تعامل با تهران به جای تقابل درک تازه سعودی‌ها از واقعیات منطقه

یک‌شنبه ۲۰ آبان ۱۴۰۳ ارتشبد «فیاض بن حامد الرویلی» رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان‌سعودی با حضور در محل ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران با سرلشکر محمد باقری دیدار و گفتگو کرد. این رویداد توجهات رسانه‌ای منطقه‌ای و بین‌المللی قابل توجهی را به سمت خود جلب کرد و جالب اینکه برخی از رسانه‌های غربی آن را اتفاقی غیرمنتظره و معنادار ارزیابی کرده‌اند.

 در تحلیل اصلی‌ترین دلایل سفر کم‌سابقه رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان به ایران، توجه به چهار مؤلفه ضروری به نظر می‌رسد. 

۱) پیام صریح عربستان به دولت ترامپ

سفر رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان به ایران اندکی پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ امریکا انجام گرفت، از این رو سعودی‌ها با این حرکت نشان دادند با توجه به روند تحولات جاری منطقه‌ای و البته سابقه سیاست‌های پیشین دوره چهار ساله حضور ترامپ در قدرت در فاصله میان سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰، قصد تشدید تنش‌ها با ایران را ندارند. 

ترامپ در دوره قبلی حضور خود در قدرت به عینه به سعودی‌ها نشان داد تکیه عربستان و منافع و امنیت ملی این کشور بر حمایت‌های امریکا، سرابی بیش نیست و دولت امریکا به هیچ عنوان حاضر نیست بهایی سنگین را در پشتیبانی از سعودی‌ها در برهه‌های حساس و مهم بپردازد؛ موضوعی که حتی در آن دوره سبب شد عربستان در مواجهه با رویداد‌هایی نظیر حمله موشکی و پهپادی دقیق حوثی‌های یمنی به تأسیسات نفتی آرامکو که صادرات نفت این کشور را برای یک روز قطع کرد، شوک‌های جدی را حس کند و در ادامه، توسعه هر چه بیشتر روابط با طیف قدرت‌های شرقی را برای متوازن‌سازی سیاست خارجی‌اش در دستورکار قرار دهد. حال سفر رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان به ایران نیز در امتداد همین ادراک باید ارزیابی شود. 

۲) اعتراف ضمنی عربستان به یک واقعیت مهم 

با محوریت ایران

حداقل روند تحولات منطقه غرب آسیا از اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی تاکنون این واقعیت را تأیید می‌کند که ایران یک بازیگر مهم و مؤثر منطقه‌ای است که صلح و ثبات در منطقه بدون در نظر گرفتن منافع آن محقق نمی‌شود. سعودی‌ها به همراه متحدان غربی خود و حتی در برهه‌هایی به واسطه همکاری‌های آشکار و پنهان با رژیم اشغالگر قدس، بار‌ها و بار‌ها در پیشبرد طرح و برنامه‌های خود در سطح منطقه غرب آسیا به ضرر ایران شکست خورده‌اند، از این رو آنها عملاً و تحقیقاً به این درک رسیده‌اند که هزینه‌های تقابل با ایران برای آنها گزاف است و بهتر است راه کم‌هزینه‌تر را که همان تعامل سازنده با تهران است، در دستورکار داشته باشند؛ معادله‌ای که یکی از نمود‌های عینی خود را در قالب سفر کم‌سابقه اخیر رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان‌سعودی به ایران به نمایش گذاشت. 

فراموش نکنیم که عربستان همان کشوری است که چند سال قبل تهدید کرد باید دامنه جنگ در منطقه غرب آسیا را به داخل ایران کشاند. حال همان عربستان ادراکات تازه و معناداری را در رابطه با ایران دارد و شاهدیم که پس از پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری امریکا، مقام ارشد نظامی خود را برای توسعه پیوند‌های امنیتی به تهران می‌فرستد. 

۳) پیگیری نقشه‌راه توافق تنش‌زدایی ایران و عربستان

ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین در مورد تنش‌زدایی از روابط دوجانبه خود توافق کردند؛ مسئله‌ای که در نوع خود یک رویداد مهم و معنادار در قبال تحولات غرب آسیا بود. حال در شرایط کنونی نیز سفر رئیس ستادکل نیرو‌های مسلح عربستان به ایران را باید در ادامه روند ایجادشده ناشی از توافق مذکور ارزیابی کرد. پیش از این نیز برخی مقام‌های ارشد کشورمان نظیر سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح و همچنین عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران به عربستان سفر کرده و با مقام‌های این کشور دیدار و گفتگو داشته‌اند، البته که همانطور که پیش‌تر نیز گفته شد، سفر مقام ارشد نظامی عربستان به ایران آن هم پس از پیروزی ترامپ در انتخابات اخیر امریکا حاکی از این مسئله است که عربستان مایل نیست با آمدن ترامپ، فضای توافق تنش‌زدایی با ایران را برهم زند؛ روندی که همچنان نیز به نظر می‌رسد ادامه‌دار خواهد بود. 

۴) تقویت همکاری‌های نظامی ایران و عربستان

در نهایت باید گفت که سفر اخیر رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان به ایران را باید به نوعی در راستای تقویت همکاری‌های دفاعی و امنیتی میان دو کشور نیز ارزیابی کرد. در اوایل آبان‌ماه سال جاری بود که شاهد بودیم دولت عربستان حضور این کشور در یک رزمایش دریایی مشترک با ایران در آب‌های دریای عمان را تأیید کرد. در عین حال، سرلشکر محمد باقری نیز از رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان در جریان سفر اخیر وی به تهران دعوت کرد تا عربستان در رزمایش دریایی سال آینده ایران با حضور یگان‌های شناور یا به صورت ناظر شرکت کند، از این رو سفر رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح عربستان به ایران و رایزنی‌های او با مقام‌های ایرانی را باید در امتداد توسعه همکاری‌های نظامی و امنیتی میان دو کشور هم ارزیابی کرد؛ روندی که آن هم به نظر ادامه‌دار خواهد بود. 

منبع: جهان‌نیوز

منبع: روزنامه جوان