چهارضلعی قدرت در سوریه جدید/ تشکیل دولت منسجم؛ از رویا تا واقعیت

گروه سیاست سایت فردا: در پی سقوط بشار اسد گروه‌های مختلفی در سوریه روی کار آمده‌اند؛ از هیئت تحریر شام گرفته تا ارتش ملی و ارتش آزاد سوریه و البته کردهای شمال این کشور. نکته جالب توجه آن است که همه این گروه‌ها در عین حال مدعی کسب قدرت‌ در سوریه‌اند اما از نظر ایدئولوژی با هم کاملا متفاوت‌اند. حالا پرسش است این که با وجود چنین شرایطی سوریه در آینده به چه سمتی می‌رود؟ آیا می‌توان انتظار داشت دولتی منسجم در این کشور روی کار آید یا باید انتظار درگیری‌های داخلی، هرج‌ومرج و حتی به گفته برخی کارشناسان تجزیه در این کشور باشیم؟ 

عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک، درباه این موضوع به «فردا» گفت: «اکنون گروه‌های مختلفی در سوریه حضور دارند و به هر حال باید دید آنهایی که این شرایط را به وجود آورده‌اند یعنی آمریکا، اسرائیل و ترکیه می‌توانند دولتی منسجم در سوریه را ایجاد کنند یا خیر. آنها قصد ایجاد دولتی منسجم را دارند زیرا تصور می‌کنند در چنین صورتی وزن ژئوپلیتیکی‌شان افزایش می‌یابد و می‌توانند بر حوزه‌های مختلف اثرگذار باشند اما با این همه وقتی به گروه‌های موجود در سوریه نگاه می‌کنیم تفاوت‌های عمده‌ای میان‌شان می‌بینیم؛ به نحوی که از یک سو ارتش ملی سوریه وجود دارد که نزدیک به ترکیه است و با نوع نگاهی مانند داعش که این گروه در شمال سوریه با کردها در جنگ است. از سوی دیگر ارتش آزاد سوریه وجود دارد که نیروهای جداشده از بشار اسد هستند و نگاهی کاملا سکولار دارند و از آن سو هیئت تحریر شام است که در واقع تعدیل‌شده القاعده به شمار می‌آیند. در شمال سوریه هم کردها حضور دارند که ارتش ملی سوریه با حمایت ترکیه با آنها در جنگ است و همین ارتش ملی هم سهمی از قدرت می‌خواهند و تا ابد که در حال جنگ با کردها باقی نمی‌نماند. به همه این دلایل اکنون جو واحدی را در سوریه شاهد نیستیم زیرا علاوه بر اینها خود کردها هم چندسالی است حکومتی خودمختارِ فدرالی تحت حمایت آمریکا تشکیل داده‌اند و فرض کنیم که قانون اساسی تازه‌ای نوشته شود و بر آن اساس کردهای سوریه هم مانند کردهای عراق اقلیم مستقلی را برای خود تشکیل دهد، در اینجا سوال می‌شود که آیا ترکیه اجازه چنین شرایطی را می‌دهند. طبیعی است که پاسخ منفی است و این موضوع هم درگیری گسترده‌ای را ایجاد می‌کند؛ کمااینکه در سال‌های اخیر هم چنین بوده است». 

او ادامه داد: «جولانی، رهبر گروه تحریر شام، گفته است که نمی‌خواهیم با هیچ کشوری در جنگ باشیم. او سعی می‌کند چهره تعدیل‌شده و نرمی از خود نشان دهد. در عین حال او به اسرائیل پیام داده است که نمی‌خواهیم با شما هم در جنگ باشیم اما آیا همه‌چیز بسته به نظر جولانی است؟ حتما خیر و تنش‌هایی در سوریه وجود دارد که حتی خطر تجزیه را هم پیش می‌کشاند و اگر فشار بر کردها بیشتر شود با توجه به آنکه آنها از اسرائیل درخواست کمک کرده‌اند، ممکن است جدال‌های سختی در سوریه در بگیرد. این وضعیت باعث می‌شود که بگوییم چشم‌انداز رسیدن به ثبات در سوریه در ماه‌های آینده بسیار بعید است». 

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی همچنین بیان کرد: «ایران هم بعد از سقوط بشار اسد عملا ارتباطش با لبنان از طریق سوریه قطع شده است. اسرائیل هم همین حالا فشار را بر حزب‌الله افزایش داده است و می‌بینیم حتی به بهانه جابه‌جایی اسلحه هنوز اقداماتی نظامی علیه لبنان و حزب‌الله انجام می‌دهد. حالا ایران باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد چه کار کند. نظام ایران می‌گوید محور مقاومت تضعیف نخواهد شد و باید کمک‌ها ادامه داشته باشد. اگر قرار باشد این نگاه در ادامه پیگیری شود، طبیعی است باید راهی برای دسترسی دوباره به جنوب لبنان به منظور کمک‌رسانی به حزب‌الله پیدا شود. البته که تا کنون اقدامی عملی یا ارائه راهکاری دقیق برای دسترسی دوباره به لبنان صورت نگرفته و مطرح نشده است». 

فرجی‌راد در پایان گفت: «جولانی تا اینجای کار گفته است که نمی‌خواهد با اسرائیل درگیر شود. اسرائیل هم می‌گوید اجازه نمی‌دهد ایران دوباره در سوریه حضور داشته باشد. دست اسرائیل اکنون بازتر شده است و می‌بینیم همچنان غزه را بمباران می‌کند. از طرفی آمریکا هم از حملات اسرائیل به سوریه حمایت می‌کند و آن‌طور که به نظر می‌رسد اسرائیل علاوه بر اینکه می‌خواهد کاری کند که دیگر ایران در سوریه نداشته باشد، حتی می‌خواهد اجازه ندهد که سوریه ارتش داشته باشد».