تجدیــدنظــر در سطح بازدارندگی؟
ایران توانایی تولید و شلیک موشک‌های بالستیک و کروز را دارد که میتواند اهداف دوربرد را هدف قرار دهد و به‌عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند. در گذشته هم نشان داده که اگر لازم باشد میتواند اهداف مدنظر را به صورت نقطه‌زن هدف قرار دهد.
هم‌زمان با تحولات منطقه و تهدید رژیم صهیونیستی درباره هدف قرار دادن مراکز هسته‌ای کشورمان، برخی از کارشناسان از لزوم تسلیحاتی شدن برنامه هسته‌ای با هدف بازدارندگی بیشتر سخن می‌گویند. البته این بحث جدیدی نیست و در چند سال اخیر برخی از مقامات سابق و کارشناسان در خصوص آن صحبت کرده و استدلال‌های خود را بیان کرده‌اند. یکی از اظهارنظرها در این‌باره به عباس عراقچی قبل از اینکه وزیر خارجه شود برمی‌گردد، او در کنفرانسی در قطر می‌گوید: «تهدید هسته‌ای اسرائیل میتواند معادله‌های امنیتی در منطقه را برهم زده و کشورهای منطقه را ناچار به بازنگری در محاسبات امنیتی و دکترین هسته‌ای خود کند.» عراقچی در آن زمان گفته بود: «حمله اسرائیل به یک پایگاه راداری ایران در نزدیکی تأسیسات هسته‌ای در اصفهان به‌رغم مقابله و دفع آن توسط پدافند هوایی ایران، نشان داد که اسرائیل زمانی که موضوع هسته‌ای در میان باشد، چقدر میتواند خطر باشد.» محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت حسن روحانی هم در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرده بود: «صنعت هسته‌ای ما یک صنعت صلح‌آمیز است. رهبر انقلاب صراحتا در فتوای خود فرمودند که تولید سلاح هسته‌ای خلاف شرع است و جمهوری اسلامی سراغ آن نمی‌رود و آن را حرام می‌داند؛ اما اگر گربه‌ای را گوشه‌ای گیر بیندازند ممکن است رفتاری کند که گربه‌ای که آزاد است آن رفتار را نمی‌کند. اگر ایران را به آن سمت‌ها هل دهند، تقصیر ایران نیست، تقصیر کسانی است که ایران را به آن سمت هل دادند.»
افزایش مطالبات برای تغییر در دکترین هسته‌ای
پس از عملیات «وعده صادق ۱» که در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در دمشق صورت گرفت، مطالبات بیشتری در خصوص «تغییر دکترین هسته‌ای ایران» شنیده شد.
سردار سرتیپ پاسدار احمد حقطلب، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هسته‌ای ایران بعد از تهدیدات رژیم اسرائیل برای حمله به تأسیسات اتمی ایران در گفتوگویی درباره اقدام احتمالی رژیم صهیونیستی در واکنش به عملیات پیروزمندانه «وعده صادق» مبنی بر حمله به تأسیسات هسته‌ای کشور، گفته بود: «در صورتی که رژیم صهیونیستی بخواهد اقدامی علیه مراکز و تأسیسات هسته‌ای ما انجام دهد حتما و قطعا با واکنش ما مواجه خواهد شد و برای مقابله به مثل با سلاحهای پیشرفته مراکز هسته‌ای رژیم مورد تهاجم و عملیات قرار خواهد گرفت.» وی تأکید کرد: «اگر رژیم جعلی صهیونیستی بخواهد از تهدید حمله کردن به مراکز هسته‌ای کشورمان برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده ابزاری کند، تجدیدنظر در دکترین و سیاست‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته محتمل و قابل تصور است.»
کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی نیز متعاقب تهدیدات رژیم صهیونیستی در گفت‌وگو با الجزیره عنوان کرده بود: «در صورتی که رژیم صهیونیستی جسارت کند و به تأسیسات هسته‌ای ایران لطمه بزند، سطح بازدارندگی ما متفاوت خواهد شد. ما تصمیمی برای تولید بمب هسته‌ای نداریم؛ اما اگر موجودیت ایران تهدید شود، ناچاریم دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهیم. اخیرا مقامات نظامی هم اعلام کردند که اگر رژیم اسرائیل بخواهد به تأسیسات هسته‌ای حمله کند، تجدیدنظر در دکترین و سیاست‌های هسته‌ای ایران و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته محتمل و قابل تصور است.»
«علی‌اکبر صالحی» وزیر خارجه پیشین و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران نیز در مصاحبه‌ای درباره اینکه آیا ایران توانایی ساخته بمب اتم را دارد، بمب اتم را به خودرویی تشبیه کرد که ایران قطعاتش را دارد؛ اما برای امور دیگری استفاده می‌کند.
پس از حملات اخیر رژیم صهیونیستی به ایران و جبهه مقاومت، برخی لزوم دستیابی به سطحی بالاتر از بازدارندگی برای ایران را مطرح کرده‌اند. سید حسن خمینی در یک برنامه تلویزیونی اخیرا در این خصوص گفته است: «مهم‌ترین تأثیر وعده صادق ۲ شجاعتی بود که به ملت ایران داد. موشک‌باران اسرائیل، گنبد آهنین این رژیم را ویران کرد و موجب بازدارندگی رژیم صهیونیستی شد. بازدارندگی به قدرت است نه به «لبخند» باید این را بدانیم که دستکش‌های مخملی دست‌های آهنین را مخفی می‌کنند.»
وی همچنین خواستار افزایش و ارتقای سطح بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران شده و تأکید می‌کند: «در همه موارد به خصوص بهبود در حوزه روابط مردم با نظام باید سطح بازدارندگی ارتقا یابد.»
این موضوع ریشه در ماهیت افزایش تهدیدها از سوی دشمنان ما از جمله رژیم صهیونیستی دارد. یعنی ناظر بر شرایط اضطرار است. همین استدلال را «نیکول گراجوسکی» در مؤسسه کارنگی مطرح کرده است. به اعتقاد وی تهدیدات اسرائیل باعث سوق دادن ایران به سوی بمب اتمی می‌شود.
گراجوسکی همچنین مطرح شدن لزوم دستیابی به بمب اتمی در گفتمان عمومی ایران را مطرح کرده که به اعتقاد وی به امری رایج تبدیل شده است.
در فضای کارشناسی نیز برخی با مطرح کردن نظریه‌های روابط بین‌الملل در زمینه بازدارندگی خواستار دستیابی به بمب اتمی از سوی ایران شده‌اند. استدلال کلی کارشناسان این است که ایرانی که دارای بمب اتمی باشد باعث موازنه هسته‌ای (موازنه وحشت) مقابل اسرائیل (و دشمنان دیگر) می‌شود و این رژیم دست از ماجراجویی‌های منطقه‌ای خود علیه ایران و جبهه مقاومت خواهد کشید و توان تهدید ایران را نخواهد داشت.
در میان موافقان دستیابی ایران به سلاح اتمی، نام «ابومحمد عسگرخانی» دانشیار فقید روابط بین‌الملل دانشگاه تهران بیش از همه شنیده می‌شود.
وی نه‌تنها در کلاس درس، بلکه گاه در مصاحبه‌های عمومی نیز به صراحت از ضرورت ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران سخن گفته و از تعلل تمامی دولت‌های نظام جمهوری اسلامی در دستیابی به این هدف انتقاد کرده است.
دکتر عسگرخانی در پاسخ به سوال‌های منتقدان درباره منطقی و عملی نبودن سیاست دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، اصول سیاست بازدارندگی در روابط بین‌الملل را برای مخاطب تشریح می‌کرد تا دامنه دانش آکادمیک خود درباره نحوه کنشگری دولت‌ها به‌عنوان بازیگران عقلانی را در دنیای قدرت‌محور و فاقد اقتدار مرکزی به تصویر بکشد و در نهایت اثبات کند که دولت‌ها برای پرهیز از جنگ باید مؤلفه‌های قدرت سخت را افزایش بدهند.
در خواست ٣٩ نماینده مجلس برای «تغییر دکترین دفاعی» ایران
با توجه به تهدیداتی که رژیم صهیونیستی علیه مراکز هسته‌ای کشورمان داشته و همچنین با توجه به اینکه این رژیم با همراهی آمریکا نشان داده‌اند که در انجام جنایت خط پایانی ندارند، برخی نمایندگان مجلس هم درباره تجدیدنظر در دکترین دفاعی کشور گفته‌اند.
در همین راستا عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از ارسال نامەای توسط ۳۹ نفر از نمایندگان مجلس به شورای عالی امنیت ملی با موضوعیت «تجدیدنظر در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی» خبر داده بود، البته این موضوع در رسانه‌های معاند و برخی رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی منتشر شد و صحت آن کاملا مشخص نیست.
در همین راستا این رسانه‌ها گفته بودند که پس از اعلام موضوع نامە ۳۹ نفر از نمایندگان مجلس به شورای عالی امنیت ملی با موضوعیت «تجدیدنظر در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی» یک نماینده مجلس هم اعلام کرد: «باید برای افزایش بازدارندگی، سلاح هسته‌ای بسازیم.»
همچنین محمدرضا صباغیان بافقی، نماینده مجلس در واکنش بە اظهارات برخی مقامات و رسانه‌های اسرائیلی درباره هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای، نفتی و پالایشگاه‌های ایران گفته بود: «درخواست ما از مسئولان این است که دکترین هسته‌ای جمهوری اسلامی تغییر کند. ما برای دفاع از خود و امنیت کشور با صلاحدید رهبر معظم انقلاب، رویکرد هسته‌ای را تغییر داده و به سمت همان سلاحی می‌رویم که آنها دارند، ساخت سلاح هسته‌ای گزینه ایران برای ایجاد بازدارندگی است.»
براساس این اخبار، این نماینده مجلس همچنین گفته است: «اگر رهبر انقلاب فتوای ساخت سلاح هسته‌ای را تغییر دهد، ساخت سلاح هسته‌ای برای ما آسان خواهد بود.» او همچنین تصریح کرد: «اگر اسرائیل امنیت انرژی ایران را بە خطر بیندازد، تمام تأسیسات نفتی اسرائیل و کشورهای متحدش برای جمهوری اسلامی، هدف مشروع خواهند بود.»
صباغیان بافقی در ادامە صحبت‌های خود تأکید کرد: «داشتن یا نداشتن سلاح هسته‌ای انتخاب خود ماست و نیازی به اجازه هیچ کشوری برای ساخت سلاح یا توسعه توانمندی دفاعی و موشکی خود نداریم.»
واکنش‌های کارشناسان و رسانه‌های خارجی
موضوع تغییر دکترین هسته‌ای کشورمان در رسانه‌های خارجی هم مورد بحث قرار گرفته است. در همین راستا روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال نوشت: «ماه‌هاست که مقام‌های ایرانی می‌گویند که تهران بیشترِ دانش مورد نیاز برای ساخت یک سلاح را به دست آورده و ممکن است رهبر ایران در فتوای دو دهه پیش خود مبنی بر حرام بودن ساخت سلاحهای کشتار جمعی تجدیدنظر کند.»
این روزنامه همچنین یادآوری کرد که اواخر سپتامبر گذشته، فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران بر توان تهران برای تولید اورانیوم غنی شده با درجه خلوص ۹۰ درصدی صحه گذاشت. مقام‌های آمریکایی هم گفتند که در این صورت، ایران تنها دو هفته زمان نیاز خواهد داشت تا بتواند ۶۰ درصد از ذخایر سوخت هسته‌ای فعلی خود را به موادی با درجه خلوص مورد نیاز برای ساخت تسلیحات هسته‌ای تبدیل کند.
گرگوری برو، تحلیلگر ارشد ایران و انرژی در شرکت مشاوره گروه اوراسیا، به وال‌استریت ژورنال گفته است: «تهدید ایران از سوی اسرائیل، تهران را مجبور می‌کند که به سراغ عامل جدید بازدارندگی برود و فشار را بر گسترش برنامه هسته‌ای خود افزایش دهد.
آنچه ما احتمالا شاهد آن خواهیم بود، فشار بیشتر بر پیشبرد برنامه‌ای است که ممکن است دیگر «صلح‌آمیز» باقی نماند.»
به نوشته این روزنامه آمریکایی، ایران کشوری است که اورانیوم غنی شده با خلوص بالا تولید می‌کند. بر اساس جدیدترین داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران در حال حاضر سوخت تقریبا کافی را برای ساخت چهار سلاح هسته‌ای دارد. ایران همچنین در حال انجام آزمایش‌های ویژه برای تولید اورانیوم فلزی است که یکی از اجزای کلیدی سلاح هسته‌ای به‌شمار می‌رود. در چنین شرایطی، ایران بسیاری از نظارت‌های بین‌المللی توافق شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را کاهش داده است، توافقی که ایالات متحده از آن خارج شد.
وال‌استریت ژورنال با یادآوری اینکه مقام‌های اطلاعاتی ایالات متحده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیگر قادر به تضمین این نیستند که ایران مشغول کار روی برنامه هسته‌ای تسلیحاتی نیست، اضافه می‌کند: «مقام‌های آمریکایی در تابستان امسال گفتند که تهران فعالیت‌هایی را برای به دست آوردن دانش بیشتری که برای ساخت بمب مورد نیاز است، آغاز کرده است.
البته تشخیص سریع تسلیحاتی شدن برنامه هسته‌ای ایران دشوارتر از گذشته شده است. ولی برخی کارشناسان معتقدند ایران میتواند ظرف چند ماه یک سلاح هسته‌ای خام تولید کند؛ اما تولید کلاهک‌های هسته‌ای قابل حمل از طریق موشک توسط ایران زمان بسیار بیشتری طول خواهد کشید.»
این روزنامه آمریکایی همچنین نوشته است: «حملات هوایی اسرائیل به سایت‌های غنی‌سازی هسته‌ای ایران آسیب می‌رساند؛ اما برای توقف کامل برنامه هسته‌ای این کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو خواهد شد. مشخص نیست که حملات اسرائیل تا چه حد میتواند به تأسیسات جدیدی که تهران در اعماق زمین در نطنز یا فردو ساخته است، نفوذ کند. چالش‌هایی فراتر از استحکاماتِ این تأسیسات نیز وجود دارد.
ایران بیش از پنج تن اورانیوم غنی شده شامل ۱۶۵ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا را در خارج از تأسیسات غنی‌سازی خود و در کنار کامیون‌های متحرکی که می‌توانند آنها را به سرعت جابه‌جا کنند، نگهداری می‌کند.»
وال‌استریت ژورنال در ادامه این گزارش تأکید کرد: «حمله‌ای که صرفا برنامه هسته‌ای ایران را ماه‌ها یا یک سال عقب می‌اندازد، یک قمار بزرگ خواهد بود. مقام‌های ایرانی پیشتر هشدار داده بودند که حمله میتواند آنها را وادار کند که راه کره شمالی را دنبال کنند و از معاهده‌ای که نظارت بین‌المللی را بر برنامه‌های هسته‌ای تضمین می‌کند، خارج شوند.»
اریک بروئر از مؤسسه ابتکار تهدید هسته‌ای (NTI)به روزنامه آمریکایی گفت: «در این صورت سوال بزرگ این خواهد بود که آیا ایران از معاهده منع گسترش سلاحهای هسته‌ای خارج می‌شود و بازرسان آژانس را اخراج می‌کند یا خیر.»
مایکل هوروویتز از شرکت مشاوره لوبِک هم اظهارکرد: «ایران ممکن است در حال حاضر تصمیم بگیرد که به رویکرد فزاینده خود برای نزدیک شدن به قابلیت‌های ساخت تسلیحات هسته‌ای ادامه دهد؛ اما ایران پیش از هر اقدام پرخطری از جمله ساخت بمب، ابتدا بر حفظ امنیت خود تمرکز خواهد کرد.»
نیکول گراژوسکی، عضو برنامه سیاست هسته‌ای در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی نیز گفت: «فکر نمی‌کنم ایران بدون سطح بالایی از تفکر و تأمل در مورد آینده برنامه هسته‌ای خود تصمیم بگیرد. این به این معنی نیست که ایران به سراغ ساخت انواع سلاحهای هسته‌ای می‌رود، بلکه شاید تلاش بیشتری کند تا از توانایی خود برای ساخت سریع سلاح هسته‌ای، در صورت نیاز، اطمینان حاصل کند.»
وال‌استریت ژورنال خاطرنشان کرد: «تلاش ایران برای دستیابی به بمب هسته‌ای میتواند ایالات متحده را وادار کند تا از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند.»
بررسی گزینه‌های بازدارندگی ایران
اگرچه این روزها صحبت‌هایی در رابطه با تغییر سیاست‌های هسته‌ای از سوی برخی از کارشناسان برای بازدارندگی بیشتر صحبت می‌شود؛ اما باید گفت که هم‌اکنون ایران توان بازدارندگی بالایی دارد و در صورت نیاز بدون تغییر در سیاست‌ها میتواند مقتدرانه و با قدرت پاسخ تهدیدات دشمنان را بدهد.
ایران توانایی تولید و شلیک موشک‌های بالستیک و کروز را دارد که میتواند اهداف دوربرد را هدف قرار دهد و به‌عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند. در گذشته هم نشان داده که اگر لازم باشد میتواند اهداف مدنظر را به صورت نقطه‌زن هدف قرار دهد.
یکی دیگر از قدرت‌های ایران، نیروی دریایی کشور است. ایران با توسعه ناوگان دریایی و تجهیزات ضد ناو، توانایی خود را در کنترل تنگه‌ها و آب‌های استراتژیک افزایش داده است.
بهبود سیستم‌های دفاع هوایی به ما کمک می‌کند تا از خود در برابر حملات هوایی محافظت کنیم.
ایران طی سال‌های گذشته به تقویت و آموزش نیروهای مسلح خود پرداخته تا در صورت بروز جنگ، سریع و کارآمد واکنش نشان دهد.
این جنبه‌ها به ایران کمک می‌کنند تا قدرت بازدارندگی خود را در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای حفظ کند.
صبح نو
دیدگاه تان را بنویسید