چهارشنبه اختلافات در وین

پیشنهادات تازه تهران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شورای حکام را در دوراهی تصمیم‌گیری قرار داد و بررسی چالش‌های جاری را به جلسه امروز موکول کرد. علنی شدن دستور کار اعضای شورای حکام مبنی بر تصویب قطعنامه ضد ایرانی که تلاشی چراغ خاموش را برای هموار کردن ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت به جریان انداخته بود، سبب شد ایران رویکردی توأمان از همکاری تا آماده‌سازی اقدام تلافی جویانه زودهنگام تدارک ببیند. اما آنچه «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس در جریان سفر اخیر خود به ایران به آن دست یافت، سبب شد تا بازگشتی متفاوت به وین و شروعی متفاوت‌تر در نشست روز گذشته شورای حکام داشته باشد. مواضعی که او در سخنان روز گذشته خود مطرح کرد، بر خلاف تلاش برای توزیع پیش نویس قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی و ایالات متحده، می‌توانست نقطه عزیمت تهران و آژانس برای حل و فصل فراگیر اختلافات و پایانی زودهنگام بر پرونده مناقشه هسته‌ای با ایران باشد. پیشنهاد ایران برای کاهش انباشت ذخایر اورانیوم 60 درصد به عنوان موضوعی مطرح شد که ایران برای نخستین بار بدون پیش شرط پیش پای گروسی گذاشته بود و می‌توانست بن‌بست جاری در زمین اختلافات را بشکند. آنچه پیدا بود اینکه «گروسی» با تکیه بر این مهم تلویحاً از اعضای شورای حکام می‌خواست یا از تصمیم خود برای به رأی گذاشتن قطعنامه پیشنهادی عقب‌نشینی کنند یا دست کم از تندی لحن آن بکاهند. هرچند نشانه‌ها و مواضع پیدا و پنهان کشورهای اروپایی از تصویب فوری قطعنامه حکایت می‌کرد اما مقتضیات برآمده از مواضعی که «گروسی» بر مبنای آورده خود از ایران مطرح کرد، موج تردیدی را میان دیپلمات‌ها به راه انداخت و به صف آرایی آنها در دو جبهه موافق و مخالف انجامید. در چنین فضایی بود که شماری با مبهم خواندن پیشنهادهای ایران، نسبت به امکان اجرای آن تشکیک کردند و گروه دیگر از مخاطرات رد این پیشنهاد و از دست رفتن یک فرصت سرنوشت ساز سخن گفتند. با این حال هر دو جریان بر یک گزاره اشتراک نظر داشتند و آن اینکه تصویب قطعنامه ولو با لحنی مسالمت آمیزتر حربه تند و تیزی برای افزودن بر فشارهای سیاسی در زمین مذاکرات احتمالی برجام خواهد بود. به هر روی به نظر می‌رسد دیپلمات ها در حالی نشست روز گذشته را ترک گفتند که پرسش مهمی پیش رویشان قرار داشت؛ اینکه آیا تصمیم طوفانی شان برای تصویب قطعنامه با وجود هشدارهای طوفانی‌تر تهران، فرصت مهم توقف غنی‌سازی 60 درصد ایران را از آنها خواهد گرفت یا نه؟

تمرکز گروسی بر نشانه‌های مثبت

کمتر کسی انتظار داشت سخنان «گروسی» در نخستین جلسه روز گذشته شورای حکام، ترسیم نقشه جدید همکاری با تمرکز بر نشانه‌های مثبتی باشد که تهران در جریان سفر اخیر او از خود بروز داده بود. نشانه‌هایی که سبب شد مدیر کل آژانس سعی کند از روند حل موضوعات اختلافی که در سال های اخیر در بطن تعامل ایران و آژانس مطرح و پررنگ شده بود، ابهام زدایی کند و از کشورهای عضو شورای حکام بخواهد لحن قطعنامه احتمالی را نسبت به ایران آشتی جویانه‌تر کنند. «گروسی» این خبر را که «ایران پیشنهاد بدون پیش شرط آژانس مبنی بر متوقف کردن انباشت ذخایر اورانیوم غنی شده خود با خلوص ۶۰ درصد را پذیرفته و اقدامات اولیه برای انجام این پیشنهاد را شروع کرده است»، علنی کرد و آن را مبنایی برای شروع متفاوت همکاری با ایران خواند. او تأکید مهمی بر این سیاست اعلامی ایران مبنی بر اینکه برنامه‌ای برای تولید تسلیحات هسته‌ای ندارد، کرد و با گفتن اینکه «زمانی که به ایران سفر می‌کنید، می‌بینید که سیاست ایران، تولید سلاح هسته‌ای نیست» موضع خود را نسبت به این مهم تعریف و شفاف کرد. مدیر کل اما در عین حال از مباحثی که درباره سلاح هسته‌ای در پارلمان ایران مطرح شده، بی‌تفاوت نگذشت و آن را مغایر سیاست رسمی و اعلامی جمهوری اسلامی در حوزه صنعت هسته‌ای‌اش خواند. مدیر کل آژانس در حالی کوشید با مواضع تازه خود که نوید آغازی سازنده در مسیر همکاری با ایران را می‌داد، نسبت خود را با تحولات جاری در لابی‌های آژانس روشن کند که فرانسه، انگلیس و آلمان سه عضو نقش آفرین شورای حکام، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را آماده کرده بودند که ملاحظات خود را پیرامون چند مکان اعلام نشده و انباشت ذخایر تکرار کرده و مدعی شده بودند که مواد هسته‌ای مورد استفاده در ایران تناسبی با تعهداتش ذیل «ان پی تی» ندارد. همچنین بر اساس پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی، تروئیکای اروپا و امریکا از گروسی خواسته‌‌اند تا گزارشی جامع حداکثر تا بهار ۲۰۲۵ ارائه و تهیه شود. این پیش نویس درحالی تهیه شده که مدیرکل آژانس در گزارش اخیر خود به اعضای شورای حکام اعلام کرده بود که ذخایر اورانیوم غنی‌شده شده در ایران طی سه ماه گذشته افزایش یافته و ایران تا ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴ میلادی (۵ آبان ماه ۱۴۰۳) 3/182 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد در اختیار دارد که این میزان نسبت به گزارش قبلی در ماه اوت، ۱۷/۶ کیلوگرم افزایش یافته است. در عین حال، آژانس در تازه‌ترین گزارش خود گفته است که ایران گام‌هایی مقدماتی هم برای توقف افزایش ذخیره اورانیوم غنی شده با خلوص ۶۰ درصد برداشته است.

رایزنی‌های فشرده عراقچی پیش از نشست

دیپلماسی ایران برای کند کردن تیزی سیاستی که اعضای شورای حکام آژانس در قالب قطعنامه پیشنهادی در دستور کار قرار داده بودند، هم در فراهم کردن سفر «گروسی» به ایران و هم در ارائه پیشنهادهای تازه نمایان شد و عملاً روی دو ریل «همکاری سازنده» و «آماده‌سازی پاسخ تلافی جویانه» به حرکت درآمد تا بر فرضیه خالی بودن دست آن در مواجهه با آنچه در روند ضدیت شورای حکام می‌گذشت، خط بطلان بکشد. با این حال سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ترجیح داد ساعاتی پیش از شروع نشست شورای حکام در گفت‌و‌گویی تلفنی با «گروسی» تفاهماتی را که در تهران صورت گرفته بود، یادآوری کند و او را برای تلاش مضاعف جهت تعدیل فضای تند آژانس ترغیب نماید. آنچه از سخنان عراقچی برمی آمد به این مهم اشاره کرد که همه آنچه ایران در روند مبتنی بر حسن نیت خود به آژانس پیشنهاد کرده بود، تنها در صورتی امکان اجرا می‌یافت که شورای حکام از تصویب قطعنامه پیشنهادی منصرف شود یا دست کم آن را به بندهایی ضمیمه نکند که زمینه را برای ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل فراهم سازد. عراقچی اما رایزنی‌های خود را همزمان با نشست شورای حکام به مدیر کل آژانس منحصر نکرد و در گفت‌و‌گویی تلفنی دیگر با «ژان نوئل بارو»، همتای فرانسوی خود تصمیم ۳ کشور اروپایی برای ارائه قطعنامه در نشست شورای حکام آژانس را مورد انتقاد شدید قرار داد و تصریح کرد که این حرکت صرفاً به پیچیده‌تر شدن موضوع خواهد انجامید. او پیشتر هم در هشداری شدیداللحن تأکید کرده بود که اگر قطعنامه‌ای در شورای حکام صادر شود با اقدامات متقابل مواجه خواهد شد و ایران در برنامه هسته‌ای خود اقدامات جدیدی ترتیب خواهد داد که مورد علاقه طرف‌های مقابل نخواهد بود. در پی این گفت‌و‌گو بود که وزارت خارجه فرانسه در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور به همراه بریتانیا و آلمان تلاش خواهد کرد با اقدامات دیپلماتیک، راه را برای احیای مذاکرات هسته‌ای با ایران هموار کند.

روزنامه ایران