حماســه یحیـــی

 عمر مختار خطاب به اشغالگران گفته بود: «یا پیروز می‌شویم یا به شهادت می‌رسیم؛ اما تسلیم نخواهیم شد، ولی بدانید که شما پس از ما باید با نسل‌های بعد و نوادگان ما بجنگید.» این حکایت زندگی یحیای مقاومت، فرمانده شجاع حماس بود که پس از سال‌ها مبارزه شجاعانه با دشمن صهیونیستی به فیض شهادت رسید. یحیی ابراهیم حسن السِنوار که با کنیه ابو ابراهیم شناخته می‌شد، رهبر شاخه سیاسی حماس بود که در سال ۲۰۱۷ رهبری حکومت حماس در نوار غزه را تا زمان شهادتش برعهده داشت و در هر دو منصب جانشین اسماعیل هنیه بود. شهید سنوار، بنیان‌گذار سرویس امنیتی حماس با نام «مجد» بود که در ماه اکتبر سال 1962 چشم به جهان گشود، عملیات طوفان الاقصی را در ماه اکتبر اجرا و بزرگ‌ترین ضربه نظامی و امنیتی تاریخ را به رژیم جنایتکار صهیونیستی وارد کرد. همچنین در ماه اکتبر به شهادت رسید تا به‌عنوان قهرمانی ماندگار در تاریخ مبارزات فلسطین شناخته شود.

 از تولد تا شهادت در غزه

یحیی السنوار در اردوگاه پناهندگان خان یونس در غزه تحت حاکمیت مصر در خانواده‌ای به‌ دنیا آمد که در جریان جنگ ۱۹۴۸ فلسطین از اشکلون اخراج شده بودند. تحصیلات خودش را در دانشگاه اسلامی غزه به پایان رساند و در آنجا مدرک کارشناسی مطالعات عربی گرفت. سنوار به دلیل سازماندهی عملیاتی علیه نظامیان صهیونیست در سال ۱۹۸۹ توسط دادگاه اسرائیل به چهار مرتبه حبس ابد محکوم شد که ۲۲ سال در زندان بود. سنوار بین سال‌های ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۱ در اسرائیل زندانی بود و در زندان، زبان عبری یاد گرفت. او قدرت و نفوذ خود را در زندان حفظ کرد و به‌عنوان نماینده زندانیان با مسئولان زندان صحبت و نظم و انضباط را در میان آنها حاکم می‌کرد.

شهید سنوار در سال ۲۰۱۱ یکی از 1027 نفری بود که در چارچوب توافقنامه مبادله اسرا در ازای سرباز اسرائیلی گیلعاد شلیط آزاد شدند. 

در زندان پزشکان بر این باور بودند که سنوار به دلیل ابتلا به بیماری سرطان و تومور مغزی زنده نخواهد ماند؛ اما فرمانده حماس ذخیره حماسه‌ای دیگر برای ملت فلسطین بود و پس از انجام عمل موفقیت‌آمیز جراحی، سلامتی خودش را به دست آورد.

در سال ۲۰۱۷، سنوار به‌عنوان رهبر حماس در غزه انتخاب شد و اعلام کرد که از «مقاومت مسالمت‌آمیز و مردمی» حمایت می کند. او در سال ۲۰۲۱ مجددا به‌عنوان رهبر حماس انتخاب شد و از یک سوءقصد صهیونیست‌ها در همان سال جان سالم به در برد. شهید سنوار همواره به‌عنوان مغز متفکر عملیات ۷ اکتبر حماس  در سال ۲۰۲۳ شناخته می‌شود. درحالی‌که گفته می‌شد نیروهایش به مدت دو سال برای حمله برنامه‌ریزی کرده بودند. رژیم صهیونیستی بارها وعده حذف سنوار را داده و او را در صدر فهرست افراد تحت تعقیب اسرائیل قرار داده بود.

فرماندهی در حماس

سنوار در سال ۱۹۸۲ و در سن ۱۹ سالگی به دلیل فعالیت‌های اسلامی برای اولین‌بار دستگیر شده بود. پس از آن، او را بار دیگر در سال ۱۹۸۵ بازداشت کردند. یحیی در همان دوره توانست اعتماد احمد یاسین، بنیان‌گذار حماس را جلب کند. این ارتباط با رهبر معنوی حماس، تأثیر زیادی بر پذیرش سنوار در داخل جنبش داشت. دو سال بعد از تأسیس حماس در سال ۱۹۸۷، سنوار، سازمان امنیت داخلی حماس به نام «المجد» را تشکیل داد درحالی‌که در آن زمان تنها ۲۵ سال داشت. 

سنوار پس از آزادی به غزه برگشت و به دلیل عضویت و بنیان‌گذاری حماس و سال‌های زیاد زندان خیلی زود به‌عنوان یک رهبر پذیرفته شد. سنوار بلافاصله با گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی حماس) و مروان عیسی یکی از فرماندهان اصلی آن گردان، پیوند برقرار کرد. او را حلقه اصلی ارتباطی میان شاخه سیاسی و گردان‌های عزالدین قسام می‌دانند. سنوار در سال ۲۰۱۳ به‌عنوان عضو دفتر سیاسی حماس در نوار غزه انتخاب شد و چهار سال بعد به ریاست این دفتر رسید.

سنوار در سال ۲۰۱۸ گفت که در اعتراض به انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس از نفوذ به خاک اسرائیل از طریق حصارهای مرزی با نوار غزه حمایت می‌کند.

در ماه می سال ۲۰۲۱ خانه و دفتر او در حملات هوایی اسرائیل به نوار غزه هدف قرار گرفتند و در آوریل ۲۰۲۲ در نطقی تلویزیونی از مردم خواست که به هر طریق ممکن به اسرائیل حمله کنند.

یک سال مبارزه تا شهادت

پس از عملیات طوفان الاقصی و حملات همه‌جانبه رژیم صهیونیستی، مبارزه و ایستادگی همه‌جانبه حماس در تقابل با اشغالگران آغاز شد. در طول این یک سال از هفتم اکتبر سال گذشته تا هفدهم اکتبر سال جاری شایعات و دروغ‌های زیادی در خصوص شهید یحیی سنوار منتشر شد.

دشمن صهیونیستی مدعی بود که او به قطر یا ایران فرار کرده و یا اسرای اسرائیلی را به‌عنوان سپر انسانی خودش در تونل‌های زیر زمینی گروگان نگاه داشته تا از جانش محافظت کند.

با این وجود شهادت قهرمانانه یحیی السنوار پاسخی به همه این شایعات و عملیات روانی دشمن بود.

فرمانده در میدان نبرد، چشم در چشم دشمن درحالی‌که صورت خودش را با چفیه پنهان کرده بود، تا آخرین لحظه با شجاعت جنگید.

شهادت شهید سنوار در یک ساختمان خرابه در منطقه رفح نشان داد که فرمانده شجاع حماس در طول این یک سال در خط مقدم و در کنار هم‌رزمانش حضور داشته، نه از غزه خارج شده، نه از سپر انسانی گروگان‌ها استفاده می‌کند و نه به تونل‌های زیرزمینی پناه برده است.

روز پنج‌شنبه ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد در حال بررسی حضور سنوار در میان سه نفری است که در عملیات روز گذشته در غزه کشته شده‌اند. سربازان ارتش اسرائیل که در حال بررسی حمله به اعضای حماس بودند، پیکری را پیدا کردند که شباهت زیادی به سنوار داشت و با بریدن قطعه‌ای از انگشتش به‌عنوان نمونه و انجام آزمایش DNA در نهایت شهادت فرمانده شجاع حماس در خط مقدم به تأیید رسید. پیکر شهید سنوار در حالی پیدا شده که لباس نظامی بر تن داشت، یک چفیه به دور صورتش انداخته و یک اسلحه کلاشینکوف به همراه داشت.

برخلاف شایعات او به همراه دو هم‌رزمش بدون هیچ گروگان یا حتی محافظی در خط مقدم جبهه حضور داشت، با سربازان اشغالگر درگیر شد، به یک ساختمان ویران شده پناه برد و در نهایت با ثبت تصویری ماندگار و بی‌بدیل در تاریخ مقاومت به شهادت رسید.

سکانس قهرمانانه به سبک یحیای مقاومت

شهادت یحیی سنوار باشکوه‌ترین تصویر ممکن را برای او، حماس و همه حامیان مقاومت و آزادگان جهان رقم زد، شهادتی که شایستگی‌اش را داشت و سزاوار چنین حیات باشکوهی بود.

صهیونیست‌ها در منطقه رفح، سه عضو حماس را تعقیب می‌کنند و با آنها درگیر می‌شوند. شهید سنوار که از ناحیه دست راست جراحتی برداشته بود، از دو همراه خودش جدا شده و در یک ساختمان نیمه ویران شده پناه می‌گیرد.

تانک‌ها به سمت خانه شلیک می‌کنند؛ اما برای اطمینان از شهادت سربازی که در داخل منزل پناه گرفته و البته هویتش برای اشغالگران نامعلوم است، یک کوادکوپتر وارد ساختمان می‌شود.

تصویر منتشر شده از جانب صهیونیست‌ها که قصد دارد قدرت‌نمایی اشغالگر و ضعف حماس را نمایش بدهد به یکی از ماندگارترین و اساطیری‌ترین فیلم‌های تاریخ مقاومت مبدل می‌شود.

فرمانده دلاور حماس روی مبل نشسته درحالی‌که از دست راستش خون جاری است، امکان حرکت دادن پاهای مجروح خودش را ندارد و زمانی که متوجه حضور کوادکوپتر می‌شود، چوب یا میله فلزی که در نزدیکی خودش قرار داشته را به سختی با دست چپ به سمت دشمن پرتاب می‌کند. یک حرکت نمادین پرمعنی؛ مقاومت تا آخرین لحظه، تا آخرین نفس، تا آخرین فشنگ. انگار که همین چند ثانیه به اندازه همه عمر 62 ساله شهید سنوار حرف برای گفتن دارد.

شیخ اسماعیل رمضانی می‌نویسد: «اسقاطیل را آن چوب یا اسلحه‌ای که یحیی سنوار پرت کرد، نابود خواهد کرد. مردمی که در انتهای توان خود هم دست از مبارزه برندارند، پیروز می‌شوند. این سرنوشت قطعی انسانی است که در مقاومت تمام شده و به پایان خود رسیده است. نصرت خدا.»

حماس بعد از شهادت سنوار چه خواهد شد؟

 رژیم صهیونیستی پنج‌شنبه گذشته اعلام کرد در یک عملیات در غزه یحیی سنوار، رهبر حماس را به شهادت رسانده است. 

براساس آنچه این رژیم اعلام کرده، در جریان عملیات ارتش اسرائیل در نوار غزه، سه نیروی حماس شهید شدند که یکی از آنها یحیی سنوار، رهبر حماس است.

یحیی سنوار بعد از شهادت اسماعیل هنیه، رهبری حماس را در اختیار داشت.

برخی احساس می‌کنند بعد از شهادت سنوار، حماس دیگر از بین رفته است؛ اما در حقیقت همان‌گونه که بعد از شهادت اسماعیل هنیه، حماس با قدرت به عملیات‌های خود ادامه داد، بعد از شهادت سنوار نیز نیروهای قدرتمند و بزرگی هستند که می‌توانند رهبری حماس را برعهده بگیرند.

هم‌اکنون در محافل فلسطینی، ۶ نام پیشنهادی برای تصدی این سمت مطرح می‌شود که یکی از آنها خالد مشعل، رئیس اسبق دفتر سیاسی حماس است.

مشعل به‌عنوان رئیس جنبش حماس در خارج از کشور فعالیت می‌کند. وی در شهر سیلواد در شمال شرقی رام‌الله در کرانه باختری به دنیا آمد.

مشعل بخش عمده‌ای از زندگی‌اش را در خارج گذرانده و از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۷ ریاست دفتر سیاسی را برعهده داشته است.

مشعل یکی از برجسته‌ترین رهبران جنبش حماس و نزدیک به قطر و ترکیه به‌شمار می‌رود.

مشعل که با کنیه «ابو الولید» شناخته می‌شود،‌ نامی آشنا برای جهانیان است؛ چراکه از رهبران شناخته شده و بنیانگذاران حماس است و فردی است که پیش‌تر هم سکاندار این جنبش و مقاومت مردم فلسطین در نوار غزه علیه صهیونیست‌ها بوده است.

مشعل نفوذ زیادی در داخل و خارج حماس دارد و برخی او را به دلیل نقشی که در مدیریت روابط بین‌المللی جنبش دارد، کاندیدای قوی برای تصدی رهبری آن می‌دانند.

موسی ابومرزوق هم یکی دیگر از افرادی است که نام او به‌عنوان جایگزین سنوار مطرح شده است.

موسی ابومرزوق نخستین رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۶ بوده است. او در اردوگاه رفح در غزه به دنیا آمد. والدین ابومرزوق اهل یبنا، قیمومیت بریتانیا بر فلسطین (یاون کنونی در اسرائیل) بودند. آنها پس از جنگ ۱۹۴۸ اعراب و اسرائیل پناهنده شده و مجبور شدند به اردوگاه رفح در نوار غزه نقل مکان کنند.

ابومرزوق دبیرستان را در غزه به پایان رساند، تا سال ۱۹۷۶ در قاهره در رشته مهندسی تحصیل کرد و سپس در خلیج فارس به دنبال کار گشت. او تحصیلات خود را در آمریکا با اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته مدیریت ساخت از دانشگاه ایالتی کلرادو ادامه داد.

با وجود ریاست بر دفتر سیاسی حماس؛ اما در مقایسه با سایر نامزد‌ها نام وی کمتر مطرح است، ولی با توجه به نقش قبلی خود در جنبش و روابط متنوعش، همچنان در میان چهره‌های بالقوه برای تصدی رهبری حماس باقی مانده است. به گفته منابع سیاسی فلسطینی که با «العین نیوز» گفت‌وگو کردند، ابومرزوق که همچنین در دوره ریاست خالد مشعل، معاون رئیس دفتر سیاسی بود، در سال‌های اخیر تمایل خود را برای تصدی مجدد ریاست دفتر سیاسی این جنبش ابراز کرده است.

او در تمام نشست‌های این جنبش شرکت می‌کند و سرپرستی هیأت‌های آن به کشورهای مختلف به ویژه روسیه را به‌عنوان معاون رئیس این جنبش در خارج برعهده دارد.

خلیل الحیه گزینه بعدی است. الحیه به‌عنوان نایب رئیس حماس در غزه انتخاب شده است. او سال‌ها در قطر و لبنان زندگی می‌کند. چون وزن اصلی جنبش حماس با وجود جنگ هنوز هم در غزه است، نام الحیه به‌عنوان یکی از نامزدهای برجسته مطرح می‌شود.

او در تمام نشست‌های حماس با هیأت‌ها شرکت می‌کند و یکی از تصمیم‌گیرندگان اصلی در این جنبش محسوب می‌شود.

پیش از این شبکه العربیه عربستان مدعی شده بود در جریان رایزنی‌ها در قطر برای انتخاب جانشین هنیه، «یحیی السنوار» (رئیس حکومت حماس در نوار غزه) بر جانشینی الحیه تأکید داشت. بر اساس ادعای این شبکه، الحیه روابط خوبی با ایران و سوریه دارد و همین موضوع باعث شده تا «السنوار» ریاست وی را ترجیح دهد.

 «الحیه» مسئول روابط عربی اسلامی و نایب رئیس جنبش حماس در حال حاضر است. وی بعد از ترور هنیه اظهار داشته بود: «خون برادرمان هنیه پیام واضحی دارد و آن اینکه گزینه ما با این دشمن گزینه خون و مقاومت است. این دشمن به هیچ چیزی ایمان و باور ندارد مگر اینکه با مقاومت بتوان با آنها مقابله کرد. انتظار ما این است که بر اساس این خون، برادران و آزادگان در سطح عربی و اسلامی موضع‌گیری درستی  در این مسیر داشته باشند.» زاهر جبارین هم از کسانی است که در محافل فلسطینی نام او به‌عنوان گزینه جایگزین به جای سنوار طرح می‌شود. او در سال ۲۰۲۱ به‌عنوان نایب رئیس حماس در کرانه باختری انتخاب شد. او از شهر سلفیت در کرانه باختری است. جبارین یکی از برجسته‌ترین رهبران شاخه نظامی این جنبش در کرانه باختری است.

وی یکی از اعضای دفتر سیاسی و معاون رئیس حماس در کرانه باختری که مسئولیت پرونده اسرا را نیز برعهده دارد، است. جبارین یکی از پایه‌گذاران شاخه نظامی حماس به‌شمار می‌رود که نقشی برجسته در آن از زمان تحصیلش ایفا کرد به‌طوری‌که دانشجویان بسیاری را جذب حماس کرد، وی مسئول توزیع نوشته‌ها طی انتفاضه اول در کرانه باختری بود.

وی  در سال ۱۹۸۷ دستگیر شد و سپس در سال ۱۹۹۳ به حبس ابد و ۳۵ سال محکوم شد تا اینکه در سال ۲۰۱۱ در یک معامله مبادله اسرا آزاد و به خارج از کشور تبعید شد.

محمد السنوار برادر یحیی سنوار هم از کسانی است که احتمال می‌رود جایگزین برادرش به‌عنوان رهبر حماس انتخاب شود. محمد سنوار بر شبکه ساخت تونل‌های حماس نظارت داشت. اسامه حمدان فرد دیگری است که نامش در این گمانه‌زنی‌ها مطرح شده است. وی یکی از اعضای دفتر سیاسی جنبش حماس، مسئول روابط بین‌الملل و نماینده آن در لبنان است.

اسامه حمدان در سال 1965 م، در شهر غزه در خانواده‌ای از پناهندگان که در سال 1948 م، از شرق مجدال عسقلان آواره شده بودند، به دنیا آمد. او تحصیلات متوسطه خود را در سال 1982 م، در کویت به پایان رساند و در سال 1986 م، مدرک لیسانس شیمی را در دانشگاه یرموک واقع در اربد اردن دریافت کرد و آثار فکری و فرهنگی وی در بسیاری از روزنامه‌ها، مجله‌ها و نشریات منتشر شده است.

سرنوشت حماس بعد از سنوار چه خواهد شد؟

پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا در رابطه با سرنوشت حماس بعد از شهادت سنوار می‌گوید: «حماس به‌عنوان مقاومت اصلی غزه در برابر اسرائیل، تحت هر شرایطی و با رهبران جدید ادامه خواهد یافت.»

امروز بسیاری از کارشناسان نظامی و آگاه نسبت به مسائل منطقه معتقدند آن‌چنان که سازمان حزب‌الله در لبنان توانست پس از شهادت سید حسن نصرالله، کادر رهبری آن و فرماندهان ارشد حزب‌الله خود را بازیابی کند، شاخه نظامی حماس نیز از عهده این مأموریت بر‌می‌آید و شهادت سنوار پایان مقاومت و مبارزه حماس با اسرائیل نخواهد بود.

صبح نو