زمینه‌سازی برای وفاق
پس از آغاز به‌کار دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان، دیدارهای متعددی در سطوح مختلف میان اعضای سه قوه برگزار شد. این دیدارها به ابتکار رئیس‌جمهور و براساس رویکرد مورد تأکید او برگزار می‌شود. اما آیا صرف برگزاری این نشست‌ها، معنایی برای حوزه سیاسی ایران دارد؟ و آیا به همگرایی قوای سه گانه و تلاش مشترک آنها برای حل مشکلات مردم منتهی می‌شود؟
هنوز شواهد کافی برای پاسخ مثبت به این پرسش‌ها وجود ندارد اما تا اینجا یک چیز را می‌توان مسلم فرض کرد: قوای سه گانه درحال ترسیم نقشه یا تصویری مشترک از وضعیت امروز کشور هستند. براساس سابقه زمانی، دوره فعالیت قوه مقننه و قوه قضائیه بیشتر است. فقط یک ماه است که دولت چهاردهم - که هنوز همه بخش‌هایش کاملاً شکل نگرفته - به جمع ارکان و قوای اداره کننده کشور پیوسته است. به همین دلیل، نزدیک کردن دیدگاه‌ها، میان این سه عضو، که یکی جدیدتر و دو عضو دیگر باسابقه‌تر هستند ضروری به نظر می‌رسد. اما انتظار مردم از این نشست‌های مشترک، چیزی بیش از نزدیک کردن دیدگاه‌هاست. مردم انتظار دارند این جلسات به ابتکارعمل واحد و مشخص قوای سه گانه منجر شود؛ این امری است که کمتر در کشور ما سابقه داشته است.
افزایش دیدارها در هفته‌های اخیر
نشست‌های مشترک قوا اتفاق بی‌سابقه‌ای نیست. در ادوار گذشته، به عنوان مثال در دولت سیزدهم هم جلسات مشترک بسیاری برگزار شد. پس اگر این نشست‌ها مسبوق به سابقه است، امروز چه معنای تازه‌ای دارد؟ نخستین موضوع مهم این دیدارها این واقعیت است که قوه مجریه در ابتدای فعالیت خود تلاش می‌کند دیدگاه‌های دیگر همکاران خود نسبت به مسائل کشور و برنامه‌های آنها را بررسی کند. رئیس‌جمهور یا دولت هم بارها برنامه‌های خود - مثلاً حرکت در مسیر اجرای سند چشم‌انداز یا برنامه هفتم - را اعلام کرده‌اند. اما برگزاری این جلسات فرصتی خواهد بود تا دو قوه دیگر نیز از دیدگاه‌های اجرایی و جزئی‌تر دولت برای حرکت در آن مسیرهای کلان مطلع شوند.
در نگاه تحلیلی اول، می‌توان این نزدیک‌سازی دیدگاه‌ها و آشنایی با رویکردهای اجرایی را دلیل برگزاری این نشست‌ها دانست. اساساً به همین دلیل است که در روزهای اخیر، دیدارهای سطوح عالی قوای سه گانه به تناوب درحال برگزاری است. شنبه گذشته نشست سران قوا، با حضور تعدادی از وزرا، مشاوران و معاونان اقتصادی رئیس‌جمهور و رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس برگزار شد. همان روز هم محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور در ساختمان دولت میزبان معاون اول قوه قضائیه و نایب رئیس اول مجلس شورای اسلامی بود. همچنین شنبه گذشته نشست مشترک سخنگویان قوای سه‌گانه به میزبانی دولت برگزار شد.
چرا وفاق و تعریف آن ضروری است؟
وفاق ملی مهم‌ترین و اصلی‌ترین برنامه دولت مسعود پزشکیان است. اهمیت این برنامه، یعنی وفاق، به گونه‌ای است که محقق نشدن آن، موفقیت سایر برنامه‌های دولت همچون اجرای کامل برنامه هفتم را با ابهام روبه رو می‌سازد. اما به رغم این اهمیت تاکنون درباره مفهوم وفاق، چیستی آن، زمینه‌هایی که باید درباره آن وفاق صورت گیرد، راه‌های دستیابی به وفاق و نیز چگونگی حفظ و تقویت وفاق، نظر یا دیدگاه جامعی ارائه نشده است. با این ملاحظه، می‌توان نشست‌های قوای سه‌گانه در سطوح مختلف را پیش زمینه‌ای برای رسیدن به وفاق دانست. چرا که درصورت هر تعریفی از وفاق یا توضیحی درباره اینکه اساساً درباره چه چیزی باید وفاق داشت، یک نکته مسلم است: باید تصویر روشن و مشترکی از واقعیت‌های عینی و کلان جامعه ایران به دست داد. منظور از این تصویر مشترک، تلاش برای رسیدن به این درک و دریافت مشترک است که مثلاً وضع بانک‌ها چگونه است، وضع صادرات نفت چگونه است، واقعیت بازار ارز چیست، میزان منابع آبی ایران چیست. نکته مهم دیگر که باید درباره آن وفاق صورت بگیرد، میزان درآمدهای واقعی و قابل تحقق کشور و سپس تنظیم میزان هزینه‌ها براساس این درآمدهاست. بودجه سالانه جایی است که این وفاق باید در آن تبلور یابد. اما امروز کسری‌های بودجه کلان و پرخسارت به این معنی است که تاکنون دولت و مجلس دیدگاه مشترکی درباره دخل و خرج کشور نداشتند و به همین دلیل، در بودجه‌ها همواره خرج، بیش از دخل بوده است.
آغاز مشترک، ضرورتی برای اهداف مشترک
امروز اهداف کلان کشور مشخص است. این اهداف که در برنامه هفتم، سند چشم‌انداز و دیگر اسناد بالادستی قید شده، به معنی اشتراک قوای سه گانه و ارکان کشور در دستیابی به این اهداف است. اما این اشتراک درصورتی قابلیت دنبال کردن دارد که اساساً مبدأ حرکت کشور هم مشخص باشد. به عبارت دیگر، اگر مشخص است که مقصد کشور در زمینه رشد اقتصادی، رشد حوزه فناوری، بانک‌ها و مانند اینها چیست، باید این مسأله هم مشخص شود که از چه نقطه‌ای، حرکت برای رسیدن به این مقصد آغاز می‌شود. نشست‌های سران قوا را می‌توان تلاش برای رسیدن به اشتراک نظر و دریافت واحد از مبدأ دانست؛ از اینکه امروز ایران در حوزه‌های مختلف، چه مشکلات یا وضعیتی دارد. زیرا در غیر این صورت نه تنها انتظارات قوا ناهماهنگ خواهد بود، بلکه آهنگ حرکت آنان نیز متفاوت و گاه مغایر هم خواهد بود. به نظر می‌رسد تلاش پزشکیان و دولت او بر این است که قوای سه گانه از مبدأ واحدی، با آهنگ و شتاب واحدی حرکت خود را آغاز کنند. این هدف، با کسب شناخت از واقعیت‌های عینی جامعه به دست می‌آید؛ واقعیت‌هایی که در نشست‌های قوای سه گانه با ارائه شواهد و اطلاعات درباره آنها گفت‌و‌گو می‌شود. این مقدمه وفاق است.
روزنامه ایران
دیدگاه تان را بنویسید