که در صحبت های آقای پزشکیان و هم در عملکرد دولت ایشان مشاهده می گردد، ایشان نسبت به رعایت حقوق بشر بسیار اهمیت قائل است. ا

یشان اعلام کرده اند که در چارچوب قانون اساسی کشور همه اقدامات لازم برای رعایت شأن انسان و مراعات حقوق بشر را به انجام خواهند رساند. در ارتباط با موضوع زنان، همان گونه که خود شما در طی سفرهایتان به ایران مشاهده کرده اید، زنان در مشاغل مختلف به امور جاری کشور می پردازند. در دانشگاه درس می خوانند و تدریس می کنند و کاملا بر اساس خواسته های خود عمل می کنند. الآن تعداد دانشجویان خانم در کشور بیش از ۶۰ درصد است. در حوزه های مختلف اعم از علمی و اجرایی شاهد حضور فعال و مؤثر خانم ها هستید. کسانی که ادعا می کنند زنان در ایران با مشکل مواجهند و در مورد حقوق آنان ابراز نگرانی می کنند، اهداف دیگری را دنبال می کنند./ایسنا