رفع فیلترینگ به اتفاق آرا...

در جلسه روز گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی، برنامه اقدامات مورد نیاز برای تسهیل در دسترسی به سکوهای خارجی با رعایت حکمرانی قانونمند در چارچوب نگاشت نهادی در چهار مرحله،  در دستور کار این شورا قرار گرفت و بالاخره در اولین گام رفع فیلترینگ گوگل‌پلی و واتس‌اپ به تصویب رسید. همچنین در مرحله بعدی، تدوین و پیگیری تصویب قانون مسئولیت سکوها، افزایش کیفیت شبکه (شناسا نمودن ترافیک و ip، توسعه ظرفیتی و عملکردی سامانه‌های پالایش)، بازگشایی تلگرام بعد از مذاکره مشروط به پذیرش شرایط مصوب کارگروه ماده ۴ و ارائه تلگرام از طریق سکوهای داخلی در صورت عدم توافق (مطابق مصوبه جلسه در شورای عالی فضای مجازی) نیز در دستور کار این شورا قرار خواهد گرفت. پیش‌تر اعلام شده بود که سران قوا در جلسات خود برای رفع فیلترینگ به تفاهم رسیده‌اند. با بروز اعتراضات و ناآرامی‌‌های اجتماعی و امنیتی در پاییز 1401، دستگاه تصمیم‌‌گیر برای کنترل نا‌امنی‌ها به فیلتر کردن چند پلتفرم خارجی که بستری برای انتشار اخبار جعلی در نا‌آرامی‌ها و تحریک معترضان شده بود، اقدام کرد. این اقدام که به ‌صورت مقطعی در اکثر کشورهای دنیا در مواقع بحران انجام می‌شود، مسأله مورد مناقشه‌ای نیست و در بحران‌های طبیعی و اجتماعی از انقلاب کشورهای عربی در دهه گذشته تا زلزله اخیر ترکیه انجام می‌شود؛ اما متأسفانه بعد از حل بحران، فیلترینگ ادامه یافت و رفته‌رفته شاهد تأثیرات مخرب آن بر سرمایه اجتماعی کشور بودیم. در این مدت ثابت شد محدودیت فیلترینگ که 70 درصد از مردم آن را دور می‌زنند یک سیاست شکست خورده است. همچنانکه یکی از نظرسنجی‌های اخیر، بیانگر استفاده گسترده دانشجویان از شبکه‌های اجتماعی بود. آمارها نشان می‌دهد که ۸۹.۵ درصد از دانشجویان به‌طور روزانه از تلگرام استفاده می‌کنند و اینستاگرام نیز با ۸۵.۷ درصد استفاده در جایگاه دوم قرار دارد. بنابراین نه‌تنها اهداف فرهنگی محدودسازی اینترنت محقق نشده است، بلکه درباره نتیجه بخش بودن اهداف امنیتی آن نیز باید به دیده تردید نگریست. به اضافه آنکه فیلترینگ نارضایتی عمومی و هزینه‌های سیاسی و اجتماعی ایجاد کرده است. تعیین تکلیف این چالش می‌تواند تأثیر مثبتی بر پایگاه اجتماعی‌اش داشته باشد و مردم را همراه‌تر سازد، مردم نیاز دارند که دولتمردان تصمیماتشان را با شفافیت و کارشناسی اتخاذ کنند. باید این را بپذیریم که در فیلترینگ درازمدت هیچ نتیجه و فایده‌ای نیست و تنها عامل تشدید شکاف میان مردم و حکومت، قطبی کردن سیاسی جامعه و افزایش نارضایتی و تشدید مهاجرت به خارج می‌شود و فقط فیلترینگ محدود، موقت و به ندرت را مؤثر می‌داند. در این جهان ارتباطی بی‌زمان و بی‌مکان که تکنولوژی‌های ارتباطی به ‌سرعت در‌ حال رشد و توسعه است، باید توجه داشت فیلترینگ یک ابزار سیاستی است و تبدیل یک ابزار به خود سیاست اشتباه فاحش سیاستگذار است؛ اما فیلترینگ غیرهدفمند به جز در خصوص محتوای مجرمانه و غیراخلاقی، دارای ضرر چندوجهی به‌ویژه در حوزه اقتصاد، علم و سیاست است؛ چراکه شبکه جهانی اینترنت به شکل قانونمند یکی از اصلی‌ترین ابزارهای توسعه و پیشرفت است.

البته مخالفت با فیلترینگ به شکل امروزی آن، به معنای رها کردن فضای مجازی نیست؛ اما باید سیاست و راهکار مناسب و از همه مهم‌تر تأثیرگذار آن را پیدا کرد. یکی از رویکردهای مهم کشورها به ‌منظور کاهش آسیب‌های اینترنتی، آموزش تفکر نقاد و سواد رسانه‌ای در کنار آموزش استفاده بهینه از اینترنت و سواد دیجیتالی است. این مسأله پر‌اهمیت است زیرا با آموزش کاربردهای صحیح اینترنت و ترویج تفکر نقاد علاوه ‌بر گسترش کاربردهای صحیح آن، سهم مصرف یا آسیب‌زا کاهش می‌یابد. از سوی دیگر سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا آسیب‌پذیری کاربران در برابر پیام‌های مضر کاهش ‌یابد. لذا این یک رویکرد مؤثر است که باید علاوه‌ بر کتاب‌های درسی در رسانه‌های عمومی نیز مورد توجه قرار گیرد. حال تصمیم روز گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی در رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی، دو معنای مهم دارد؛ هم موجب تقویت سیاست‌طلبان می‌شود؛ به این معنی که بازگشت به سیاست از مسیر انتخابات حاوی نتیجه است و هم موجب تقویت توافق‌گرایی به جای تضادمحوری می‌شود. با تفاهم، نتیجه و خروجی ممکن‌تر است.  نکته مهم همدلی دولت با سایر اجزای حاکمیت است که موجب گره گشایی در اداره کشور خواهد شد.

صبح نو